Els en Peter Dekens kampen al jaren met een lekkende mestkelder door aardbevingsschade bij hun melkveehouderij in Sint Annen. Foto: Corné Sparidaens
Boeren in Groningen smachten naar een oplossing voor hun lekke mestkelders, maar zitten vast in een bureaucratisch moeras. ,,Het is alsof ze je auto stukmaken en je dan een buskaartje aanbieden.’’
Elk jaar in december is het zover. Dan zit de mestkelder van melkveehouder Peter Dekens (58) uit Sint Annen vol. De kelder heeft scheuren in de muur en vloer, waardoor er grondwater in loopt.
Dat is niet zijn schuld. De scheuren zijn ontstaan door aardbevingen als gevolg van de gaswinning. Het Instituut Mijnbouwschade Groningen (IMG) biedt Dekens een schadevergoeding aan en een bovengrondse mestopslag voor de overtollige mest. Maar de boel herstellen doet het schadeloket niet.
,,Dat is alsof je na een auto-ongeluk naar de garage gaat en te horen krijgt: hier zijn wat hoofdkussens, dat is je nieuwe airbag’’, zegt Dekens cynisch. Het zou milder, makkelijker en menselijker worden na het parlementaire enquêterapport, maar volgens hem is de werkelijkheid anders. ,,Mijn mestkelder is kapot, blijft kapot, wordt nooit gemaakt. Er wordt gewoon niets aan gedaan.’’
‘Dan is het dus níét veilig’
Hij vindt dat ontoelaatbaar. De kelder is volgens Dekens zo zwak dat deze op een dag zou kunnen instorten als hij in de stal boven de kelder aan het werk is. De giftige stoffen zouden hem dan fataal worden. ,,Dan is mijn vrouw weduwe en hebben mijn kinderen geen vader meer.’’ Hij vroeg het IMG om zwart op wit te bevestigen dat hij veilig boven de kelder kon blijven werken, maar kreeg nul op het rekest. ,,Dan vertrouw je het dus niet en is het dus níét veilig.’’
Het IMG biedt mensen bij een onveilig gevoel de mogelijkheid om een acuut onveilige situatie (AOS) te melden. ,,Als deze meneer zich onveilig voelt, dan kan hij dat bij ons melden’’, zegt woordvoerder Sven Jach. ,,Dan komen we de situatie binnen 48 uur inspecteren en nemen we direct maatregelen als het nodig is.’’
Veel melkveehouders in het aardbevingsgebied in Groningen kampen sinds de aardbeving in Huizinge in 2012 met kapotte mestkelders. Een nieuwe stal inclusief mestkelder zou wat de boeren betreft de beste oplossing zijn, maar het Instituut Mijnbouwschade Groningen (IMG) gaat daar niet in mee. Volgens de werkwijze keert het schadeloket alleen vergoedingen uit en biedt het tijdelijke oplossingen zoals bovengrondse mestopslag en compensatie voor mestafvoer.
Een nieuwe mestkelder bouwen is geen vanzelfsprekendheid. De prijs hangt van veel zaken af, maar loopt al gauw richting een miljoen euro. Het IMG is alleen wettelijk bevoegd om specifiek de schade te vergoeden die is veroorzaakt door de gaswinning. ,,De kosten van een nieuwe kelder staan vaak niet in verhouding tot de werkelijke schade. Dat kan worden gezien als ongeoorloofde staatssteun en is daarom voor ons veelal geen optie’’, zegt Jach.
‘Het werkelijke probleem lost het IMG niet op’
Deze zomer kondigde het IMG per 1 juli een nieuwe regeling voor melkveehouders aan. Het schadeloket hoopt boeren sneller, makkelijker en ruimhartiger een schadevergoeding te kunnen uitbetalen. Op dit moment zijn er 120 aanvragen in behandeling.
Alle betonnen mestkelders vertonen haarscheuren en gemetselde kelders worden op den duur poreus. Aardbevingen kunnen bestaande scheuren verergeren of nieuwe scheuren veroorzaken. Als grondwater naar binnen lekt, raakt de kelder sneller vol.
Schadeafhandeling van mestkelders is complex. Het is niet mogelijk om de kelder in te gaan en te controleren op scheuren vanwege de aanwezige gevaarlijke gassen. Om dezelfde reden is reparatie lastig. Daarnaast gaat het om maatwerk.
Een onafhankelijke deskundige maakt een schatting van de schade op basis van expertise en de boekhouding van de boer over de mestproductie. Het IMG bepaalt in gesprek met de veehouder het schadebedrag om hem schadeloos te stellen. Is die het daar niet mee eens, dan volgt eventueel uitgebreider en langduriger onderzoek.
‘Ze keken alsof ik van een andere planeet kwam’
,,Die nieuwe regeling klinkt heel mooi. Als je er niet in thuis bent, denk je: wat fijn, het wordt opgelost. Maar ze willen het werkelijke probleem niet oplossen en daar betalen ze ook niet voor’’, zegt Dekens. ,,Je blijft met die kapotte auto doorrijden met wat hoofdkussens erin, tot hij total loss is. Zo ook onze kelder, de scheuren worden steeds groter.’’
Er zijn meer boeren met complexe mestkelderdossiers. De lekke kelder van Elbrich Oomen (46) in Loppersum wordt ook niet hersteld en blijft stuk. Het IMG kwam deze zomer bij haar langs om de schade te beoordelen. ,,Ik merkte dat ze het steeds over een vergoeding bleven hebben, terwijl ik herstel wil. Toen ik dat zei, keken ze me aan alsof ik van een andere planeet kwam’’, zegt Oomen.
Als reactie wees het IMG op de werkwijze met schadevergoedingen. ,,Maar daar ben ik nooit mee akkoord gegaan. Ik heb een mestkelder die stuk is en die wil ik gemaakt hebben. Als je een bordspel speelt, is het ook handig als je samen de spelregels afspreekt.’’
Volgens Oomen trok het IMG de vergelijking met een auto: als zij schade had aan haar auto, kreeg ze ook niet zomaar een nieuwe. ,,Ik zei chagrijnig: ik wil helemaal geen nieuwe auto, ik wil een werkende auto! Nu is het alsof ze je auto stukmaken en je dan een buskaartje aanbieden.’’
De mestkelder van melkveehouder Peter Dekens in Sint Annen is lek, maar het IMG wil een nieuwe kelder niet betalen. Foto: Corné Sparidaens
‘Je gaat twijfelen: stel ik iets onredelijks voor?’
Dekens: ,,De eenvoudige problemen lost het IMG wel op, maar aan de complexe gevallen willen ze weinig tot niets doen. Het is triest dat de overheid zo met burgers omgaat.’’ Zijn mestkelderdossier loopt nu elf jaar. ,,Die onrechtvaardigheid, daar loop je steeds weer tegenaan. Als je niet uitkijkt, dan zuigt het je leeg.’’
De starre houding van het IMG frustreert Oomen. ,,Ze komen met zes man sterk op je terrein, allemaal in een net pak met een dikke auto. Maar uiteindelijk blijf je met het probleem zitten. Ze blijven schriftelijk maar pushen, waardoor je aan jezelf gaat twijfelen. Stel ik dan iets onredelijks voor?’’
‘Als de wond niet geneest, blijf je pleisters plakken’
Leon Klijn (50) uit Godlinze kampt ook al elf jaar met een kapotte mestkelder. Hij probeerde met mestmonsters en bouwkundige tekeningen aan te tonen dat zijn kelder volgens het boekje is gebouwd en ontvangt een schadevergoeding van het IMG. Maar een oplossing voor de kelder is er nog niet.
Boeren in Drenthe
Melkveehouder Jan Willem de Jong (50) uit Veenhuizen heeft vermoedelijk ook last van een lekkende mestkelder, getuige de dunnere mest. Of dat komt door mijnbouw moet nog blijken. Hij weet zeker dat collega-boeren in Drenthe ook last hebben van kapotte mestkelders.
De Jong heeft ook schade aan zijn gebouwen. ,,Het IMG zegt dat dat niet met de gaswinning te maken heeft. Daar heb ik bezwaar tegen gemaakt, want we zitten hier met gasopslag bij Norg en winning uit een klein gasveld. Ik wacht af wat daar uit komt.’’
De nieuwe regeling die het IMG deze zomer aankondigde laat Klijn koud. ,,Het IMG doet popiejopie naar de buitenwereld alsof ze alles oplossen. Maar kom je boven de veertigduizend euro aan schade, dan gaan alle hakken in het zand. Dat is mijn ervaring en dat weet ik ook van andere veehouders.’’ Hij noemt zijn schadevergoeding een pleister op de wonde. ,,Als de wond niet geneest, kun je pleisters blijven plakken.’’
Dat ondervindt hij stelselmatig. Klijn moet al jarenlang wekelijks water opzuigen uit de mestkelder en uit de machinekamer ernaast, waar elektronische apparaten staan. Hij besprak de brandgevaarlijke klus meerdere keren met het IMG. ,,Ik ben dat schijtzat. Onbenullig pokkewerk, en kost me veel tijd. De ravage wordt alleen maar erger. Op den duur is mijn kelder naar de Filistijnen.’’
Peter Dekens bij de toegang naar de lekke mestkelder van zijn melkveehoudersbedrijf in Sint Annen. Foto: Corné Sparidaens
‘Eén aannemer die twintig nieuwe stallen bouwt’
De boeren vinden dat de overheid het probleem bij de wortel moet aanpakken. ,,Zij hebben de schade veroorzaakt en moeten het netjes oplossen. Het lijkt of ze de hand op de knip houden en denken: laat de boeren maar verrekken’’, zegt Klijn. ,,Juristen en bobo’s beloven van alles, maar er gebeurt niks. Ga eens met boeren in gesprek. Accepteer dat je nieuwe mestkelders moet bouwen. Gewoon doorpakken, los het op.’’
Dekens: ,,Een nieuwe stal kost een paar stuivers, maar op spiegeltjes en kraaltjes zit niemand te wachten. Er is één probleem: de kelder is kapot, maak dat ding!’’
‘De overheid snijdt zichzelf in de vingers’
Klijn heeft een oplossing voor ogen. ,,Gewoon met één goede aannemer in zee gaan die een stuk of twintig nieuwe stallen bouwt. Dat is de kortste klap. Hoe langer ze wachten, hoe meer schade en hoe duurder alles wordt. De overheid snijdt zichzelf in de vingers. Ze kunnen blijven wegkijken maar ze kunnen niet ontsnappen.’’
Hij hoopt op schot in de zaak, voor het een keer te laat is. ,,Nu is het gewoon wachten tot er ergens een kelder instort. Dan is het foute boel natuurlijk.’’
Boeren voor wie wél een oplossing komt, zijn er ook. Willard Wigboldus (29) uit Garmerwolde laat momenteel een gloednieuwe mestkelder bouwen. ,,De schade aan de mestkelder wilde het IMG niet herstellen. Dat ligt stil, net als bij de andere boeren. Maar we kregen een vergoeding voor andere schade en dat geld hebben we gebruikt voor onze nieuwbouwplannen’’, zegt Wigboldus. Hij bouwt behalve een nieuwe stal en mestkelder ook een nieuwe boerderij.
Voor Wigboldus een grote opluchting, want hij had net als de andere boeren een complex dossier dat al elf jaar liep. ,,Het is niet zo dat het IMG van alles heeft betaald en dat zij de extra maatregelen die wij moesten nemen hebben vergoed. We moesten zelf een forse bijdrage doen. Maar ergens half november hopen we de koeien erin te hebben. Het was een heel lang proces, ik ben blij dat het einde in zicht is.’’
