Maritiem archeoloog Yftinus van Popta tijdens een onderzoek van een scheepswrak in de Flevopolder (niet de Op Hoop van Zegen).
Een van de bekendste scheepswrakken in de Nederlandse maritieme archeologie – de Groninger tjalk De Zeehond – staat al een halve eeuw onder de verkeerde naam in de boeken. Maritiem archeoloog Yftinus van Popta ontdekte de echte naam van de tjalk die al jaren ligt te verpieteren naast de parkeerplaats bij Bataviastad in Lelystad.
,,Het was het eerste scheepswrak uit Flevoland waarvan men de identiteit wist te achterhalen. De archeoloog van de Rijksuniversiteit Groningen kwam de echte naam – – via oude kranten op het spoor. ,,Het is niet zo vreemd dat de archeologen destijds dachten dat het schip heette, want in het wrak vonden ze een naambordje waarop deze naam stond.’’
Groninger tjalk verging tijdens storm op de Zuiderzee
Wat is er gebeurd? Het schip voer in de jaren tachtig van de negentiende eeuw met dertigduizend metselstenen over de Zuiderzee. ,,Archeologen ontdekten het wrak in 1967 tijdens de drooglegging van Oostelijk Flevoland. Sinds de inpoldering van de Zuiderzee, die in 1942 begon, zijn er rond de 450 wrakken ontdekt. Rond de tweehonderd werden er vernietigd, oftewel opgestookt. Tja, er was destijds een ander beleid. Een aantal werd herbegraven en rond de tien werden geconserveerd, waaronder het schip waarvan ze dachten dat het De Zeehond was. Uit het onderzoek van de archeologen destijds bleek dat de tjalk eigendom was van Willem Venema en Annegien Koerts uit Hoogezand. Het kwam in 1878 van de stapel en zou in 1886 zijn vergaan. De schipper, zijn vrouw en zijn twee zoontjes werden gered. Naast het bordje met De Zeehond werd er ook nog een bordje met de namen van Venema en Koerts gevonden. Het vreemde was dat onderzoekers in historische kranten nergens de naam konden vinden. Het stond ook niet geregistreerd.’’
Het scheepswrak van de Groninger tjalk, zoals die in de jaren zeventig in de Oostelijke Flevopolder werd blootgelegd.
Het naambordje met De Zeehond zette archeologen in de jaren zeventig op een verkeerd spoor.
Tweehonderd scheepswrakken opgestookt
De archeologen komen in de jaren zeventig in contact met nazaten van schipper Venema. ,,Er werd een soort van familiedag georganiseerd en de familie wist vanuit de mondelinge overlevering te vertellen dat het schip inderdaad heette, omdat de tjalk toen het van de stapel liep als een zeehond in het water dook. Dus zo werd het officieel. Je ziet de naam overal terug: in tentoonstellingen, boeken, op websites.’’
Van Popta begon te twijfelen. ,,Ik vond het zo gek dat die naam verder nergens was te vinden. Dus toen ben ik ook in andere kranten gaan zoeken. Zo stuitte ik in een artikel van de op een schip dat in 1882 zonk tijdens een van de zwaarste stormen in de negentiende eeuw. Die sprak wel over over schipper W. Venema, zijn vrouw en twee kinderen; ook de locatie van de ramp kwam overeen met de vindplaats van het wrak. Kortom: is eigenlijk de en verging in 1882 in plaats van 1886. Tijdens dezelfde storm zonken ook tal van andere schepen, waaronder een praam met drie kinderen en daar stonden de kranten bol van. Andere schepen werden nauwelijks benoemd. Ik begrijp heel goed dat onderzoekers er niet meteen aan dachten in deze krant te zoeken, maar de opvarenden van werden door vissers uit Bunschoten gered, vandaar dat deze krant er wel meer aandacht aan besteedde.’’
Scheepswrak doet dienst als prullenbak
Hij vermoedt dat de schipper bij wijze van grap het naambord De Zeehond kreeg. ,,De familie wist blijkbaar niet meer dat dit niet de echte naam was.’’
De archeoloog heeft inmiddels Batavialand, eigenaar van de tjalk, ingelicht. ,,Het zou mooi zijn als het schip wat meer aandacht krijgt. Het ligt nu onder een afdak in de buitenlucht. Het is er niet best aan toe. Laatst lagen er colablikjes en andere rommel in.’’
En de naam? ,,Misschien moet opnieuw worden gedoopt?’’
