Gezondheidsrisico’s bollenteelt in Drenthe? ‘Paniek om niets’, zegt Simon Rozendaal. ‘Het is een fantoomprobleem’

Simon Rozendaal wijst in een etablissement in de lommerrijke Mathenesserlaan in Rotterdam-West op zijn glas gemberthee. Gloeiend heet water en een stronk gember. Puur natuur, zou je zeggen. Vergeet het maar. „Vól met toxische stoffen”, onthult de chemicus.

Hij bevindt zich in de herfst van een loopbaan als wetenschapsjournalist, onder meer bij NRC, waar hij de wetenschapsbijlage in de benen hielp. Recent publiceerde hij Paniek om niets, een essayerende bundel over de in zijn ogen meestal onterechte angst voor chemische stoffen. Het boek gaat dus ook over de gezondheidsrisico’s van de bollenteelt.

In de jaren zeventig liet Simon Rozendaal tijdens zijn studie scheikunde aan de TU Delft zijn haar groeien, weigerde dienst en meldde zich aan bij Milieudefensie. In die tijd geen onlogische keuze: de zure regen kwam met bakken uit de hemel, je keek dwars door tot voor kort dichte naaldbossen heen. Vliegtuigjes met DDT met gewasbeschermingsmiddelen scheerden over de gewassen en zetten hele dorpen in de chemische regen. En bij een broodje haring kreeg je behalve uitjes gratis heel veel kwik en zelfs in moedermelk zaten dioxinen.

Simon Rozendaal ontdekte vervolgens zijn talent om ingewikkelde dingen begrijpelijk op te schrijven – „Ook een lerares Frans moet het kunnen begrijpen”, zei zijn toenmalige hoofdredacteur bij NRC – en tijdens zijn werk als wetenschapsjournalist merkte hij dat de vervuiling enorm aan het afnemen was.

Met dank aan de vooruitgang: „Katalysatoren, loodvrije benzine, bedrijven moesten ontzwavelingsinstallaties installeren. Dat heeft echt heel veel effect gehad. Tot mijn verbijstering gaf de milieubeweging geen enkele ruchtbaarheid aan het eigen succes.”

Eigenlijk duurt die verbijstering tot de huidige dag. In een tijd dat milieuactivisten zich vastplakken aan de snelweg omdat ze zich zorgen maken over het klimaat en er actie wordt gevoerd tegen gewasbeschermingsmiddelen in de bollenteelt vanwege de gezondheidsrisico’s, publiceert hij een wekelijkse column voor EW (voorheen Elsevier) en boeken met titels als Warme aarde, koel hoofd, Alles wordt beter en zijn laatste: Paniek om niets, over chemofobie.

In zijn columns, boeken en artikelen plaatst Simon Rozendaal scherpe kanttekeningen bij het idee dat bijvoorbeeld wind- en zonne-energie milieuvriendelijke manieren zijn om de opwarming van de aarde tegen te gaan, weerlegt hij de argumenten tegen kernenergie en heeft hij het over paniek om gewasbeschermingsmiddelen in de bollenteelt. „Die paniek komt voort uit het feit dat mensen niet kunnen rekenen. Mijn advies aan toekomstige politici, rechters én journalisten: kies exact!”

Waarom? „Omdat veel mensen geen idee hebben van verhoudingen. En die zijn juist cruciaal als het gaat om toxische stoffen. Neem vitamine D3. Veel oude, witte mannen zoals ik slikken dat. Vitamine D3 is honderd keer zo toxisch als het gewasbeschermingsmiddel glyfosaat. En dat geldt voor veel vitamines en antioxidanten. Dat je er niet dood aan gaat, heeft alles te maken met de hoeveelheid die je binnenkrijgt.”

Met andere woorden: van één paracetamol knap je op, van veertig stuks word je ziek. Met verbazing ziet Rozendaal hoe in Drenthe een huisarts verschillende hersenziektes in haar invalpraktijk koppelt aan gewasbeschermingsmiddelen in de bollenteelt. Intussen, stelt Rozendaal vast, meent neuroloog Bas Bloem te zien dat diezelfde middelen een toename van allerlei hersenziektes zouden veroorzaken. „En het tv-programma Zembla blaast het allemaal nog eens extra op met alarmerende items over gewasbeschermingsmiddelen.”

Vervolgens demonstreerden honderden mensen enkele weken geleden, onder aanvoering van Gifvrij Westerveld, bij het gemeentehuis van Diever tegen gewasbeschermingsmiddelen. „Deze mensen zijn misleid. En ze kunnen niet rekenen.”

„Het is een fantoomprobleem dat Bas Bloem en de Drentse huisarts opwerpen. Ten eerste is het maar zeer de vraag of er bijvoorbeeld meer Parkinson is dan vroeger, want je moet compenseren naar de toegenomen levensverwachting. We leven dertig jaar langer dan honderd jaar geleden. Parkinson is een ouderdomsziekte, dus het is logisch dat je in absolute getallen meer Parkinson ziet.”

„Bovendien neemt het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen, ook in de bollenteelt jaren af. De doseringen zijn 95 procent lager, de toxiciteit is gehalveerd, ze worden sneller afgebroken en met die vliegtuigjes zijn we ook allang gestopt. Het is dus niet logisch dat allerlei ziektes toenemen door het gebruik van die middelen. Bas Bloem is een ‘scientivist’, een actievoerende wetenschapper.”

Toch worden er op groente en fruit, in de grond, in huisstof, in luiers en zelfs in het lichaam toxische stoffen gevonden. Ook dit ligt aan de vooruitgang, legt Rozendaal uit: „Die stoffen worden aangetroffen omdat we tegenwoordig zo goed kunnen meten dat je altijd wel wat vindt. We kunnen tot twaalf cijfers achter de komma zien in welke hoeveelheid er toxische stoffen voorkomen.”

Hij beschrijft in Paniek om niets het voorbeeld van actrice en milieuactiviste Carice van Houten die haar plasje voor onderzoek opstuurde naar een laboratorium. Wat bleek? Er zat glyfosaat in haar urine. Om precies te zijn: 0,000 000 000 000 1 procent. „Je zou verwachten dat ze een persbericht de deur uit zou sturen met de boodschap dat het reuze meevalt met de verspreiding van glyfosaat. Ze stuurde een bericht de wereld in dat het heel erg gesteld is met de vervuiling in de wereld.”

Het glas gemberthee heeft Rozendaal inmiddels tot de bodem leeggedronken. Hoe moet het nu verder met de gewasbeschermingsmiddelen? En het debat erover?

„De milieusituatie in Nederland is op dit moment eigenlijk bijna idyllisch. De luchtvervuiling is ten opzichte van vijftig jaar geleden met meer dan negentig procent afgenomen. Neem zwaveldioxide. Dat was vroeger een enorm probleem. Nu is het bijna weg. De uitstoot van stikstof is met meer dan de helft afgenomen. Dan kun je zeggen: we willen ook van het laatste restje vervuiling af, maar ten koste van wat? Nu zit het hele land al op slot. Dat is een hoge prijs.”

Hij zucht: „Eigenlijk verlang ik naar een Gezond Verstand Instituut. Met verstandige hoogleraren die de belangen afwegen.”