Deens apparaat is de schrik van ganzen en kraaien

Begin dit jaar werd in Groningen een nieuw ganzenakkoord gesloten om de overlast van ganzen te beteugelen. De dieren richten in de provincie al jaren flinke schade aan in de landbouw. Twee jaar geleden werd er voor het eerst meer dan een miljoen euro aan schadevergoedingen uitbetaald aan boeren die kampten met ganzenvraat aan hun oogst.

Vooral de brandgans, kolgans en grauwe gans doen zich te goed aan gras, wintertarwe en mais en beschadigen gewassen. En hoewel de aantallen overwinterende ganzen inmiddels weer afnemen, blijven de zorgen groot. Steeds vaker blijven brandganzen het hele jaar in ons land hangen. Van de grauwe gans telt ons land inmiddels meer dan 100.000 broedparen.

Pogingen om ganzen weg te jagen hebben soms succes, maar vaak keren de dieren weer terug. Ondanks afschot van duizenden ganzen, weten ze de weg naar weilanden en akkers moeiteloos te vinden. Vooral rondom grote waterpartijen en natuurgebieden vertoeven de dieren graag.

Peter Brul, kwartiermaker van de biologische landbouw in Groningen, ziet niets in afschieten, dat volgens hem weinig helpt. Hij zocht naar een moderne en ecologisch verantwoorde manier om iets aan de overlast te doen. En niet alleen aan die van ganzen, maar ook van kraaien en roeken. ,,Kraaien zijn intelligente vogels. Ze wachten rustig tot de jager weg is en komen dan terug.’’ Brul kwam in contact met het Deense bedrijf Bird Alert, dat in 2012 is opgericht op de universiteit van Aarhus. De Denen hebben een kastje ontwikkeld dat angstkreten van overlast veroorzakende vogels nabootst. Brul haalde het naar ons land.

,,Het apparaat reageert op de geluiden van kraaien of ganzen. Het vangt die geluiden op en antwoordt dan met specifieke waarschuwings- of alarmkreten van de betreffende vogelsoort. De vogels vliegen dan weg. Anders dan bij vogelverschrikkers, knalapparaten of jagers, kunnen ze daar niet aan wennen, ook al omdat de waarschuwingskreten regelmatig wijzigen. Het systeem werkt naar volle tevredenheid bij diverse biologische bedrijven in Groningen, Friesland en Zeeland’’, zegt Brul.

De eerste boer die Bird Alert gebruikte bij wijze van proef was de biologische akkerbouwer Arjan Prins in Meeden. ,,Ik heb hem niet zozeer voor de ganzen, maar vooral voor de kraaien. Die vreten mijn mais steeds op. Soms wel een kwart van het areaal. De Bird Alert produceert een angstroep van de kraai en daar reageren ze direct op, ze raken van slag en vliegen weg. Ze wennen er niet aan. Maar het is geen wondermiddel,’’ zegt Prins. ,,Ik heb ook nog een gaskanon en een jager nodig.’’

Nadeel zijn de hoge kosten. ,,Hij is prijzig, kost zo’n 3500 euro’’, aldus Prins. Eén Bird Alert kan zo’n 5 tot 10 hectare beschermen. Prins zegt jaarlijks tussen de 15.000 en 50.000 euro ‘vogelschade’ te lijden. ,,Het probleem wordt elk jaar erger. Er zitten hier overal in de omgeving roekenkolonies.’’

De akkerbouwer weet trouwens een middel dat nog beter helpt, maar dat is lastig te organiseren. ,,Als de jeugd zaterdag vrij is, zet ik een stoeltje op het land en zeg: ga er maar op zitten en als er een kraai komt, moet je hem meteen wegjagen. Dat is het enige dat echt werkt.’’

Op de biologische melkgeitenhouderij van de familie Tuenter in Beerta kennen ze de Bird Alert ook goed. Op het bedrijf worden drie van die apparaten al jaren met redelijk succes gebruikt om ganzen, roeken en kraaien van de akkers en weilanden te verjagen.

,,Hij heeft zeker effect. Het is een van de betere apparaten. We gebruiken hem naar volle tevredenheid. Maar wel samen met een aantal andere maatregelen, zoals vlaggen, linten en een knalpot. En zo nodig komt de jager. Die combinatie is perfect’’, zegt Joost Tuenter (43) die het bedrijf met melkgeiten bestiert met zijn beide broers Jelmer en Hielke. En ook zijn vader is van de partij. Ze verbouwen zelf voer voor de dieren, onder meer gras, klaver, granen, luzerne en veldbonen.

Ganzen, die het gras aanvreten en vertrappen, maar vooral ook roeken en kraaien kunnen daarbij flink roet in het eten gooien. Die laatsten trekken de plantjes uit ingezaaide akkers, op zoek naar zaden of ritnaalden en andere insecten. ,,Daar hebben we meer last van dan van ganzen. Soms halen ze een hele rij plantjes uit de grond. De hele boel wordt overhoop gehaald. Als je geen maatregelen neemt, dan riskeer je flinke schade’’, zegt Tuenter.

Hoewel er compensatie kan worden gevraagd voor ganzenschade, doen de Tuenters dat niet. ,,We melden schade wel, maar claimen niets. Dat is een enorm bureaucratische procedure, daar word je stapelgek van. Bovendien moet je eerst 350 euro betalen, anders word je schade niet eens behandeld.’’

We lopen een 15 hectare groot perceel in waar de familie een grasmengsel met klaver en cichorei verbouwt voor de geiten. Helemaal in de hoek van het perceel staat een Bird Alert. Een bescheiden geel kastje met wat snoeren en een luidspreker, op een driepoot, voorzien van een zonnepaneel.

Tuenter pakt zijn mobieltje en laat zien hoe hij op het schermpje het apparaat instelt. ,,Het maakt angstgeluiden. Je kunt hem instellen voor verschillende soorten vogels, zoals ganzen, meeuwen, spreeuwen en kraaien. Per dier geef je de gevoeligheid aan. Je kunt hem zelfs zo gevoelig maken dat hij afgaat als er in de verte een trein langskomt.’’

Tuenter ziet in de praktijk hoe goed het Deense schrikapparaat helpt om ganzen te weren. ,,Dan komt er in de lucht een groep ganzen aan, vliegend in zo’n v-vorm. Als ze mijn Bird Alert horen, schrikken ze en valt de hele groep uit elkaar.’’

,,Nogmaals, het is geen wondermiddel. Ik zie het meer als een hulpmiddel. Je moet ook andere dingen doen om je oogst te redden. Alleen vlaggen of linten schrikken vogels niet af. Maar vlaggen, linten, dit apparaat en zo nu en dan afschot helpt wel.’’