Groningse nanobodies openen medische mogelijkheden

Antilichamen. Ieder mens heeft ze als onderdeel van het immuunsysteem. Maar in de geneeskunde worden ze ook veel gebruikt als geneesmiddel. In radiotherapie bijvoorbeeld en immunotherapie. En ook bij PET-scans worden ze veel gebruikt. Maar het is niet eenvoudig om ze te produceren. Daar komen nogal wat dierproeven aan te pas en daarnaast gedragen antilichamen zich vrij complex tijdens de productie. De Groningse start-up Cortalix doet dat anders.

,,Wij produceren zogeheten nanobodies. Dat is een klein deel van een antilichaam. De werking is hetzelfde, maar we hebben het antilichaam ontdaan van de onderdelen die het werken ermee zo lastig maken’’, legt CEO en founder Herman Steen uit. De antibodies die Cortalix maakt, zijn bovendien synthetisch. Er komt geen dierproef aan te pas. ,,We hebben inmiddels een goedgevulde bibliotheek met miljarden verschillende nanobodies voor heel veel toepassingen.’’

Dit is een knap staaltje moleculaire biologie. Essentieel is dat de kleine antilichamen ‘gehumaniseerd’ worden. Hier wordt het ingewikkeld. Steen: ,,Zo’n nanobody is een niet-menselijk eiwitje en dat mag niet aangevallen worden door het menselijk lichaam. Het gaat om de juiste DNA-volgorde, om de sequenties van aminozuren. Die kunnen we zo aanpassen en inzetten, dat het zo veel mogelijk lijkt op wat het menselijk lichaam kent. Vergelijk het maar met het rijgen van kralen. We bepalen zelf het juiste patroon.’’

In de praktijk bieden de Groningse nanobodies grote mogelijkheden. Bijvoorbeeld in therapie tegen en diagnostiek van kanker. ,,Ons eiwit zoekt kankercellen op. Op een scan zie je die antibodies oplichten en weet je waar de kankercellen zijn. Vervolgens kun je er een radioactieve component op ‘plakken’ die de cellen te lijf gaat.’’

Cortalix werkt samen met onder meer het UMCG om te testen en verder onderzoek te doen. Steen: ,,Dat doen we ook in het kader van CAR-T-immunotherapie. Onze nanobodies zorgen ervoor dat scherper gericht kan worden op de cellen die opgeruimd moeten worden. Dat zorgt ook voor minder schadelijke bijeffecten.’’

In het veld is groot geloof in deze start-up. Dat blijkt ook uit de investering (1 miljoen euro) die een consortium met onder meer Future Tech Ventures en Rabobank eerder dit jaar deed. En dat lijkt best opmerkelijk voor een bedrijf dat nog geen twee jaar geleden werd opgericht. ,,In een eerder bedrijf waren we al volop bezig met nanobodies’’, vertelt Steen. ,,BiOrion heette dat bedrijf, dat drie jaar geleden failliet ging als gevolg van financieringsproblemen na de coronacrisis. Je zou Cortalix als een soort doorstart kunnen beschouwen.’’

De start-up heeft verschillende verdienmodellen. Het werkt samen met ziekenhuizen aan nieuwe nanobodies, maar maakt zelf ook in opdracht antilichamen voor biotech- en farmabedrijven. Over een jaar of drie kan de technologie die het bedrijf ontwikkelt op de markt zijn. Steen: ,,Ik noem ons een platform voor de ontdekking en ontwikkeling van nieuwe antilichamen.’’

Herman Steen studeerde biologie in Groningen en promoveerde in de farmacologie. ,,Na verloop van tijd realiseerde ik me dat ik niet echt een onderzoeker ben, maar meer een ondernemer. In 1998 richtte ik mijn eerste bedrijf op, daarna volgden er meer, steeds in de biotech. Nee, ik heb dat allemaal niet gepland. Ik denk dat het een kwestie is van er open voor staan en kansen zien.’’