Drenthe volgt niet iedere landelijke trend: lokalen verzilveren winst, CDA beperkt schade en wel heel weinig vrouwen aan het roer

Terwijl door het hele land politici nog zitten te zweten aan onderhandelingstafels zijn in de meeste Drentse gemeenten de nieuwe wethouders al bekend. In Noordenveld en Emmen waren ze het snelst. Binnen 55 dagen stond daar een nieuwe wethoudersploeg ‘op het bordes’. Daarmee was Emmen een van de weinige gemeenten in het land met meer dan 100.000 inwoners waar zo snel witte rook kwam.

Formeren op lokaal niveau gaat iedere vier jaar een stukje trager, berekende de NOS recent. In 130 van de 333 gemeenten was eind mei nog geen nieuw college van burgemeester en wethouders bekend. Volgens onderzoekers van de universiteit van Groningen komt dat door het kopiëren van Haagse methoden met allerlei verkenners en (in-)formateurs, het grote verloop van politici en de versplintering van partijen.

In Drenthe wachten alleen Assen en Midden-Drenthe nog op het eindresultaat. Toch zijn ook daar geen signalen dat de zaak muurvast zit. Sterker nog: in de Drentse hoofdstad zijn de kandidaat-wethouders al bekend en wordt snel nieuws verwacht.

46 wethouders zijn inmiddels bekend. 29 van hen zijn ook al geïnstalleerd, in Tynaarlo en Westerveld staat volgende week een ceremonie gepland. Onder de bestuurders veel’ lokalo’s’, weinig vrouwen en meer dan 60 procent is nieuw.

Op 16 maart gebeurde er iets unieks: in alle Drentse gemeenten werd een lokale partij de grootste bij de verkiezingen voor de gemeenteraad. Nergens anders in Nederland was die overmacht over de hele provincie verspreid. De partijen weten die winst om te zetten in wethoudersposten: in alle twaalf gemeenten zitten één of meerdere bestuurders die actief zijn voor gemeentebelangen, leefbaar of aanverwante bewegingen.

Met negentien wethouders tot nog toe zijn ze absolute koploper. In vergelijking: de PvdA volgt met voorlopig negen wethouders en de VVD met zeven.

In Borger-Odoorn viel grootste partij Gemeentebelangen buiten de boot, vooral vanwege verziekte verhoudingen met andere partijen. Daarmee kwam er wel ruimte voor een andere lokale partij: Leefbaar Borger-Odoorn debuteert met Bernard Jansen in het bestuur. Jansen is de voormalige voorzitter van lokale concurrent Gemeentebelangen.

Tegenover de winst van lokale partijen stond een dramatische uitslag voor het CDA afgelopen maart. D66 schaarde zich in het rijtje winnaars. In de rest van het land levert dat veel extra wethoudersposten op voor D66, tegenover inkrimping bij het CDA. Ook hier wijkt Drenthe af van de tendens. CDA verloor weliswaar de belangrijke post in Emmen en keert ook niet terug in het bestuur in Meppel, Hoogeveen en Noordenveld, maar revancheert zich in Borger-Odoorn en Westerveld. Ook in Midden-Drenthe is de partij nog volop in de race.

Terwijl de christendemocraten zich dus redelijk handhaven weet D66 niet te profiteren. De bestuurlijke buit blijft beperkt tot twee wethouders, eentje in Meppel en een in De Wolden, terwijl in Assen, Borger-Odoorn en Tynaarlo de D66-wethouder overboord gaat.

Slechts 17 procent van de reeds gepresenteerde wethouders is vrouw. Landelijk is dat tot nog toe bijna een kwart. In de provincie debuteren vooralsnog zes vrouwen, en verlaten acht het ambt.

Vooral Assen maakt het bont. Harmke Vlieg (CU), Karin Dekker (GL) en Mirjam Pauwels (VVD) verlaten het toneel, terwijl de nieuwe ploeg kandidaten uit vijf mannen bestaat. Westerveld blijft een mannenbolwerk en De Wolden maakt de verwachtingen niet waar.

Daar waren vier van de zeven lijsttrekkers vrouw, maar van hen is alleen Gerrie Hempen (Gemeentbelangen) doorgestoomd tot wethouder. Coalitiegenoten PvdA en D66 kozen voor een man. In Emmen is met Dewy Leal het bastion aan mannen bescheiden bestormd. Zij is één van de zes wethouders en de enige vrouw. Dat was in 2010 voor het laatst het geval.

Op verschillende plekken is er discussie over (kandidaat-)wethouders ‘van buiten’. Dat wil zeggen: bestuurders die niet in de eigen gemeente wonen. Die uitzondering is mogelijk, mits de wethouder wil verhuizen of de gemeenteraad jaarlijks de zegen geeft om overver te blijven wonen.

In Assen bracht het de lokale VVD in verlegenheid. De afgelopen jaren was Mirjam Pauwels, woonachtig in Hees /De Wolden, hun wethouder. Sommige partijen lieten eerder al weten niet meer te zitten wacht op niet Asser-bestuurders. De VVD verving Pauwels door interne kandidaat Martin Rasker. Tot teleurstelling van Pauwels en onvrede bij een deel van de eigen achterban. Ondertussen kozen partijgenoten in Borger-Odoorn voor Jeroen Hartsuiker, uit Klazienaveen / Emmen, als hun wethouder. In Westerveld zijn Jacob Boonstra (CDA/ Haren) en Roel Vedder (VVD/ Meppel) de bestuurders van over de grens.

In Hoogeveen gaat het om een trio: Jan Zwiers uit Aalden, Jeroen Westendorp uit Roden en Derk Reneman uit Nieuw-Vennep. Reneman is met 180 kilometer afstand tot zijn werk niet alleen de ‘verste wethouder’ van Drenthe, hij is ook de enige politicus die niet namens één partij is voorgedragen. Hoewel VVD-lid staat hij in Hoogeveen te boek als ‘partijloze’ financieel specialist.

In Coevorden ontstond discussie over Steven Stegen van BBC2014. Stegen woont in 1e Exloërmond, gemeente Borger-Odoorn, en werd vorig jaar ingevlogen als wethouder namens de grootste partij van Coevorden. Hij schreef toen aan de gemeenteraad dat, als zijn partij nogmaals groot werd bij de verkiezingen en opnieuw een beroep op hem zou doen, dat hij de verhuisdozen zal pakken. Hoewel het eerste gebeurde kwam hij vorige maand terug op zijn woorden, tot ongenoegen van enkele raadsleden.

Het aantal wethouders lijkt landelijk toe te nemen. Vaak onder het mom van meer taken en werkdruk. In Emmen versierde winnaar Wakker Emmen een derde en zelfs een vierde wethouder in het college. Een kwartet van één partij is uniek in Nederland. Het totaal aantal wethouders steeg daar van vijf naar zes. In Coevorden deed BBC het trucje van Wakker Emmen op kleine schaal na. Ook zij verdubbelden van een naar twee met Bea Meppelink- De Jager als nieuweling. In De Wolden gaat D66’er Albert Haar parttime aan de slag als extra wethouder. Hoogeveen gaat voor het eerst naar vijf bestuurders, dat waren er vier.

In Tynaarlo keert ervaren kracht Hans de Graaf terug op het oude nest. Zijn ChristenUnie leverde in het vorige college een ‘halve wethouder’, hij stond op papier voor 0,5 fte. De Graaf vertrok in 2021 naar de gemeente Emmen als topambtenaar. Nu is hij terug als fulltime wethouder. Tynaarlo krimpt qua wethouders, van vijf naar vier, en maakt daarmee financiële ruimte voor vier vol betaalde bestuurders.

Ook in Midden-Drenthe lijken ze tegen de trend in een wethouder in te leveren. Dat zijn er nu vier, maar worden waarschijnlijk drie. Een wethouder gaat dan waarschijnlijk twee partijen vertegenwoordigen. Ook daar zijn voorbeelden van verderop in Drenthe: CDA’er Ankie Huijing is dat in Borger-Odoorn naast de eigen partij ook voor de ChristenUnie en Alex Wekema staat in Noordenveld zowel voor de PvdA al GroenLinks op de bok.