De Groninger Amerikanist Maarten Zwiers verwacht dat de Republikeinen de midterms gaan winnen. Foto Corné Sparidaens
Dinsdag zijn er in Amerika tussentijdse verkiezingen, de zogeheten midterms. De invloed van Donald Trump is niet weg te cijferen, zegt de Groninger Amerika-specialist Maarten Zwiers.
Maarten Zwiers verblijft in Oxford. Niet het elitaire bolwerk in Engeland maar een plaats in de Amerikaanse staat Mississippi. Het is er wel naar vernoemd en het is ook een universiteitsstad. ,,Het is iets minder conservatief dan de rest van de staat, maar nog steeds tamelijk Republikeins’’, zegt de Amerikanist die is verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen. In Mississippi zal de uitslag van de midterms in tegenstelling tot sommige andere staten dus geen verrassing zijn.
De midterms die aanstaande dinsdag worden gehouden zijn tussentijdse verkiezingen. Kiezers kunnen hun stem uitbrengen voor de 435 zetels van het Huis van Afgevaardigden en voor 34 van de 100 zetels in de Senaat. Verder kunnen de Amerikanen ook nog vertegenwoordigers van lokale overheden kiezen. Zo worden in veel steden burgemeestersverkiezingen gehouden. Er wordt dinsdag geen nieuwe president gekozen, dat gebeurt pas over twee jaar.
Het Huis van Afgevaardigden is vergelijkbaar met onze Tweede Kamer en de Senaat met de Eerste Kamer. De leden van het Huis van Afgevaardigden worden voor twee jaar gekozen, die van de Senaat voor zes jaar. Op dit moment lijkt het erop dat de Democraten hun meerderheid in het Huis gaan verliezen. In de Senaat zal het erom spannen. Er staat veel op het spel.
Gewoonlijk is het zo dat de partij die de presidentsverkiezingen heeft gewonnen de midterms verliest. In dit geval de Democraten van president Joe Biden. Zwiers: ,,Dat patroon zie je vaak: de partij van de zittende president wordt afgerekend op het beleid van de afgelopen twee jaar. De gedachtegang van veel afvallige kiezers is dat de partij de verkiezingsbeloften niet heeft ingewilligd, dus gaan ze op de andere partij stemmen of stemmen ze helemaal niet. Waarschijnlijk gaat dat ook nu gebeuren.’’
Momenteel hebben de Democraten acht zetels meer in het Huis van Afgevaardigden dan de Democraten. Dat stelt Biden in staat op veel punten zijn beleid door het Huis te loodsen. In de Senaat hebben de Republikeinen 50 zetels en de Democraten 48. Verder zijn twee senatoren in naam onafhankelijk maar gelieerd aan de Democratische Partij. In de praktijk durven senatoren ook weleens tegen hun partij in te stemmen, hoewel dat niet vaak voorkomt. De vicepresident is tevens voorzitter van de Senaat en mag ook meestemmen, waardoor de Democraten nu een nipte meerderheid hebben van één zetel.
De grootste partij in het Huis van Afgevaardigden levert daar de voorzitter of Speaker. Nu is dat de Democraat Nancy Pelosi. Dikke kans dat de Republikein Kevin McCarthy haar functie gaat overnemen. Daarmee komt een eind aan de vooraanstaande positie die Pelosi jarenlang in de Amerikaanse politiek innam. Onlangs nog trok ze wereldwijd de aandacht door het democratische Taiwan te vereren met een bezoek. Dat was tegen het zere been van China, dat Taiwan beschouwt als een afvallige provincie.
McCarthy heeft ook al van zich laten spreken. Hij is van plan een heel andere koers te varen dan zijn opponent. Zwiers: ,,Hij heeft al gezegd dat hij niet automatisch van plan is een blanco cheque aan president Zelenski van Oekraïne uit te schrijven. Dat wil hij nog even tegen het licht houden. Mocht hij dat doorzetten dan kunnen de gevolgen groot zijn, want het Oekraïense verzet tegen de Russische bezetter draait voor een groot deel op Amerikaanse militaire en financiële steun.’’
Het zou passen bij de meer isolationistische koers die de Republikeinen willen varen. Velen zijn nog altijd in de ban van Donald Trump en diens slogan ‘America First’. ,,Trump staat ambivalent tegenover Poetin. Hij vindt hem wel een stoere kerel, maar heeft ook weleens geroepen dat hij een atoombom op hem wil gooien. Dat autoritaire gedrag van Trump spreekt veel Republikeinse kiezers aan. Aan de andere kant lijkt het erop dat meer gematigde Republikeinen Oekraïne wel willen blijven steunen.’’
Het is ook de vraag hoe de Republikeinen zich gaan opstellen jegens China en Taiwan. Trump ging met importheffingen hard tegen China in. Onder Biden werd deze koers voortgezet. Het is voor Nederland niet onbelangrijk. Binnenkort komt een delegatie van de Amerikaanse regering hier naartoe om te pleiten voor een uitbreiding van een exportverbod op lithografiemachines van het technologiebedrijf ASML naar China. Zwiers: ,,Feit is dat voor Amerikanen, ongeacht of ze Republikein of Democraat zijn, het Chinese communisme letterlijk een rode lap is. Alleen daarom zullen ze partij kiezen voor Taiwan.’’
Ondanks de dubieuze rol van Trump tijdens de bestorming van het Capitool begin vorig jaar en alle andere schandalen en rechtszaken waarin hij is verwikkeld, is hij onder partijgenoten nog steeds mateloos populair. Momenteel is hij druk bezig met campagnevoeren om zijn favoriete afgevaardigden en senatoren in het zadel te helpen. In Sioux City in de staat Iowa hintte hij erop dat hij in 2024 weer een gooi gaat doen naar het presidentschap. ,,We gaan de Senaat terugveroveren. We gaan Amerika terugveroveren en dan in 2024 ook ons prachtige Witte Huis.’’ Hij zei zich ‘zeer, zeer waarschijnlijk’ weer kandidaat te gaan stellen.
Wat nog het meest opzien baart is dat een deel van de Republikeinse afgevaardigden en senatoren er nog steeds van uitgaat dat de presidentsverkiezingen van 2020 frauduleus zijn verlopen. Biden zou de verkiezingen hebben gestolen. ,,Er zijn er heel veel die dat denken’’, zegt Zwiers. ,,Dat is geen klein groepje extremisten. Samenzweringsdenkers vormen inmiddels een belangrijke fractie binnen de Republikeinse Partij. Dat is buitengewoon gevaarlijk voor de democratie.’’
Hij noemt als voorbeeld de Republikein Marjorie Taylor Greene, die namens de zuidelijke staat Georgia in het Huis van Afgevaardigden zit en nu wil worden herkozen. De voormalige zakenvrouw staat bekend als radicaal-rechts. Ze betuigde in het verleden steun aan extreemrechtse, racistische, en antisemitische complottheorieën. Zwiers: ,,Die roept heel rare dingen in haar campagne, bijvoorbeeld dat bosbranden in Californië worden veroorzaakt door lasers afgeschoten door satellieten. Deze satellieten zouden gefinancierd worden door Joodse bankiers.’’
Biden heeft de Amerikanen onlangs nog in een toespraak voorgehouden om goed na te denken voordat ze hun stem uitbrengen. Hij is niet de enige. Ook de voormalige Democratische president Barack Obama heeft tijdens een campagnebijeenkomst in Georgia verklaard dat de democratie op het spel staat tijdens de midterms. Hij waarschuwde ervoor dat aanhangers van complottheorieën de macht niet in handen mogen krijgen. ,,Als ze winnen weten we niet wat er kan gebeuren’’, waarschuwde hij.
Ondertussen zijn de meeste Amerikanen volgens Zwiers vooral bezig met hun eigen portemonnee. ,,Alles is vreselijk duur geworden. Voor bijvoorbeeld een bak yoghurt ben je hier inmiddels 6 dollar kwijt. De koers van de dollar is de laatste tijd bovendien veel hoger geworden en is inmiddels ongeveer evenveel waard als de euro. Dit soort zaken merken Amerikanen als ze boodschappen doen.’’
De Republikeinen hebben dit in hun campagnes veel beter aangekaart dan de Democraten. ,,Ze beloven dat de inflatie wordt beteugeld, dat de grenzen dichtgaan om de migrantenstroom te stoppen en dat de criminaliteit harder wordt aangepakt. De Democraten richten zich meer op sociale vraagstukken, zoals het recht op abortus dat in veel staten wordt ingeperkt. Dat is ook belangrijk voor veel Amerikanen, maar de koopkracht komt nu even op de eerste plaats.’’
Daar komt bij dat Biden volgens Zwiers niet echt populair is. ,,De Democraten zetten in hun campagnes nu wel Obama en senator Bernie Sanders in, maar ik vrees dat het te laat is.’’
