Ton Vries (geheel rechts), en (naast hem) Cor Kamminga met hun team van BioBTX op de bouwlocatie van de fabriek in Delfzijl. Erachter staat Avantium, waar PEF geproduceerd gaat worden, een plantaardige vervanger van PET. Foto: Anjo de Haan
Drie stofjes waar enorme vraag naar is: benzeen, tolueen en xyleen (BTX) – aromaten gemaakt uit olie. Als eerste in de wereld wil BioBTX in Delfzijl hernieuwbare BTX produceren op basis van afvalplastic. ,,De hele wereld is bij ons langs geweest.’’
Of ze de heilige graal in de circulaire chemie in handen hebben? ,,Nou, nou, misschien wel, maar ik weet niet of dat nou de juiste toon is in een noordelijke krant’’, wil Cor Kamminga Gronings nuchter blijven. ,,Ja, nou in principe wel’’, zegt Ton Vries. ,,Als we het met de fabriek in Delfzijl voor elkaar krijgen, kun je best spreken van een holy grail.’’
Sinds 2010 zijn Vries en Kamminga bezig met het idee BTX te produceren die vrij is van fossiele grondstof. Beiden doen ze dat vanuit hun eigen bedrijf KNN Groep (Kamminga) en Syncom (Vries). In 2012 leidt het tot de oprichting van BioBTX. Met de vakgroep van Erik Heeres doen ze op de Rijkuniversiteit Groningen verder onderzoek naar hun idee.
Wat is nu precies dat idee?
,,Eigenlijk is het heel simpel’’, zegt Vries. ,,In de chemische industrie heb je een aantal bouwstenen dat heel veel wordt gebruikt. Dan heb je het over ethyleen en propyleen en je hebt het over de aromaten: benzeen, tolueen en xyleen. Er werd wel nagedacht over groene alternatieven voor ethyleen en propyleen. Maar voor aromaten gebeurde dat niet.’’
Van pil tot T-shirt: BTX gebruik je elke dag
BTX zit in zo ongeveer elk product dat je gebruikt. Zoals:
Benzeen: elektronica, isolatiemateriaal, kleding en paracetamol
Tolueen: cosmetica en meubels
Xyleen: flessen, kleding en verf
Op de tekentafel werkten Kamminga en Vries daarom aan het idee om biomassa of afvalplastic te verhitten. ,,Pyrolyse’’, zegt Vries. ,,Wat er dan gebeurt is dat de grondstof in stukjes uiteenvalt, wij noemen dat legoblokjes. Die blokjes doen we in een katalysator en zo maken we er aromaten van. Ingewikkelder is het niet.’’
Wereldwijde markt waar 300 miljard dollar in omgaat
Dat zal, maar wat de Groningers deden, was nergens anders ooit gedaan. Toch boeken ze in een proeffabriek dusdanige resultaten dat ze rond 2016 gaan nadenken over het bouwen van een fabriek die op commerciële basis duurzame BTX produceert.
Duurzaam geproduceerde BTX, daar heeft de hele wereld interesse in. De aromaten zijn grondstoffen voor producten die elk mens dagelijks gebruikt. De markt voor BTX is enorm. Wereldwijd gaat er 200 tot 330 miljard dollar in om.
En die wereld heeft de afgelopen jaren bij BioBTX op de stoep gestaan, zegt Kamminga. ,,Er is heel veel vraag naar. Iedereen is op zoek naar een alternatief voor de op olie gebaseerde BTX.’’
Vries: ,,Het is zo’n gangbaar product. Ik denk zonder te overdrijven dat alle top 20 chemiebedrijven inmiddels bij ons op bezoek zijn geweest. Die zeggen ‘als jullie je fabriek aan de praat krijgen, willen wij direct wat hebben’. Dan heb je het over bedrijven als BASF, Shell of Exxon.’’
Een eerste fabriek is schreeuwend duur
Met dat verhaal op zak moet het niet moeilijk zijn geweest geldschieters te overtuigen dat een investering in BioBTX rendabel is. Maar investeringen in circulaire technologie die nieuw is en nog niet een overtuigend verdienmodel heeft, praat je niet zomaar los. ,,Alles is nieuw’’, zegt Kamminga. ,,Als je toe bent aan je zestiende fabriek heb je de ervaring en weet precies wat je moet doen.’’
Een eerste fabriek is schreeuwend duur, vult Vries aan. ,,In de gangbare chemische industrie is de vuistregel dat je voor 100 miljoen euro een fabriek bouwt die 100 kiloton produceert. Als je een nieuwe fabriek bouwt, heb je voor 100 miljoen euro een fabriek die 25 kiloton produceert.’’
Daarom verzamelen Kamminga en Vries een team om zich heen dat kennis en ervaring heeft. En praten ze. Heel veel. ,,Dat de techniek werkt, geloven de meeste investeerders wel. Het gaat erom dat het vertrouwen ontstaat dat de fabriek doet wat wij ervan verwachten.’’
Schematische productie van duurzame BTX .
Uitbreiden naar 50 kiloton
En dat is een fabriek die per jaar 20 kiloton afvalplastic omzet naar aromaten. Mochten in het eerste jaar die hoeveelheden worden bereikt, dan kan er ook uitgebreid worden naar de beoogde fabriek van 50 kiloton. Dan is het ook interessant de technologie van BioBTX in licentie te verkopen naar het buitenland.
Die verkoop van de licentie is een belangrijk aandeel in het verdienmodel van BioBTX. Het is tegelijk ook een verdere verduurzaming. ,,Je wilt niet met dat plastic gaan slepen. Je wilt de fabriek brengen naar de plek waar het plastic is.’’
De afgelopen maanden praatten Kamminga en Vries de investeerders de laatste miljoenen uit de broekzak. Ze hebben nu ruim 80 miljoen om in Delfzijl de eerste fase van hun fabriek te bouwen. Ruim begroot, zeggen ze, om tegenvallers in de bouw op te vangen.
Circulaire economie is geen praatstuk meer het wordt concreet
En zo wordt in Groningen de eerste stap gezet naar een wereld waarin de productie van BTX minder afhankelijk is van fossiele grondstoffen. De eerste stap op een lange weg trouwens. Vries: ,,Een volwassen BTX-fabriek kan 100 kiloton per jaar produceren. Meer moet je niet willen gezien de hoeveel plastic die je gebruikt. Ter vergelijking: in de chemische industrie in Europa staan fabrieken die ieder jaarlijks meer dan 1000 kiloton BTX op oliebasis produceren.’’
En de BTX die BioBTX produceert is weliswaar hernieuwbaar, maar niet tot in het oneindige. ,,Je hebt onderweg altijd waardeverlies. Daarom gaan we ook toe naar productie op basis van duurzame biomassa’’, zegt Kamminga.
Maar het begin is er wel, besluit hij. Over ruim twee jaar staat er een fabriek die plastic verwerkt tot aromaten. ,,Je laat concreet zien dat de circulaire economie geen praatstuk meer is, maar daadwerkelijk gaat draaien. En dat we in het Noorden daar volop in meedoen, ook met bedrijven zoals CuRe en Paques Biomaterials in Emmen. We laten het echt zien.’’
