Waarom plegen criminelen bomaanslagen zoals die in Schoonoord?

Muren zijn ontzet, het dak beschadigd, ramen geknapt. De schade is gigantisch na twee nachtelijke aanslagen bij een woning aan de Brugstraat in Schoonoord. Bomaanslagen zijn in het westen en met name in Rotterdam inmiddels een beproefd recept onder criminelen om tegenstanders angst aan te jagen, onder druk te zetten of om een boodschap af te geven.

Vanwege de effectiviteit van dergelijke aanslagen is het aantal explosies in het hele land de laatste jaren sterk gestegen. „Inmiddels is er ook sprake van kopieergedrag. Criminelen zien dat het werkt”, zegt Laura Peters, universitair docent Strafrecht en Criminologie aan de Rijksuniversiteit Groningen (RUG).

Meestal gaat het om conflicten in het drugscircuit, waarbij ook huizen van familieleden niet gespaard worden. Maar ook kan het gaan om een persoonlijke vete, afpersing of ruzie met een ex-partner. „Wat je ook steeds meer ziet is dat criminelen sluiting van een pand willen uitlokken. Door een bom te laten afgaan, hopen criminelen dat de overheid in het belang van de openbare orde en veiligheid rond het desbetreffende pand optreedt tegen hun vijand”, vertelt Peters.

Over de aanslagen in Schoonoord is nog veel onduidelijk. Zo ontbreekt nog het motief voor de ontploffingen aan het Oranjekanaal, hoewel het er sterk op lijkt dat de aanslagen gericht zijn op één woning - al dan niet de verkeerde. Zeker is dat extreem explosiegeweld steeds zichtbaarder wordt in het Noorden.

Neem de ontspoorde bendeoorlog van vorig jaar zomer in Groningen met beschietingen en ontploffingen bij woningen en winkels in Groningen, Winschoten en Oude Pekela. Of de levensgevaarlijke ontploffing met een brandbom in Hollandscheveld, die eind vorig jaar bijna het leven kostte van een hoogzwangere vrouw en haar zoontje. Explosieven werden ook tot ontploffing gebracht bij een huis in Zuidbarge en bij restaurant Napoleon in Emmen eind 2022.

De modus operandi was telkens hetzelfde: in het donker een vuurwerkbom voor de deur. Vaak worden dit soort aanslagen gepleegd met zelfgeknutselde bommen of zwaar illegaal vuurwerk zoals Cobra’s of Shells (mortierbommen). Soms in combinatie met een brandbare vloeistof, zoals in Schoonoord. De kracht van deze ontploffingen doet vanwege de hoeveelheid flitspoeder niet onder voor die van een handgranaat.

Een vuurwerkbom voor de deur heeft veel impact. „Het gaat om explosies in woonwijken. Heel intimiderend en het jaagt angst aan. Het is heel gevaarlijk voor de maatschappij. Opdrachtgevers laten zien dat ze weten waar je bent”, zegt strafrechtonderzoeker Peters. Levensgevaarlijk, ook vanwege de kans op rondvliegende scherven. In Rotterdam, de stad die het meest geteisterd wordt door explosies, maakte de politie wel eens mee dat ijzeren flarden van een brievenbus dwars door deuren heenvlogen.

Dat vaak voor Cobra’s of Shells gekozen wordt, heeft deels ook te maken met de relatief eenvoudige verkrijgbaarheid ervan. Handel in zwaar vuurwerk is daarom een steeds lucratiever verdienmodel voor criminelen en hun netwerken, merkt de politie.

Een eenduidig profiel van een bommenlegger is er niet, maar wat opvalt is dat verdachten vaak zeer jong zijn. In de zaak Schoonoord zijn een 17-jarige jongen uit Rotterdam opgepakt en twee vrouwen van 23 jaar uit Barendrecht en Amsterdam. Herkenbaar, stelt Peters. „Vaak komen jonge uitvoerders uit een fluïde netwerk met allemaal tussenschakels. In zo’n netwerk krijgen poppetjes summiere informatie om ergens een explosief te plaatsen, zonder te weten waarom. Als tegenprestatie krijgen ze een beloning.”

De daadwerkelijke opdrachtgevers blijven volgens Peters vaak buiten schot vanwege alle schakels in de criminele netwerken. In het geval van Schoonoord hoopt de politie wel dichterbij de breinen achter de ontploffingen te komen. De drie opgepakte verdachten zitten nog vast en worden verhoord.