Het Oezbeekse gezin Babayants heeft kerkasiel in Kampen. Het gezin, dat acht jaar in het azc in Emmen verbleef, dreigt te worden uitgezet. Hoe zit het eigenlijk met die opvang in een kerk?
Wat is kerkasiel?
Er is sprake van kerkasiel wanneer een of meer asielzoekers in een kerkgebouw worden opgevangen. In Nederland is het begrip kerkasiel aan het einde van de jaren zeventig van de vorige eeuw opgekomen. Het eerste voorbeeld is de 182 ‘kerk-Marokkanen’ die in 1978 hun toevlucht zochten in de Amsterdamse kerk De Duif. Zij konden, na langdurige onderhandelingen, de kerk verlaten met een verblijfsvergunning op zak. Een jaar later zocht een groep christelijke Turken toevlucht in de Sint-Janskerk in Den Bosch.
Hoe beschermt een kerkgebouw de mensen die worden opgevangen?
Het verblijven in een kerkgebouw als zodanigbeschermt niet. Maar in 1994 is in de wet vastgelegd dat politie en ambtenaren in principe niet mogen binnentreden tijdens een kerkdienst, vanwege de bescherming van de godsdienstvrijheid. In de praktijk betekent dit dat mensen in de kerk veilig zijn, zolang er maar een viering plaatsvindt.
Het bekendste voorbeeld daarvan is de opvang van de Armeense familie Tamrazyan in de Bethelkapel in Den Haag, in de laatste maanden van 2018 en de eerste maand van 2019. Toen werd er ruim drie maanden lang 24 uur per dag gevierd en gebeden. Voorgangers uit heel Nederland wisselden elkaar af. Ook veel Friese predikanten werkten daar destijds aan mee.
Hoe vaak wordt een beroep gedaan op kerken?
Dat is niet te zeggen. Derk Stegeman, in 2018 nauw betrokken bij het kerkasiel in Den Haag, denkt dat sindsdien in Nederland geen sprake is geweest van een dergelijke opvang. „Maar dat weet ik niet zeker. Er is geen invulformulier dat mensen kunnen indienen als ze kerkasiel willen. En het wordt nergens geregistreerd. De verantwoordelijkheid ligt bij de lokale kerk waar het beroep op wordt gedaan.”
Kan iedere kerk dan zomaar bepalen of en aan wie er asiel wordt verleend?
Er zijn wel regels. De landelijke Raad van Kerken heeft een document opgesteld waarin staat waar een kerkasiel aan moet voldoen. Het belangrijkste uitgangspunt is dat er sprake moet zijn van een noodsituatie. ‘Van deze uiterste nood is sprake als uitzetting van een uitgeprocedeerde asielzoeker dreigt, terwijl asielverleners naar eer en geweten ervan overtuigd zijn dat de betreffende persoon bij terugzending in een levensbedreigende situatie terechtkomt.’ Ook moet er ‘een reële verwachting bestaan dat een verblijfstitel voor de asielzoeker hier of elders alsnog te bereiken valt’.
Waarom verlenen kerken deze vorm van asiel?
In het document van de Raad van Kerken staat dat kerken zich beroepen op ‘wat in de Bijbel gerechtigheid heet’. De kerk weet zich volgens de raad ‘vanuit de Schriften geroepen tot het verlenen van gastvrijheid aan vreemdelingen, ook vanwege de eigen ervaring met vreemdelingschap in het spoor van Israël’.
