In 2026 (en daarna) is er maar één dominant thema. ‘De snelheid van de innovatie rond AI is zó groot dat de trend nooit uitgeraasd raakt’

Nee, erg verrassend is dat niet, maar er is geen ontkomen aan. Als er íets gaat gebeuren, is het dat kunstmatige intelligentie met een nog grotere snelheid onze huiskamers, kantoorpanden en dagelijks leven binnenstoomt. En die razendsnelle ontwikkelingen betekenen dan weer dat er in noodvaart technologie op de markt komt om daar op een zo goed mogelijke manier mee om te gaan, zoals op het gebied van cybersecurity.

We moeten onszelf opnieuw uitvinden. Daar komt het op neer. Want met de steeds beter worden technologie, gaan taken er heel anders uitzien. Steeds meer daarvan kunnen sneller – en vaak ook beter – worden uitgevoerd door AI. ,,Het gaat er steeds meer naartoe dat we er een ideale collega bijkrijgen, die direct doet wat we vragen.’’

Dat zegt Jarno Duursma, AI-expert uit Groningen. Als veelgevraagd spreker liet hij afgelopen jaren al heel veel mensen kennis maken met de technologie, met de absolute kansen en ook met de risico’s.

,,Ik heb het er al sinds 2014 over en schreef het op in een boek in 2017. Toen ik er pakweg acht jaar geleden vaak over ging spreken als de relevantste ontwikkeling van de nabije toekomst, kreeg ik vaak nog als feedback: mooi, maar jammer dat je alleen AI noemt als trend. Niet om me op de borst te kloppen, maar ik zag toen al hoe relevant AI zou worden. Dat wisten veel meer van de experts in de wereld ook. En zo is het gegaan. Maar we zijn er nog lang niet. De ontwikkelingen gaan heel snel door.’’

In die uitspraak zit een waarschuwing verscholen voor ondernemers: je kunt nu niet op je handen gaan zitten. ,,Dat is wat je in het verleden met technologische ontwikkelingen vaker zag, dat ondernemers even wachten tot de trend is uitgeraasd en ze een mooi overzicht hebben, zodat ze weten waar ze precies in moeten investeren. Dat kan nu niet. De snelheid van de innovatie rond AI is zó groot dat de trend nooit uitgeraasd raakt. Het raakt immers de kern van je bedrijf: kennis en informatie. Het is meedoen of afhaken.’’

Duursma voorspelt dat mensen er op kantoor een hyperslimme collega bijkrijgen. ,,Zo kun je AI zien. AI is in staat na te bootsen hoe wij denken en doen, maar dan veel sneller, onvermoeibaar, geduldig en net zo slim als het collectief van mensen samen. Dat biedt ongekende mogelijkheden. Startende ondernemers kunnen daardoor veel sneller marktonderzoek doen en een rapport dat je normaal gesproken twaalf uur zou kosten, is klaar terwijl je wacht. Dat betekent dus dat alles steeds sneller gaat.’’

Door die snelheid worden heel veel kosten uitgespaard en dat betekent dat innovatie sneller rendabel wordt. ,,De hele winstgevendheid kan omhoog gaan. De kern van productiviteit en winstgevendheid is kennis en die ligt voor het oprapen. De kwaliteit van producten en diensten gaat omhoog terwijl de kosten naar praktisch nul gaan. Dat biedt grote kansen. Wie er snel en goed bij is, kan de concurrentie zo de loef afsteken en meer marktsegment pakken.’’

Denk aan de creatie van software, websites, extensies, apps en meer. ,,Je hoeft geen 85.000 euro uit te geven aan developers die maanden bezig zijn. Je vraagt in plaats daarvan AI een concept te maken. Kost bijna niks, duurt een paar uur als je het echt goed wilt hebben. Dat kun je meteen laten testen door een senior en daarna op de markt brengen. Dat is serieus een nieuw landschap aan mogelijkheden.’’

We zijn hard op weg naar een nieuw normaal, waarin alle ondernemers de mogelijkheden van AI zien en gebruiken. Dat betekent dat de concurrentie met hetzelfde bezig is als jij. Snelheid maken is het devies. Duursma: ,,Wachten tot de rimpels uit het water zijn, is een slecht idee. Het water blijft golven.’’

Dat nieuwe normaal zou elke ondernemer moeten nopen om uit te zoomen en serieus na te denken over zijn of haar bedrijf. ,,In veel bedrijven zitten mensen het grootste deel van de dag achter een beeldscherm. Dat zijn vaak taken die AI kan overnemen. Dus moeten ondernemers nadenken over hoe het bedrijf opnieuw ingericht moet worden. Uurtje-factuurtje behoort in sommige gevallen tot het verleden, nieuwe verdienmodellen moeten worden gevonden. Dat is zowel een risico als een grote kans. Mits je vaart maakt en goed nadenkt. Heel eerlijk: de meeste mensen overschatten het belang van hun eigen werk. Steeds meer kan door AI worden overgenomen.’’

De grotere rol van AI brengt nieuwe bedrijvigheid met zich mee. Cybersecurity is een voor de hand liggend, maar niet te onderschatten tak. Daar zijn nu al tekorten en de vraag zal alleen maar toenemen, is de verwachting. In het verlengde daarvan is het bezitten en beheren van je eigen data een thema dat forse mogelijkheden voor nieuw ondernemerschap in zich draagt.

Duursma: ,,Het beschermen van data wordt steeds belangrijker. Dus moeten wij ons afvragen: willen we die data in Amerikaanse handen hebben? Of wordt het tijd dat we onze eigen datacenters en clouds gaan ontwikkelen. Dat laatste lijkt me een veel beter idee en ik denk dat daar veel ontwikkelingen zitten aan te komen. Kijk maar naar Cloud of the North, dat er druk mee is. Die datasoevereiniteit wordt een kernbegrip.’’

De (nabije) toekomst die Jarno Duursma voorspiegelt, gaat over efficiëntie, snelheid, security, concurrentie en nieuwe verdienmodellen. Maar heel gezellig klinkt dat niet. ,, We moeten als mensen en maatschappij continu blijven onderzoeken waar we de winst kunnen pakken voor economische bedrijvigheid. Want dat is een ruggengraat van onze samenleving. Tegelijkertijd moeten we heel scherp zijn op maatschappelijke nadelen.’’

Duursma bedoelt daar onder meer mee dat er een ‘dehumanisering’ op gang komt. Of beter gezegd: die versnelt. Want de ontwikkeling is jaren geleden al ingezet. We zijn allemaal al gewend aan chatbots en door AI gemaakte muziek komt op. ,,Het is fijn om een echt mens te spreken, maar vraag jezelf af: wil ik liever een half uur in de wacht staan, of word ik dan toch liever direct door een bot geholpen?’’

Voor werknemers die nu veel werk achter hun laptop doen, kunnen de consequenties van de verdere ontwikkeling van AI vervelend zijn, zegt de Groninger. ,,Het risico is groot dat het werk wordt uitgehold. Taken die we met ons hart uitvoeren, zoals begeleiding, maar ook gewoon menselijke interactie, staan onder druk. Werkgeluk, zingeving, voldoening zijn geen loze begrippen, maar ongelofelijk waardevol.’’

Eén van de grotere risico’s van deze ontwikkeling is wel dat bedrijven te veel hun focus gaan leggen op het besparen van kosten. Dat kan betekenen dat wordt gesneden in menselijk handelen. Gezellig (en nuttig!) babbelen met een kopje koffie bij de automaat kan dan weleens een zeldzaamheid worden.

Het nieuwe evenwicht komt er niet, omdat AI steeds verder ontwikkelt. Duursma: ,,Dat is spannend. Ik zie het zo: door de technologie gaat de productiviteit flink omhoog en potentieel ook de economische winsten. Dat is goed voor velen. Tegelijkertijd moeten wij ons als mensen steeds blijven afvragen: Wat zijn hiervan de consequenties? Wordt de winst eerlijk verdeeld? En hoe behouden we de menselijke maat voor de hele brede samenleving?’’