Het Lyceum aan de Oosterstraat, geopend in januari 1949. Foto: gemeentearchief Emmen
Deze maand is het 75 jaar geleden dat Emmen een eigen lyceum kreeg. Het begon uitermate kleinschalig, met ruim twintig leerlingen in een houten gebouwtje.
Ubel Nonkes (87) herinnert het zich nog goed. Als 12-jarig jochie uit Odoorn ging hij in 1944 naar het voortgezet onderwijs. Hij behoorde tot de allereerste groep leerlingen van het lyceum in Emmen.
Een eigen schoolgebouw had het lyceum nog niet, er werd lesgegeven in een houten gebouwtje nabij de huidige Polenstraat. ,,Dat pandje stond bekend als het trekkersschooltje voor woonwagenkinderen. Het bestond uit één lokaal, een lerarenkamertje en een opslag voor turf.’’
Het schooltje waarin in 1944 de eerste leerlingen van het lyceum in Emmen les kregen.
Wie nu de grote scholen voor voorgezet onderwijs in Emmen ziet, kan het zich waarschijnlijk niet eens voorstellen. Jarenlang was het onderwijsaanbod in Emmen minimaal. Wie voor 1944 naar de Hogere Burger School (HBS) wilde, moest uitwijken naar Coevorden, Ter Apel, Stadskanaal of Hoogeveen.
Wilde je naar het gymnasium, dan diende je af te reizen naar Assen. Het Emmer gemeentebestuur zag simpelweg geen brood in een school voor ‘hooger onderwijs’.
Dat veranderde begin jaren dertig, toen de vereniging Het Emmer Lyceum werd opgericht. Het doel: een combinatie van een gymnasium en een HBS voor alle gezindten. Het duurde even, maar in juli 1944 kwam er groen licht van het ministerie van onderwijs.
Waren er minimaal 21 leerlingen, dan kon met een eerste klas worden begonnen. Aan die eis werd voldaan. Op woensdag 6 september, de dag na Dolle Dinsdag, opende NSB-burgemeester Johannes Best het Emmer lyceum. Vast staat dat Best en ook zijn voorganger Jan Liebe Bouma (eerst ARP, later NSB) zich flink hebben ingezet voor de komst van de school.
Maar maakte het lyceum daarmee ook een foute start? Volgens C. Groenhuis, die deze historie enkele decennia geleden onderzocht, was de steun van deze NSB’ers niet doorslaggevend. Belangrijker was dat Emmen in 1943 voor het eerst een sluitende begroting had en geen artikel-12 gemeente meer was. Hierdoor was zij in financieel opzicht meer baas in eigen huis.
Rector Dick Wumkes maakte bij de opening van de school meteen duidelijk dat hij niets van het nationaal-socialistische gedachtegoed moest hebben. Volgens hem was de jeugd met valse leuzen opgezweept tot fanatisme.
Wumkes was kort daarvoor met zijn vrouw en twee dochters vanuit Dordrecht naar Emmen verhuisd om leiding te geven aan de nieuwe school. ,,Ik was de allereerste leerling die met naam en toenaam op papier stond’’, zegt zijn inmiddels 87-jarige dochter Marijke Renes.
Dick Wumkes, de eerste rector van de school. Zijn dochter Marijke was de eerste leerling. Foto: Familie Wumkes
De tegenwoordig in Apeldoorn woonachtig Renes herinnert zich dat er al gauw na de oprichting een nieuwe klas bij kwam. ,,Een klas boven die van ons. Daarin zaten leerlingen uit Emmen en omgeving die eerder naar andere scholen gingen omdat er in Emmen geen lyceum was. De reis naar die scholen was te gevaarlijk geworden. Vergeet niet, het was het laatste oorlogsjaar. Vanuit de lucht werd er veel geschoten en het treinverkeer was zwaar ontregeld. Later dat jaar kwam er om die reden nog een vijfde klas HBS bij, die in Emmen examen deed.’’
Ubel Nonkes: ,,In het trekkersschooltje was voor deze extra leerlingen geen plek. Zij kregen les in fabriekjes aan de Weerdingerstraat.’’ Volgens de Emmenaar waren er naast het trekkersschooltje flink wat gaten gegraven waar leerlingen en personeel bij beschietingen in moesten springen.
Het Emmer hotel Postma, in de jaren veertig enige tijd het onderkomen van het lyceum. Foto: Gemeentearchief Emmen
Na de oorlog betrok het lyceum het pand van hotel Postma aan de Stationsstraat, tegenover het huidige café Rue de la Gare. De school werd een echt lyceum, met een gymnasiumafdeling. Ook kwam er een afdeling van de Middelbare Meisjesschool (MMS) bij.
Al kort na de opening in 1944 had de directeur van gemeentewerken de opdracht gekregen om de bouw van een nieuw lyceumgebouw in studie te nemen. Er werd gedacht aan nieuwbouw op een bosperceel achter de Molenkamp en de es, maar na aandringen van rector Wumkes werd gekozen voor een terrein aan de Oosterstraat. Op die plek werd op 11 januari 1949 een gloednieuw onderkomen in gebruik gekomen.
De bouw van het schoolgebouw aan de Oosterstraat, in 1948. Foto: Archief gemeente Emmen.
Het pand staat er niet meer, maar op het terrein wordt nog altijd lesgegeven. Het lyceum kreeg in 1968 de naam Gemeentelijke Scholengemeenschap en die school ging in 1994 op in het Esdal College.
