Ganzenmarkt 2021: Mini-Mister Jurrian Toussaint, Mini-Miss Eden Dost en Miss Ganzenhoedster Yenah Sanli. Foto: Herman Woltersom
Zeg je Coevorden, dan zeg je Ganzenmarkt. Al sinds 1962 vaste prik op de tweede maandag van november. Maar het evenement dreigde de laatste jaren te versuffen en dat zag ook de stichting Ganzenmarkt. Die grijpt de viering van 60 jaar Ganzenmarkt aan om het festijn van een stevige verjongingskuur te voorzien.
Een vossenjacht, een hardloopwedstrijd en de verkiezing van de Miss, Mini-miss en Mini-mister Ganzenhoedster gestoken in een nieuw jasje. Bestuursleden Janneke Knegtering en Karin Derksen zien die Ganzenmarkt 2.0 op maandag 14 november helemaal voor zich. Inclusief kermis en niet te vergeten de aankomst van Sinterklaas, die dit jaar toevallig in het Ganzenmarktweekend valt.
Terug van weggeweest: de Dubbelkanstrekking, de onder Coevordenaren populaire winkelactie van lokale ondernemers. En speciaal vanwege het 60-jarig bestaan van de Ganzenmarkt staan ook een reünie voor oud-deelnemers en een expositie in het Stedelijk Museum Coevorden op de affiche.
Eigenlijk had de stichting Ganzenmarkt geen beter moment kunnen kiezen om te vernieuwen. Niet alleen vanwege het 60-jarig bestaan, maar ook omdat Coevorden zich dit en volgend jaar culturele gemeente van Drenthe mag noemen. Dat gaf de organisatie nog een extra zetje, vooral op cultureel-historisch en educatief vlak.
Lesbrief
,,We hebben de gemeente Coevorden destijds voorgelegd ‘wat willen jullie graag?’”, zegt Derksen. ,,Het was voor ons duidelijk dat we aan Ganzenmarkt een nieuwe schwung moeten geven, maar je hebt ook met plannen en regels van de gemeente te maken.”
Het bestuur van stichting Ganzenmarkt, met derde van links Karin Derksen en tweede van rechts Janneke Knegtering. Foto: Herman Woltersom
Het bestuur ging aan de slag. Ideeën werden omgezet in plannen, het onderling sparren wierp vruchten af. ,,Zo hebben we in samenwerking met het lesprogramma Nieuwsbegrip een lesbrief gemaakt. Basisschoolkinderen in heel Nederland maken via begrijpend lezen kennis met de historie van Ganzenmarkt en Coevorden. Een dubbelzijdig A4-tje met individuele leesopdracht en een groepsopdracht.”
De stichting hoopt dat kinderen dankzij die lesbrief enthousiast raken over de geschiedenis en vervolgens hun ouders naar het museum mee nemen. ,,Maar in die lesbrief kunnen kinderen ook hun ideale Ganzenmarkt beschrijven. We zijn uiteraard benieuwd naar hun ideeën. Zij zijn de toekomst.”
Tentoonstelling
Daarnaast houdt Stedelijk Museum Coevorden in de maand november een uitgebreide tentoonstelling over 60 jaar Ganzenmarkt. ,,Met foto’s, oude klederdracht en de vertoning van Fanfare, de film van Bert Haanstra vertoond, waarin de koepel van de Coevorder markt in voorkomt. Tegelijkertijd ontwerpen middelbare scholieren van De Nieuwe Veste uit Coevorden eigen klederdracht, met een knipoog naar de haute couture. Die wordt geshowd tijdens de voorronde van de missverkiezing.”
Reünie
Het Ganzenmarktweekend trapt vrijdag 11 november af met een reünie voor oud-deelnemers en vrijwilligers. Derksen: ,,We hebben nu ongeveer 50 aanmeldingen, bijna de helft van alle oud-missen en oud-mini-missen. De jongsten zijn er allemaal bij, maar ook wat missen uit de jaren 70. Hoe verder de leeftijd oploopt, hoe minder de animo. Ik denk dat oudere kandidaten moeilijker te bereiken zijn en wij hebben niet alle gegevens. We moeten het echt hebben van mond-tot-mond en via via. Toevallig reageerde onlangs via een bericht op onze Facebookpagina een oud-miss die zich nog niet had ingeschreven. Die hebben we gelijk vastgelegd.”
De besloten reünie vindt plaats in De Fabriek, de locatie van Theater Hofpoort @ De Fabriek in de Sint Jansstraat. ,,Naast het ophalen van herinneringen en oude foto’s en filmpjes bekijken nemen bezoekers het tegen elkaar op tijdens een pubquiz, inclusief weetjes over Coevorden. We willen het ‘oh ja’-gevoel oproepen. ‘Ja, dat weet ik nog!’.”
Opgeven voor de reünie kan nog via www.ganzenmarktcoevorden.nl
Zowel lesbrief als expositie moeten volgens Derksen inwoners van Coevorden meer bewust maken van de historie en de functie van Ganzenmarkt. Zij vermoedt dat het gros volwassenen in Coevorden de geschiedenis van Ganzenmarkt niet kent.
Derksen: ,,Coevorden dankt de titel Ganzenstad niet aan Ganzenmarkt, maar aan de ganzenhoedsters die vroeger de ganzen naar de Markt dreven. Nadat de dieren werden verhandeld gingen ze zelfs naar Engeland voor op de kersttafel. Die folklore moeten we in stand houden door dat verhaal blijven te vertellen.”
Dan nog even de grote afwezigen van dit jaar noemen: de ganzen. Een besluit dat het bestuur begin dit jaar al nam.
Janneke: ,,We hebben die discussie inmiddels afgesloten. Het ganzen drijven past niet meer in deze tijd. Wel wilden we dit jaar bij het podium in een afgerasterd stuk een paar ganzen op een diervriendelijke manier tonen, maar dat gaat net als vorig jaar in verband met vogelgriep sowieso niet door. De kans dat je met dieren tijdens evenementen wat kunt doen, wordt toch steeds kleiner.”
Ganzenmarkt in 2011. Foto: Herman Woltersom
Waarmee het boek ganzen dicht kan. En corona dan? Vorig jaar was het geluk aan de zijde van Ganzenmarkt en kon het evenement doorgaan, dankzij een bubbel die in het stadshart werd gecreëerd. Karin: ,,Binnen de hekken was het net alsof corona niet bestond. Niemand had het er ook over. We hebben toen toch nog tienduizend bandjes uitgereikt aan mensen. Een flinke opkomst, iedereen was toe aan een feestje. Achteraf bleek er ook geen piek in het aantal besmettingen te zijn.”
Janneke: ,,Ook dit jaar hebben we er wel over gepraat. Natuurlijk bestaat het risico van maatregelen, maar we gaan op dit moment helemaal niet uit van mogelijke toegangscontroles. Als het toch moet, dan kunnen we wel heel snel schakelen. Dankzij de ervaringen van vorig jaar.”
Missverkiezing nieuwe stijl
Geen ganzen en geen corona, maar wat wel in ere wordt hersteld, is de traditie van de drie ‘biestemaondagen’, voorafgaand aan Ganzenmarkt. Die gaan nu een rol spelen tijdens de missverkiezing, waar het op Ganzenmarkt eigenlijk allemaal om draait.
Al jaren biedt de verkiezing in grote lijnen hetzelfde programma: kandidaten komen bijeen in De Fabriek, voorheen in Hotel Talens, stellen zich voor aan de jury en daarna lopen ze – al ganzen drijvend – naar de Markt, waar ze zich aan het publiek voorstellen, waarna de winnaar wordt bekendgemaakt. En voor toeschouwers is het wachten, soms lang wachten in de kou, op de winnaar.
Dat is vanaf dit jaar verleden tijd. ,,We kiezen voor een andere opzet, met meer entertainment”, vertelt Janneke. ,,De kandidaten gaan nu gezamenlijk op een podium op de Markt een act opvoeren, met de geschiedenis van Coevorden als uitgangspunt. Die act wordt ‘s middags op Ganzenmarkt aangekondigd door de stadsomroeper, waarna alle kandidaten vanuit De Fabriek richting de Markt lopen. Ze voeren hun show op en de burgemeester maakt daarna de winnaars bekend.”
Programma
Woensdag 9 t/m maandag 14 november: kermis in het centrum Vrijdag 11 november: vuurwerk op sportpark De Pampert Zaterdag 12 november (11:30): intocht Sinterklaas Zaterdag 12 november (15:00): optreden Karambam! Zondag 13 november (vanaf 08:00): Ganzenloop Zondag 13 november (vanaf 13:00): Koopzondag, kleintje Ganzenmarkt en straatartiesten
Maandag 14 november - Ganzenmarkt: 09:00: Aole Wievenmarkt (centrum) 10:00: RadioNL met o.a. Thomas Berge en Marco den Hollander (Markt) 13:30: Finaleshow Miss, Mini-Miss en Mini-Mister verkiezingen (Markt) + Dubbelkanstrekking en straattheater
Foto: Herman Woltersom
Op de drie voorgaande maandagen - de traditionele biestemaondagen - presenteren de kandidaten zich aan de hand van een fotocollage in De Fabriek van Theater Hofpoort aan de jury. Janneke: ,,Vervolgens komen foto’s van de kandidaten online, waarna het publiek via Facebook kan stemmen op de kandidaten. Samen met het oordeel van de jury wordt de winnaar bepaald.”
Net zoals in voorgaande jaren stromen de aanmeldingen voor Mini-missen binnen. Karin: ,,Met 20 zitten we vol, terwijl we voor Missen en Mini-misters nog ruimte hebben. Bij respectievelijk 20, 10 en 10 kandidaten kunnen we een leuke act opvoeren.”
Toekomst
Traditioneel duikt na de verkiezing ‘heel Coevorden’ tot diep in de maandagavond de kroegen in. Het tekent de functie van Ganzenmarkt als reünie: oud-inwoners komen terug naar de stad, families worden herenigd. Die gezelligheid blijft belangrijk, zegt Knegtering, maar moet volgens haar niet meer de hoofdmoot vormen.
,,We merkten met name de laatste jaren dat mensen vooral naar Ganzenmarkt komen om lekker de kroeg in te duiken. Maar uiteindelijk gaat het wel om de historie en de cultuur én voor iedereen, van jong tot oud. Niet slechts voor het feestpubliek. Dit evenement moet een wezenlijk onderdeel van heel Coevorden zijn.”
Anderzijds loopt de stichting steeds vaker tegen de hoge muur van het subsidieloket aan om het jaarlijkse kostenplaatje rond te krijgen. ,,Kijk, zo’n lesbrief beslaat een groot deel van onze begroting, terwijl we hiervoor maar een klein deel subsidie krijgen. De rest moeten we uit eigen zak betalen. Eigenlijk is dat best apart.” Concrete bedragen wil Derksen niet noemen.
Het bestuur kan ieder jaar tot dusver rekenen op bijdragen van sponsors om wat vet op de botten te houden. ,,Vanaf dit jaar doen we met de actie Vrienden van de Ganzenmarkt ook een beroep op de inwoners. Die kunnen ons voor 40 euro per jaar steunen. Iedereen moet zich ervan bewust zijn dat die traditie van Ganzenmarkt de komende jaren blijft bestaan. En met ieder jaar weer iets nieuws, dan wel iets terugkerend. Zo’n wereldrecord ganzenborden, dat moet toch gewoon rondom Ganzenmarkt in Coevorden plaatsvinden, toch? Niemand die daar omheen kan.”
De historie van Ganzenmarkt
Stadhouder Willem Lodewijk van Nassau richtte in 1612 een weekmarkt op voor het garnizoen en de burgers van Coevorden. Rond 1900 had Coevorden vijf jaarmarkten: de meimarkt in het voorjaar en de biestemaondag, middelbiestemaondag, Olle Wievenmarkt en de ganzenmarkt in de herfst.
Bies betekent niet, zoals vaak gedacht wordt vee, maar druk. De biestemaondag was een drukke marktdag, waar handelaren en publiek vee verhandelden. Schoolkinderen kregen vrij om met hun moeder naar de markt te gaan en terwijl de kinderen zich uitleefden op de kermis, zaten de mannen in de cafés rond de markt. In feite de blauwdruk van de latere Ganzenmarkt.
Biester Maondag. Archief: Stichting Ganzenmarkt
Sinds de 16e eeuw werden de, door de boeren vetgemeste ganzen, door ganzenhoedsters tijdens de Ganzenmarkt naar de markt in Coevorden gedreven. De vogels werden op de markt verkocht. Veel van de ganzen die in Coevorden verhandeld werden gingen via Rotterdam naar Engeland, waar ze als kerstgans de tafels sierden. De Ganzenmarkt was de drukst bezochte markt van het jaar. Iedereen deed in één keer de laatste inkopen voor de winter. ‘s Middags was het feest en werd er stevig gedronken door de boeren, boerinnen, knechten, meiden en ambachtslieden die de markt bezochten. De kinderen waren vrij van school en vermaakten zich op de kermis.
Rond 1848 kwam er een einde aan de ganzenhandel op de markt. Ganzen werden voortaan bij de boeren opgekocht en een week na ganzenmaandag opgehaald. Hierdoor werd de ganzenmarkt een gewone najaarsmarkt.
De allereerste Miss Ganzenhoedster in 1962: Ria Wolken-Assen. Archief: Stichting Ganzenmarkt
In 1962 werd de traditie op folkloristische wijze hersteld en wordt de markt op de tweede maandag in november gehouden. Grote en kleine ganzenhoedsters drijven de ganzen naar de markt van Coevorden en wordt een Miss Ganzenhoedster gekozen. De gekozen meisjes vervullen een jaar lang representatieve taken in de gemeente Coevorden. Sinds 1974 wordt ook een Mini-Miss gekozen en sinds zes jaar ook een Mini-Mister.
(bron: Canon van Nederland)
Nieuwsblad van het Noorden 13-11-1962. Archief: Mediahuis Noord
