Aftocht van een burgemeester met een droombaan. Het afscheid van Koen Schuiling uit Groningen vrijdag is onverwacht, pijnlijk en onafwendbaar

Burgemeester Koen Schuiling (65) zat prima op zijn plek en Groningen was blij met hem. Je zou kunnen zeggen dat hij in de zesde stad van Nederland de ideale baan had. Net als Groningen zijn gewenste burgemeester bezat.

Een jaar voor het verstrijken van zijn eerste termijn als burgemeester had Schuiling alles wat zijn bestuurlijke hart begeerde. Grote stedelijke opgaven, forse problemen en uitdagingen, interessante netwerken en contacten die er toe doen. Schuiling straalde rust uit. Niemand die het idee had dat het werk hem over de schoenen liep.

De verbazing over het onverwachte vertrek was groot. Het ongeloof veranderde in verbijstering en ontsteltenis toen naast de opgegeven reden (‘niet langer de benodigde energie na zeer intensieve jaren’), nog iets anders speelde. Schuiling had van het Openbaar Minister eerder dit jaar een straf gekregen vanwege ‘aanstootgevend gedrag en schennis van de eerbaarheid’. Dat hakte er bij hem zwaar in.

De aantijging hing als een molensteen om zijn nek. De burgemeester was in zijn auto aangetroffen in een toestand die leidde tot een boete van 250 euro. Veroordeeld voor ‘schennis van de eerbaarheid’ rept hij van een ‘medische situatie’ met ‘heftige buikpijn’. Schuiling stapte naar de rechter en sprak in een verklaring over een ‘valse beschuldiging en een ‘pijnlijk misverstand’. Hij besloot zijn kant van het verhaal voor zichzelf te houden en maandenlang niets mee te delen aan de fractievoorzitters.

Vorige maand sloeg het nieuws naar buiten gebracht door DVHN op het gemeentehuis en eigenlijk in de hele provincie Groningen in als een bom. Het college van burgemeester en wethouders was op de hoogte van de boete en het voorval. Raadsleden vielen van hun stoel en gingen niet in op de aantijging. Wat opviel was dat de raad geen spoeddebat aanvroeg. Ook al had Schuiling zijn vertrek aangekondigd, de raad piekerde er niet over om hem met onmiddellijke ingang weg te sturen. Dat is veelzeggend. Het heeft te maken met het krediet dat hij op het gemeentehuis heeft opgebouwd. Daar vinden ze de kwestie vooral ‘verdrietig voor Koen’.

De burgemeester geniet bij medebestuurders, volksvertegenwoordigers en ambtenaren respect. Juridisch en bestuurlijk goed onderlegd, loodste hij Groningen vanaf zijn aantreden in 2019 door een roerige periode. Hij moest flink aan de bak met de coronacrisis, boerenprotesten en Pro-Palestina demonstraties. Als voorzitter van de Veiligheidsregio Groningen trof hij in de coronaperiode maatregelen en straalde hij rust en kalmte uit.

Hij kon ook pittig uit de hoek komen toen journalist Willem Groeneveld werd bedreigd vanwege artikelen voor zijn stadsblog Sikkom. De toegenomen ondermijnende criminaliteit zette hij met gevoel voor urgentie hoog op de politieke agenda. Dat was nodig omdat Stad en Ommeland lang de ogen sloot voor de vermenging van de boven- en onderwereld.

Namens Groningen stak Schuiling de hand in eigen boezem met excuses voor het slavernijverleden van de stad en de onteigening van een woning van een Joodse familie, die na de Tweede Wereldoorlog diende als ambtswoning van de toenmalige burgemeester.

Een andere heikele kwestie, het onverklaarbare gedwongen en discutabele vertrek van recyclingbedrijf Simmeren Schroot, liet hij lopen. De verplaatsing had grote impact op de nazaten van de Joodse eigenaar. Simmeren knokte voor een rechtvaardige schadevergoeding. De directie procedeerde tientallen jaren en verloor. De rechter toetste of de gemeente de benodigde bestuurlijke stappen had gezet en had oog voor de belangen van de gemeente.

Schuiling had meer dan zijn voorgangers iets met de Ommelanden. Hij trok met de regio op bij de moeizaam verlopen hulp aan mensen in het bevingsgebied en de onacceptabele druk op de opvang van asielzoekers in Ter Apel.

Uit welbegrepen eigenbelang onderkende Schuiling dat Stad en regio niet langer met de rug naar elkaar toe moeten staan maar samen moeten optrekken richting Den Haag. Daarbij verslechtert de financiële positie van de gemeente Groningen, waardoor samenwerking met de regio voor grote projecten nodig is. Denk aan de Lelylijn en de Nedersaksenlijn. Zij aan zij staan in Den Haag en Brussel levert meer op.

Op het landelijk toneel kon hij ook pittig uit de hoek komen. In de asielkwestie gaf hij zijn eigen partij VVD voor haar opstelling inzake de spreidingswet onder uit de zak.

In de raadszaal leidde Schuiling ogenschijnlijk uit de losse pols talloze vergaderingen. Zonder veel stemverheffing en veel rust uitstralend. Genietend van een stevige discussie konden goede debaters soms rekenen op iets meer spreektijd. De rust had, zo vertellen raadsleden, alles te maken met een goede voorbereiding van vergaderingen met de fractievoorzitters. Schuiling liet zich als het om de orde van de vergadering gaat, niet graag verrassen. Op het gemeentehuis wisten ze: de burgemeester staat altijd ‘aan’. De man is constant aan het werk. Je moet hem fysiek het stadhuis uitdragen, weten de bodes die ‘s avonds het licht uitdoen.

Mensen die Schuiling hebben leren kennen, roemen hem om zijn vriendelijkheid, kundigheid en snedige opmerkingen. Wie niet in zijn nabijheid verkeerde, kan ook een afstandelijke man hebben gezien. In ieder geval geldt dat niet voor de kinderburgemeesters die altijd ‘Koen’ mochten zeggen en steevast alle hulp kregen voor het uitoefenen van hun functie.

Respect dwong hij af bij de Molukse gemeenschap. Schuiling hees hun vlag toen het zeventig jaar geleden was dat de laatste boot met Molukkers uit Nederlands-Indië arriveerde. ‘Een prachtig gebaar dat van ontzaggelijke waarde is.’

Tijdens zijn laatste kersttoespraak over ‘zorg voor elkaar’ refereerde hij aan de 25-jarige Thomas van Zeewijk Vink die verdronk in het Van Starkenborghkanaal. ,,In Groningen ben je nooit alleen. En als we je kwijt zijn, zoeken we net zo lang totdat we je gevonden hebben’’, stelde hij geëmotioneerd.

Een nieuwjaarswens en humoristisch filmpje in 2020 deed het goed op sociale media. Wat opdoemt is het beeld van een burgemeester die in een zaal vol mensen overal een kort praatje maakt en nergens lang blijft plakken. Je moet hem kennen om hem te waarderen, zeggen mensen die met hem hebben gewerkt.

Dat laatste gold niet voor iedereen. Ronduit problematisch was zijn relatie met de voormalige algemeen-directeur Wouter Gudde van FC Groningen. In een periode dat de club moeite had de eigen aanhang in toom te houden, eiste Schuiling dat de betaald voetbalorganisatie strengere veiligheidsmaatregelen nam. Over en weer heerste onbegrip over de inspanningen en de verdeling van de kosten. Ook was er diepgaand verschil van inzicht over de mogelijke komst van een grote externe financier.

Dit alles maakte de burgemeester bij een beperkt deel van de ‘harde kern’ niet bepaald populair. De manier waarop dat na het aangekondigde vertrek van Schuiling tegen de huisregels van FC Groningen in op de tribune met spandoeken (‘Einde van rukbeleid Groningen’) werd geuit, was stijlloos. ‘Koen uiteindelijk trek jij aan het kortste eind’, was een verwijzing naar de brieven die de burgemeester schreef aan supporters die over de schreef waren gegaan.

In een volle raadszaal neemt Schuiling vrijdag officieel afscheid van de gemeenteraad. Na zijn laatste vergadering kreeg hij van de raad een staande ovatie. Een speling van het lot is dat hij net als één van zijn illustere voorgangers burgemeester Hans Ouwerkerk (1991-1998) vroegtijdig vertrekt.

Ouwerkerk vertrok met pijn in het hart toen hij mede door Schuiling bekritiseerd werd voor zijn optreden bij de Oosterparkrellen tijdens de jaarwisseling. Of het afscheid van Groningen er bij Schuiling net zo zwaar inhakt als bij Ouwerkerk moet blijken. Vele jaren na zijn vertrek had Ouwerkerk nog last van zijn abrupte afscheid.

Schuiling vecht de boete van het Openbaar Ministerie aan. Niet bekend is wanneer de zaak wordt behandeld, maar dat ze ongeacht de afloop alle aandacht zal krijgen staat buiten kijf. In Groningen gunnen veel mensen hem een overwinning op het Openbaar Ministerie, maar als het al zou lukken dan nog is de schade niet ongedaan gemaakt.