Start-up QT Sense: Groningers jagen op ‘vrije radicalen’

Het is nu nog een vrij fors, wit apparaat, een platte, uit de kluiten gewassen kopieermachine lijkt het, inclusief openende klep. Daar kan een bakje geplaatst worden met erin weefsel, bloed en meer. Zet het apparaat aan en het vertelt je op nanoniveau of een cel wordt aangevallen. Dat kan duiden op een ziekte. Anderzijds ziet het apparaat ook of medicijnen die juist móeten aanvallen, hun werk goed doen.

Het is nogal een technisch verhaal waaraan tien jaren aan studie voorafgaan. QT Sense is een spin-off vanuit het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG), en een wel heel beloftevolle. Na al die jaren aan fundamenteel onderzoek, besloot Romana Schirhagl – hoogleraar Biomedical Engineering – nog maar een jaar geleden dat het tijd was voor impact. Ze richtte QT Sense op, samen met Hoang Nguyen en CEO Deepak Veeregowda.

Intussen gaat het hard. Twee apparaten doen op verschillende plekken in de wereld hun werk, twee andere zijn in bestelling, samenwerkingen zijn ontstaan met onder meer het UMCG, maar ook met farmaceutische bedrijven. Dat is niet zo verwonderlijk als je bedenkt wat de techniek kan beteken, en al betekent.

,,Wij leveren een snellere diagnose’’, vertelt Deepak Veeregowda op de twaalfde verdieping van het UMCG. Daar staat zo’n bijzonder apparaat, de Quantum Nuova. ,,We beginnen binnenkort een samenwerking hier in het ziekenhuis om sepsis te ontdekken. Op de traditionele manier is dat heel lastig en gaat er veel tijd overheen. Onze Quantum Nuova ziet het meteen. En dat geldt voor meer aandoeningen.’’

Wat kan de Quantum Nuova wat nog niet kon? Veeregowda – zelf ook Ph.D in Biomedical Engineering - legt het graag uit. Het principe heeft alles te maken met het opsporen van zogeheten vrije radicalen. Dat zijn moleculen die een elektron missen en daardoor instabiel zijn. ,,Door processen in het lichaam ontstaan die vrije radicalen, maar dat is niet de energie die je wilt.’’

Vrije radicalen zijn als vonkjes die uit een brand ontsnappen. Een paar daarvan kunnen weinig kwaad, maar als het er te veel worden, kun je een probleem krijgen. ,,Als je hard aan het hardlopen of fietsen bent, dan vermenigvuldigen die vonkjes zich ook. En dat kan in de cellen branden, wat je voelt aan je benen. Iets soortgelijks gebeurt er ook op celniveau. De vrije radicalen maken de cellen zwakker of doden ze zelfs.’’

Dit is iets dat mensen die er verstand van hebben al lang wisten. Wat tot nu toe níet kon, is in beeld brengen hoeveel van die potentieel schadelijke, vrije radicalen er in een cel zitten. Dat heeft vooral te maken met het feit dat de vrije radicalen snel een plekje zoeken om zich te nestelen en vervolgens geen vrije radicaal meer zijn, maar wel stress en schade veroorzaken. De Groningse start-up kan ze wel zien, en kreeg er verschillende patenten voor. En die kennis en kunde openen een vat vol mogelijkheden.

,,We richten ons op twee paden’’, zegt de CEO. ,,Enerzijds helpt onze technologie het fundamentele onderzoek naar vrije radicalen, maar in bredere zin ook naar verschillende aandoeningen en de behandeling daarvan. Je krijgt gewoon nieuwe, heel secure data waar je mee aan het werk kunt.’’

,,Anderzijds kunnen we heel veel betekenen voor de farmaceutische industrie. Heel wat geneesmiddelen, bijvoorbeeld tegen bepaalde vormen van kanker, maken juist gebruik van vrije radicalen om kankercellen aan te vallen. Met de Quantum Nuova kun je zien hoe effectief het middel is zonder de cel te doden. En dat heeft een groot voordeel: je ziet op je scherm de biologische reactie, zodat je ook begrijpt waarom sommige geneesmiddelen niet werken.. Dat kon nog niet.’’

Dus is het logisch dat de industrie op het vinkentouw zit. Met de Groningse machine kan in een heel vroeg stadium al geconcludeerd worden dat een bepaald middel niet werkt, of dat het juist veel potentie heeft. Kortom: aandacht en geld worden verschoven naar de meest effectieve stofjes. Dat scheelt kosten en tijd, zodat effectieve geneesmiddelen hopelijk eerder beschikbaar komen.  

Diamantjes. Die zijn deel van het geheim van de smid. De gebruikte, minuscule exemplaren zijn zuiver, op één atoom na. Precies dat onzuivere stukje werkt als een magnetische sensor in levende cellen. De diamantjes lichten op onder een speciale laser, afhankelijk van ‘ruis’. Die ruis wordt veroorzaakt door de vrije radicalen. En zo kun je dus real time biochemische reacties ín een cel monitoren.

,,Ons platform is daarmee een vroegtijdig waarschuwingssysteem voor stress binnen een cel. We zien al dat er iets mis gaat voordat de cel zichtbaar verandert.’’ Zo loste QT Sense onlangs een puzzel op voor farmaceutische onderzoekers in de VS. Daar was een middel gevonden in de strijd tegen een type hersenkanker, maar de onderzoekers begrepen niet precies hoe het werkte. Dankzij de technologie uit Groningen, hadden ze hun antwoord: ze brachten meer vrije radicalen in stelling om kankercellen aan te vallen. 

QT Sense zet in op een snelle groei. Veeregowda: ,,We mikken eerst op de R&D van grote farmaceuten en willen onze techniek dan naar beneden laten doorsijpelen. Ik denk dat onze apparatuur op zeker moment op veel farmaceutische onderzoekslocaties en in laboratoria staat. Er is geen betere manier om kwaliteit van bepaalde geneesmiddelen te testen.’’

Tegelijkertijd gaan de Groningers samenwerkingen aan met academische ziekenhuizen om fundamenteel onderzoek naar de werking van vrije radicalen vooruit te helpen. ,,Nu nog is het apparaat vrij groot, maar we werken aan een compacter formaat. Zo denken we beter te kunnen schalen, omdat er geen betere manier is om de effectiviteit van medicijnen in een levende cel of levend weefsel te testen. het in handen van zo veel mogelijk mensen te kunnen krijgen.’’ 

De Quantum Nuova is een op en top Gronings product. Voor enkele van de meest geavanceerde onderdelen moest de start-up winkelen in Duitsland en de VS, maar verder is alles hier gemaakt en ontwikkeld. Ook de software die nodig is om de informatie uit de lasers om te zetten in overzichtelijke grafieken op het beeldscherm.

Veeregowda is daar trots op. ,,Ik denk erover om er stickers op te plakken met de tekst ‘Made in Groningen’. Dan heb je je eerste gesprek al te pakken op een beurs. Maar ik vind ook dat de mensen hier wel wat zelfbewuster mogen zijn. In Groningen gebeuren geweldige dingen, maar te weinig mensen durven dat te vertellen, is mijn gevoel.’’ 

Met de 3 miljoen euro die het bedrijf nu ophaalt, kan het weer minimaal twee jaar vooruit. ,,Daarna weer een ronde? Ja, dat ligt in de lijn der verwachting. We willen hard gas blijven geven, maar altijd trouw blijven aan onze missie. We werken voor Life Sciences. Dat betekent dat we grote problemen willen oplossen en impact willen maken op de zorg, op mensen.’’