Sterrenkundige Theo Jurriens op zoek naar buitenaards leven. Foto: Nienke Maat.
Waarom spreken ufo’s toch zo tot de verbeelding? Waarom zouden ze bovengemiddeld veel te vinden zijn boven Oost-Groningen en wat zijn het eigenlijk? Waarom kijkt de mens verlekkerd naar de sterren. ,,We zijn niet alleen’’, stellen Frank Westerman en Daan Akkerman.
Het Amerikaanse Forbes Magazine riep 2021 uit tot jaar van de ufo. De meldingen over waargenomen ufo’s stromen binnen meldt het Ufo Meldpunt Nederland. Het Pentagon en CIA presenteren in juni een rapport over ufo’s. De Rijksuniversiteit Groningen (RUG) meldde begin deze week ook een nieuwe vinding die onderzoekers beter in staat stelt te onderzoeken of op andere planeten leven mogelijk is. Buitenaards is plots weer hot op ons ondermaanse.
Kosmische Komedie
Wat is dat toch voor een fascinatie? Waarom die zoektocht naar buitenaards leven? ,, Is dat niet van alle tijden en van alle culturen?’’, zegt auteur Frank Westerman (Emmen, 1964).
In zijn jongste boek De Kosmische Komedie gaat het over het verlangen van de mens naar een betere wereld. Desnoods of misschien juist buiten de dampkring.
,,Dat heb ik ook. Mijn school in Assen, de christelijke scholengemeenschap, had een koepel met een telescoop: geweldig. Er is geen groter en mooier projectiescherm dan de sterrenhemel.’’
,,Ik was gefascineerd door verhalen over waterkanalen op Mars. Eind negentiende eeuw dachten astronomen die te zien. Waarnemingen die later op gezichtsbedrog bleken te berusten’’, zegt Westerman.
Verboden vruchten
,,De mens wil altijd reiken naar het hogere, naar een betere wereld. Planeten lonken als verboden vruchten. De nieuwgierigheid is groot. We willen vreemde kusten van het zonnestelsel in kaart brengen en koloniseren. In mijn boek appelleer ik aan de verbeelding. Er zijn geen grenzen meer’’, stelt Westerman.
,,Ik trek een parallel met de zeevaart. Net als Columbus nieuwe werelden zoekt en op zee alleen navigeert op de sterren. Zo gaat het nog steeds. Alleen navigeren we nu in het luchtledige van de kosmos, om vreemde kusten van andere planeten in kaart te brengen. Om die uiteindelijk te koloniseren, om er betere werelden van te maken.’’
De zucht naar het onbekende
Verder kijken, daar draait het om. Verder kijken voorbij de eindeloze horizon zoals beschreven in zijn boek De Graanrepubliek of op ontdekking gaan in een oneindig, uitdijend heelal. ,,Er is altijd de zucht naar iets anders, het onbekende.’’
,,En er is het besef: niet alles draait om ons. Sinds Galileo ons voorgoed uit het middelpunt van het heelal heeft gestoten is dat langzaam tot ons doorgedrongen. Dat resoneert op het idee van uitverkorenheid’’, betoogt Westerman.
We zijn niet alleen
,,We zijn niet alleen. Er zijn exoplaneten ontdekt, onze spiegelwerelden. Binnen nu en 2050 - op z’n hoogst - zal aangetoond kunnen worden dat er elders in het heelal levensvormen moeten zijn.’’ Een van de ruimtevoertuigen die het bewijs zou moeten leveren, de ExoMars 2, staat in Italië. Westerman (’ik schrijf science-non-fictie’) ging er heen en trad in de voetsporen van Galileo Gallilei (1564-1642). De wetenschapper en astronoom die stelde dat de aarde om de zon draait in plaats van andersom.
,,Begin vorig jaar kreeg ik een uitnodiging de ruimtewerf Thales Alenia in Turijn te bezoeken om te kijken naar een ruimteschip in aanbouw: de ExoMars 2. Een geweldig, meer dan miljard euro kostend project, bedoeld om te onderzoeken of er leven is op Mars.’’
Overstapstation in de ruimte
Ook andere projecten kwamen ter sprake, zoals de Gateway, een overstapstation voor interplanetaire reizen dat in een baan rond de maan moet worden gebracht. ,,Overstapstation’’, herhaalt de schrijver.
En toen kwam corona. De slagboom naar het terrein van Thales Alenia bleef gesloten. Het ruimteschip werd in een steriele omgeving in quarantaine geplaatst, wellicht ook om te voorkomen dat corona wordt overgebracht naar Mars. ,,Daar blijft het twee jaar staan in de verwachting dat in tussentijd geen enkel vorm van aards leven zich aan het ruimtevaartuig kan hechten.’’
In twee jaar kan er veel gebeuren. Misschien wordt de aarde wel ontdekt door buitenaardsen. Wellicht op het spoor gebracht door een Voyager-ruimtesonde die door de ruimte zoeft met aan boord een uitnodigende visitekaart. ,,Een gouden lp vol foto’s van lachende mensen, vrolijke verhalen, mooie muziek en vredesgroeten in alle talen. Spiegeltjes en kraaltjes voor buitenaardsen.’’ Er is zelfs een digitale ‘ansichtkaart’ bijgesloten van de radiosterrenwacht Westerbork die in zijn boek centraal staat.
,,In de veronderstelling dat als ontvangers die binnenste buiten gekeerde paraplu zien, ze ook weten dat het een apparaat is om signalen op te vangen. En dat ze dus ook weten of snappen dat hier iemand is om die signalen op te vangen.’’
Frank Westerman in de originele Sojoez-capsule waarmee André Kuipers van en naar het International Space Station (ISS) is gereisd, nu in SpaceExpo, Noordwijk. Foto: Sander Koenen
Atlantis
,,Je zou zeggen dat we met onze eigen planeet genoeg te stellen hebben’’, zegt Daan Akerman (63) uit Groningen. Hij is geboren en getogen in Westerlee en is sinds 1981 paragnost en auteur. Hij schreef onder meer een boek over het mythische Atlantis en ufo’s.
,,Het is een mooie gedachte dat we niet alleen in het universum zijn. Aan de andere kant geeft het ook spanning. Wat als we niet alleen zijn? Zolang de mensen aan astrologie, aan sterrenkijken doet, vraagt hij zich dat af.’’
,,Two possibilities exist’’, schreef eerder de Britse sciencefictioschrijver en futuroloog Arthur C. Clarke: ,,Either we are alone in the universe or we are not. Both are equally terrifying.’’
Akkerman: ,,De mens is nieuwgierig, kijkt vol verwondering om zich heen en zoekt verklaringen voor dingen die hij waarneemt en die er niet zouden moeten zijn’’.
Vijf vliegende schotels
Akkerman, geboren en getogen in Westerlee spreekt uit ervaring. Hij zelf heeft tussen Meeden en Zuidbroek in de lucht bijzondere objecten gezien. ,,Vijf schotels van verschillende kleur die niet gebonden leken te zijn aan de regels van de zwaartekracht. Ze bewogen van links naar rechts en zoef. Zo waren ze weg. Dat was in 1998.’’
,,Zijn het ruimteschepen? Dat weten we niet. Het kan een andere vorm van energie zijn. Niet voor niets heet het een ufo, een unidentified flying object. Ik zag iets. Er vloog iets. Er was een manifestatie. Wat het was weet ik nog steeds niet. Toch wil ik het verklaren, je wilt weten wat je zag. Zo gaat dat in de meeste gevallen’’, zegt Akkerman.
,,We zoeken naar een verklaring. Vaak is die er ook. Dan gaat het achteraf om weerspiegelingen in de lucht, een fata morgana, een vlucht vogels, een Thaise wensballon. In zeker 95% is er een goede, logische verklaring te geven. Moeten we die andere verklaringen afdoen als flauwekul?’’
,,Ik heb de afgelopen tientallen jaren zeker 90.000 mensen op consult gehad onder wie ook verschillende wetenschappers. Ik heb verhalen gehoord die je aan het denken zetten. Ik spreek uit eigen waarneming. Ik ben een nieuwsgierig mens en sluit niks uit. Noem me naïef. Dat mag. Maar mensen over de hele wereld, al duizenden jaren lang, zien dit soort dingen. Zijn het ufo’s, zijn het manifestaties, we weten het niet.’’
Overeenkomsten
,,Er zijn wereldwijd afbeeldingen te vinden van objecten die we kunnen interpreteren als ruimteschepen: bij de Maya’s, bij de oude Egyptenaren. Er zijn rotstekeningen, schilderingen, hiërogliefen bekend, de overeenkomsten zijn griezelig. Het zijn afbeeldingen gemaakt in een tijd ver voordat er vliegtuigen of ballonnen rondvlogen.’’
Ze zijn voor verschillende interpretaties vatbaar. Willen we niet gewoon ook bepaalde dingen zien? ,,Zeker. Ook dat zit in de mens. Maar het gaat in veel gevallen om dezelfde patronen. Mensen hebben iets waargenomen dat we niet kunnen verklaren. Dat hoeven geen ruimteschepen te zijn bemenst door wezens. Buitenaardsen die vaak verdacht veel op mensen lijken’’, stelt Akkerman.
,,Ze moeten twee benen hebben, twee armen. Ze hebben kennis van goed en kwaad. Ze willen of ons helpen de aarde te redden of ze zijn er op uit om ons te vernietigen. Dat er leven in het universum is, is heel goed mogelijk. Ergens in al die miljarden meldkegstelsels zal er ongetwijfeld leven zijn. Of ze ook zo hoogontwikkeld zijn dat ze de aarde hebben kunnen vinden?’’
Ufo’s in Oost-Groningen
Wat zien we eigenlijk. ,,Zelf zeg ik altijd ongedefinieerd vliegend object, een manifestatie. Over de hele wereld zie je bepaalde clusters van manifestaties. Zoals in Oost-Groningen.’’
Oost-Groningen?
,,De streek tussen Heiligerlee, Westerlee, Veendam, Meeden en Winschoten mag je zo’n clustergebied noemen. Ik krijg geregeld meldingen binnen van mensen die er schijven in de lucht zien hangen. Dingen die snel heen en weer bewegen, plotseling verdwijnen en niet gebonden lijken te zijn aan de regels van de zwaartekracht.’’ En nee, zegt Akkerman, Dat heeft niets te maken met de lichtjes van de mega-windmolens die in het gebied staan.
,,Ik heb mijn eigen hypothese. Zou er een link zijn met de immense zoutlagen, daar diep onder de grond? Zouden ufo’s energie of kracht putten uit die zoutkoepels?
Al in de tijd dat ik meewerkte aan een radioprogramma bij RTV-Noord kreeg ik hier meldingen over binnen. Vaak anoniem. Duidelijk bewijs is er immers niet. En mensen durven er niet veel over te zeggen, bang dat ze uitgelachen worden.’’
Sterrenkundige Theo Jurriens op zoek naar buitenaards leven. Foto: Nienke Maat
Eerste vliegende schotel
Officieel heet het dat de Amerikaanse zakenman Kenneth Arnold in 1947 als eerste een vliegende schotel zag. Dat was tijdens een vlucht met zijn privévliegtuig. Arnold maakte melding van lichtgevende vliegende objecten met de vorm van een schotel. Het duurde niet lang of er volgende meer meldingen. Het leidde tot allerlei wilde verhalen die vrij snel in verband werden gebracht met buitenaardse ruimteschepen.
Sterrenkundige Theo Jurriens
,,Oost-Groningen kent de mooiste donkere plekjes van Nederland. Er zijn daar aan de sterrenhemel de meest mooie dingen te zien. Ik kijk regelmatig naar de prachtige sterrenhemel. Nog nooit ben ik iets tegengekomen dat ik niet kan verklaren.’’ Was getekend Theo Jurriens, sinds jaar en dag sterrenkundige aan de Rijksuniversiteit Groningen.
Hij begrijpt het verlangen, de hunkering naar buitenaards contact. ,,Het draait om de oervraag: zijn wij alleen in het universum?’’
,,Laat ik filosofisch beginnen. De mens heeft de nare eigenschap zichzelf centraal te stellen. Heel lang hebben we gedacht dat de aarde het middelpunt van het heelal zou zijn. Later dat de zon de enige ster was met planeten.’’
Heel gewoon
,,De lancering in de jaren tachtig van de vorige eeuw van de Infra Rode Astronomische Satelliet (IRAS) heeft een revolutie in de sterrenkunde teweeggebracht. Voor het eerst kregen we bewijzen dat er inderdaad planeten bij andere sterren zouden kunnen bestaan. Inmiddels wordt een ster met planeten heel gewoon gevonden’’, stelt Jurriens.
,,We luisteren met radiotelescopen de ruimte af. We onderzoeken lichtsignalen. We praten met mensen die iets hebben gezien. Voor een leek is het heel moeilijk een goede waarneming te doen. Als ik ergens langs ga stel ik de meest basale vragen: wat zie je en waar? Hoe laat was het?’’
Spraakmakend onderzoek
Jurriens refereert aan een spraakmakend onderzoek waar hij nauw bij betrokken was. In augustus 1992 werd het Noorden opgeschrikt door een schokgolf. Trillingen waren in een groot gebied te voelen. Seismometers sloegen uit. De katholieke kerk in het Friese Sint Nicolaasga liep zelfs schade op.
,,Seismologen en astronomen gingen samen op onderzoek uit. Het was snel duidelijk. De oorzaak moest in de atmosfeer te zoeken zijn. Was het een vallende ster, een concorde, een proef van defensie, of wat anders.’’ De oorzaak van de schokgolf boven de Waddenzee bleef lang een raadsel. Er werden zelfs Kamervragen over gesteld.
,,Via de media zochten we getuigen. Twee meldden zich. Een dronken zeeman uit het Duitse Norderney en meneer J. Martini uit Usquert. Een kenner van de sterrenhemel. Dat bood perspectief. Hij had iets zien bewegen; geel, oranje met een donkerrode kern.’’
Klopt niet
,,Maar met de melding van Martini klopte iets niet. Die was van na de knal. Had hij een fout gemaakt, verkeerd op z’n horloge gekeken?
Wat hebben we gedaan. We vroegen hoe z’n avonden er uit zagen. Wel, hij keek elke avond naar Studio Sport en ging na afloop een laatste shagje roken en dan naar bed. Elke avond.
Was de uitzending dan eerder afgelopen dan anders? We hebben de videoband opgevraagd bij de NOS en meneer Martini de uitzending opnieuw laten bekijken. Hij wist nog precies het laatste beeld. Een zwetende Adrie van der Poel.’’
En de melding dan? ,,Hij bleek toch verkeerd op z’n horloge te hebben gekeken.’’ En het mysterie van de enorme schokgolf? ,,Vijf jaar later bleek dat het een geheim project van defensie was’’, stelt Jurriens.
Planeet vol goudvissen
Het mocht dan geen meteoor zijn geweest of iets buitenaards. ,,De kans dat er elders in de kosmos leven is, acht ik groot. Wellicht zijn er andere routes die tot leven leiden. Diep in de oceanen waar geen licht en zuurstof is zij organismen te vinden. Omstandigheden op Mars zijn vergelijkbaar met de meest koude plekken op aarde.’’
,,Of dat ook betekent dat er ooit contact komt? Dat is een andere vraag. Moeten we als een soort Columbus door de ruimte? Als je ergens een planeet hebt met alleen goudvissen dan wordt dat moeilijk. Die communiceren niet en kunnen geen communicatiemiddelen bouwen.’’
