Bij de bevrijding van Groningen kijkt luitenant Dave Heap naar een bord van de stad Groningen, aan de Paterswoldseweg. Foto: Public Archives Canada, collectie Groninger Archieven
Tachtig jaar geleden werd Groningen als laatste provincie bevrijd. Dat wordt in 2025 uitgebreid herdacht, met theater, tentoonstellingen en andere evenementen. Deze week is de aftrap in Appingedam. ,,Vrijheid is ook nu actueel.”
Het laatst bevrijd, het eerst aan de beurt voor de herdenking. Tachtig jaar geleden verdreven Canadese bevrijders op 23 april 1945 de laatste Duitsers uit Appingedam. Daarna kostte het nog tien dagen van felle strijd voor de hele Eemsdelta inclusief Delfzijl op 2 mei werd ontzet. Als laatste stukje Groningen en een van de laatste delen van Nederland.
Dat wordt op 14 februari herdacht in Appingedam, tijdens de aftrap van het provinciebrede programma ‘80 Jaar Vrijheid Groningen’. “In feite moet je het zien als een ode aan de vrijheid”, zegt Bouke Nielsen van het lokale comité dat de bijeenkomst organiseert over het programma van vrijdag.
Geven vrijheid, bevochten vrijheid
In de Nicolaïkerk geeft Doeko Bosscher, voormalig rector magnificus van de Rijksuniversiteit Groningen, een rede over de vrijheid. Daarnaast voert zanger Harm Tabak een speciaal vrijheidslied op, in het Gronings. En cabaretier en woordkunstenaar Janneke Jager zorgt voor een “cabaresque” afsluiting, zegt Nielsen.
„Je ziet tegenwoordig een groot verschil in hoe mensen kijken naar vrijheid”, zegt Nielsen. „De naoorlogse generatie heeft de vrijheid in feite gekregen. Jongere mensen ervaren het compleet anders dan de mensen die ervoor hebben moeten vechten. Dat geldt niet alleen voor de Tweede Wereldoorlog maar is ook nu actueel.”
Om die reden is de bijeenkomst - en het maandenlange programma dat erop volgt - zo belangrijk, vindt Nielsen. De aftrap in de Nicolaïkerk is alleen voor genodigden, maar is wel te volgen via een livestream op Omroep Eemsdelta.
Voor elk wat wils
En wat komt er daarna? Vanaf de aftrap in Appingedam wordt overal in de provincie stilgestaan bij de bevrijding. Ruim honderd partijen - zoals musea, culturele organisaties, historische clubs en verenigingen voor dorpsbelangen - organiseren evenementen, herdenkingen en tentoonstellingen. Het is ook mogelijk om zelf een activiteit aan te melden bij 80 Jaar Vrijheid.
Een kleine greep uit de agenda. Van februari tot juni organiseert Groninger Kerken in de Akerk in Stad de tentoonstelling ‘Oorlog dichtbij’. Het gaat over de oorlogsgeschiedenis van Groningen, waarin ook de Akerk een rol speelde.
Op 11, 12 en 13 april kun je de route wandelen die 116 vrouwelijke verzetsstrijders aflegden in 1945. De vrouwen zaten vast in Kamp Westerbork, maar werden toen de bevrijding aanstaande was door Duitse bewakers gedwongen een route naar Groningen en Visvliet te lopen. De verzetsstrijders werden in feite gebruikt als menselijk schild. Er zijn korte en lange versies van de meerdaagse wandeltocht.
Bevrijdingsroute
Dan is er op 4 mei een lezing van Tweede Wereldoorlog-kenner Joël Stoppels, wederom in de Nicolaïkerk in Appingedam. Stoppels groeide op in Appingedam en is oprichter van het initiatief Liberation Route Europe, een internationale route langs plekken die belangrijk waren tijdens de bevrijding van West-Europa. Hij vertelt tijdens zijn lezing over de bevrijding van het Eemsmondgebied.
Op 5 mei vindt een ‘bevrijdingstour’ plaats. Historische voertuigen rijden een route van Groningen naar Delfzijl en maken daarbij een aantal stops zodat je ze kan bewonderen. Wie nog een geschikt voertuig heeft en zelf mee wil rijden, kan zich melden bij de organisatie.
Daarnaast staan veel plaatsen stil bij hun bevrijding met een eigen herdenking. Van Mussel en Stadskanaal tot Zevenhuizen, Ten Boer en Warffum. Alle aangemelde evenementen zijn te vinden in de agenda van 80 Jaar Vrijheid Groningen.
Waar het om gaat
Waar gaat het deze week om?
Om de aftrap van 80 Jaar Vrijheid Groningen. Dit jaar is de bevrijding tachtig jaar geleden en daarom is er een uitgebreid programma van herdenkingen, evenementen en tentoonstellingen.
Waarom moet ik dit weten?
Omdat er hoogstwaarschijnlijk ook bij jou in de buurt van alles te doen is. En omdat in deze tijd van oplopende spanningen in de wereld blijkt: vrijheid spreekt niet vanzelf.
Waar zijn we?
Aanstaande vrijdag in de Nicolaïkerk in Appingedam, de komende maanden op plekken door de hele provincie. Een overzicht is te vinden op: www.groningen4045.nl
