Een akker tussen Sellingen en Ter Apel wordt kunstmatig beregend. Foto: Huisman Media
Boeren smachten naar regen. Sommige zijn al druk in de weer met hun beregeningsinstallatie. Voorlopig is er nog water genoeg, maar het KNMI voorspelt een zeer droog voorjaar.
Bieten en uien zijn op dit moment niet te benijden in Noord-Groningen. Een schrale wind jaagt over de uitgedroogde, stoffige aarde. Zaad ontkiemt daardoor nauwelijks. Kiemplantjes die het wel is gelukt boven de harde kleikorst uit te komen, verdorren rap.
,,Planten kiemen nu niet goed. En herbiciden om onkruid te verdelgen werken bij deze droogte minder goed dan normaal’’, weet akkerbouwer Lammert Westerhuis uit Usquert. Geen wonder dat menig collega van hem noodgedwongen weer opnieuw aan het zaaien is geslagen. ,,De tweede keer krijg je het zaad voor de helft van de prijs van de leverancier. Maar ja, het is natuurlijk beter als het de eerste keer meteen aanslaat.’’
Want de boer heeft haast. Uien moeten eigenlijk voor 1 april de grond in. En bieten na 1 april, aldus Westerhuis. ,,Bieten kun je eventueel nog zaaien in de loop van mei. Maar uien niet, die moeten afrijpen.’’
Veel bouwboeren met uien en bieten in hun teeltplan zijn al aan het beregenen geslagen. Hun collega’s die pootaardappelen verbouwen, hebben die luxe niet. ,,Die mag je niet beregenen, in verband met het risico op ziekten zoals bruinrot.’’
Lieveren, net buiten het dorp worden tulpen besproeid. Het water geven is hoog nodig vanwege de droogte. Foto: Corné Sparidaens
Zoet water is schaars
Trouwens, zo makkelijk is beregenen niet in de kuststrook. ,,Zoet water is er schaars, verzilting ligt altijd op de loer. Je moet wel weten wat je doet, zegt Westerhuis.’’
De droogte treft veel van de 840 bietentelers in Groningen en 700 in Drenthe van het suikerconcern Cosun, meldt directeur agrarische zaken Arno Huijsmans. ,,Vooral op klei en leemhoudende grond komt tot 20 procent van de planten niet op. Alleen al in het noordelijk kleigebied is al duizend hectare bietenland opnieuw ingezaaid en dat kan nog met 100 tot 200 hectare oplopen.’’
Dat is een fikse tegenvaller voor de boeren, weet Huijsmans. ,,Nieuw inzaaien kost 400 euro per hectare en minstens 100 euro voor het beregenen. Dat zijn kosten waar onze telers niet op zitten te wachten in deze tijd van hoge dieselprijzen en andere kosten. Hier en daar kan het nog bijtrekken doordat de plantjes redelijk verdeeld over de akker zijn opgekomen, maar op grondsoorten met veel korstvorming zit er niks anders op dan over te zaaien.’’
‘Al tien jaar steeds droger voorjaar’
In Vlagtwedde is akkerbouwer Theun Drenth ook al in de weer geweest met zijn beregeningsinstallatie. De zomergerst was wel toe aan een flinke bui. ,,Als boer heb je tegenwoordig een regenhaspel en een greppelfrees nodig. Die laatste is er voor om als er in de zomer of het najaar stortbuien vallen snel greppels te maken tussen de aardappels. Als die een dag onder water staan verrotten ze, dus je moet meteen in actie komen.’’
Hij beregent nog maar een jaar of zes. ,,De laatste tien jaar hebben we vaker te maken met droge perioden in het voorjaar. De wind blijft lang in het noorden en oosten zitten. Daar moet je als boer iets mee.’’
Net buiten Lieveren in de kop van Drenthe worden tulpen besproeid. Beregenen is hoog nodig vanwege de droogte. Foto: Corné Sparidaens
Uiteindelijk is het ook een rekensom, zegt de Groninger akkerbouwer. ,,Beregenen kost 200 euro per hectare. Maar als ik er 1000 of 1500 kilo meer opbrengst van af haal, kan het uit. De graanprijs is hoog op dit moment en dat blijft waarschijnlijk zo. Iedereen trekt aan de graanmarkt. Het is nu trouwens nog wat te vroeg om iets over de opbrengst of eventuele tekorten te kunnen zeggen.’’
Boeren laten akker zo lang mogelijk dicht zitten
In Westerwolde zijn nog weinig problemen met de droogte, aldus Drenth. Bovendien hebben boeren inmiddels enige ervaring met dit soort weersomstandigheden. ,,Daar anticiperen we op. We zorgen dat bij de bewerking van een perceel zo weinig mogelijk vocht verloren gaat. We combineren werkzaamheden en laten de grond zo lang mogelijk dicht zitten.’’
Nee, echt spannend is vooral de oogsttijd in de nazomer en het najaar, weet Drenth. Dat moet de boer zijn gewas immers binnenhalen. Wanneer het tegen die tijd pijpenstelen regent en hij nauwelijks zijn land op kan, heeft hij pas echt een probleem. ,,Vandaar dus die greppelfrees.’’
Veel aanvragen voor beregening
Bij het Gronings-Drentse waterschap Noorderzijlvest zijn tot nu toe 40 aanvragen voor beregening binnengekomen, zegt Henry Frieswijk van het waterschap. ,,Ze komen vooral uit de kleistrook in Noord-Groningen en van de zandgronden in Midden-Drenthe, waar veel bollenteelt is. Er zit nu overigens voldoende water in ons systeem. Op dit moment zijn beregeningsverboden zoals in Brabant niet aan de orde.’’
Noorderzijlvest is al wel begonnen met het binnenlaten van extra zoet water via Friesland uit het IJsselmeer, bij Gaarkeuken. ,,Dat is vooral bedoeld voor onze collega’s van waterschap Hunze en Aa’s. Het stroomt via het gemaal bij Dorkwerd naar Oost-Groningen.’’
Hunze en Aa’s kreeg de afgelopen tijd ook enkele tientallen beregeningsverzoeken, maar het schap voorziet nog geen tekorten.
Gewassen beginnen last van de droogte te krijgen. Hier begint een boer met beregenen. Foto: Jan Anninga
Normaliter hoeven boeren hun gewassen pas in de hoogzomer te beregenen. Toch is een droog voorjaar volgens beide waterschappen niet uitzonderlijk. ,,Het wisselt sterk’‘, zegt de woordvoerder van Noorderzijlvest. ,,In 2018 kwamen pas vanaf juni de eerste beregeningsaanvragen, maar ook in 2020 begon het vroeg.’‘’
Vasthouden grote hoeveelheid neerslag onmogelijk
Noorderzijlvest volgt de neerslagontwikkeling op de voet. Frieswijk: ,,Mensen zeggen wel eens tegen ons: het regent zo veel in de winter, waarom houden jullie dat water niet langer vast? Probleem is dat er vaak heel veel neerslag valt in korte tijd. Wij kunnen die hoeveelheden onmogelijk allemaal bergen. Ook al is er al veel gedaan aan beter bodembeheer en het meer laten meanderen van watergangen, zodat water langer stroomopwaarts blijft.’’
De weermodellen van het KNMI wijzen op een zeer droog voorjaar. Het vierde in vijf jaar tijd. Regen van betekenis is voorlopig niet in aantocht. De lijn van het huidige neerslagtekort kruipt akelig dicht toe naar die van het berucht droge jaar 1976. Afgelopen week meldde het weerinstituut al dat de zomer in 2021 in Europa de warmste was in zeker 70 jaar.
Maar, relativeert KNMI-woordvoerder Koen van Tankeren, het zijn uiteindelijk verwachtingen. ,,We zijn geen waarzeggers. We weten niet of het volgende week wellicht heel hard gaat regenen. Niets is immers zo veranderlijk als het weer.’’
