De Drèentse schrieverij wandelend uit de vergetelheid halen. 'Een gedicht doet iets met een plek'

Een vrumd kereltie. Dat was hoe Gerrit Boer in zijn jeugd dacht over Roel Reijntjes. Hij woonde met zijn ouders vlakbij de bekende dichter uit Beilen. „Ik had nog nooit wat van zijn werk gelezen. Later, toen ik een keer bij Henk in het café was, lag daar een boekje waar gedichten van Reijntjes in stonden. Tussen Spier en Wiester stond erin en ook een gedicht over Rune, Ruinen dus.”

Boer woont al veertig jaar in Berlijn, waar hij Duitse literatuur heeft gestudeerd. Hij is een groot liefhebber van de Duitse dichter Friedrich Hölderlin. „Maar dit is óók mooi, dacht ik toen ik de gedichten van Reijntjes las. Nadat ik Rune had gelezen, ben ik er met mijn moeder naartoe gereden. Even later zaten we daar in feite middenin zijn gedicht en dacht ik: er is hier in vijftig a zestig jaar vrijwel niks veranderd. Daar is het idee voor deze serie ontstaan. Ik had het er met Henk over en…” „Ik zat er helemaal niet in, in de Drentse poëzie, maar dat kwam vanzelf”, vult Boers kameraad Henk Berghuis aan. „Gerrit vroeg of ik hem wilde helpen.”

Boer en Berghuis delen hun leeftijd, 66 jaar, en vele jeugdherinneringen. Sinds de peuterleeftijd zijn ze bevriend. Dit jaar zijn ze ook allebei met pensioen gegaan. Berghuis was jarenlang bakker en daarna horecaondernemer in zijn geboorte- en woonplaats Beilen. Boer werkte in Duitsland als grafisch ontwerper. Behalve een groot deel van het schrijfwerk nam hij dan ook de vormgeving van Underweg voor zijn rekening.

Nadat hij Reijntjes’ werk had ontdekt, dook Boer verder in de Drèentse schrieverij. „Ik ben gaan kijken naar zijn voorgangers en dan kom je uit bij dichters als Louis Albert Roessingh, Lubertus Koops en Harm Tiesing. Toen ik vooruit ging kijken in de tijd, kwam ik uit bij onder meer Marga Kool en Egbert Hovenkamp II.”

‘Underweg kuiert met Drèentse schrievers en schriefsters, op zuuk naor Drèentse schrieverij. Op zuuk naor kerken, meulens, cafés, straoten, plekken waor ’t zuch allemaol ofspeult of misschien wal ofspeuld hef’ verantwoorden de Boer en Berghuis in de eerste uitgave. Daarin staat smid, dichter, geitenfokker, historicus en koster Klaas Kleine (‘Dartien ambachten en gien ongelukken’) uit Diever centraal.

„Vaak stuurde Gerrit mij op pad, omdat hij ver weg woont. Zo moest ik naar Drouwen om De Kwartjesberg te zoeken, die voorkomt in het gedicht van Harm Tiesing”, vertelt Berghuis. „Nou, ik ben er wel acht keer geweest; met mijn vriendin, met de hond, met anderen, maar ik kon hem nergens vinden.” Uiteindelijk blijkt zandverstuiving De Kwartiesbaarg, zoals hij heet in het gedicht van Tiesing, te zijn verdwenen. Boer: „Toen we er uiteindelijk samen waren, hebben we wel de fundamenten van de uitkijktoren gevonden, die er vroeger stond.”

In Diever bezochten ze samen het voormalige huis met smederij van Klaas Kleine aan de Peperstraat. Ze ontdekten dat hij in 1966 voor 6000 gulden een old balderak kocht op die plek en daar een nieuwe woning met smederij bouwde. „Balderak, zo’n woord zou ik dus nooit gebruiken”, zegt Berghuis, doelend op de vervallen woning „Ik merk dat Gerrit het Drents van veertig jaar geleden heeft meegenomen naar Berlijn en dat neemt hij nu weer mee terug. Het Drents dat ik spreek is door de jaren heen veranderd; hij gebruikt woorden die wij inmiddels niet meer zeggen.”

Dat de mannen hun serie, die online als e-book te verkrijgen is, in het Drents hebben geschreven, is voor hen een logische keuze. Drentse poëzie en literatuur staat centraal en ze praten samen nooit Nederlands. Boer: „Ik ben Drentstalig opgevoed en heb later Nederlands en andere talen geleerd. Ik praat al veertig jaar elke dag Duits en bijna geen Nederlands of Drents meer. Als ik moet omschakelen van Duits naar Nederlands, moet ik soms echt even nadenken over de juiste woorden. Bij het Drents heb ik dat niet. Dat gaat vanzelf, het is mijn eerste taal.”

Van de dichters die in Underweg centraal staan, zijn er nog twee in leven. Maar Boer wil niet alleen naar het verleden kijken. ,,De eerste twaalf afleveringen zijn klaar, maar er volgen meer, over Drentse schrijvers en dichters van nu”, benadrukt hij.

In de aflevering over Klaas Kleine (1940-2000) komen onder meer ook hunebed D52 en de kalkovens aan bod. Boer en Berghuis hebben samen allerlei punten die van doen hebben met Kleine ‘bij elkaar’ gewandeld en verwerkt tot een route. De meest prominente locatie is misschien wel de Dieverbrug. De plek waar het, zo vermoedt Boer, om draait in Kleines gedicht Binnenvaort (het begin van de eerste strofe staat verderop in dit artikel, AM) „We weten niet honderd procent zeker dat hij daar gezeten heeft. Het is onze invulling. Maar uiteindelijk zijn alle gedichten subjectief. Iedereen leest het anders.”

Dat juist gedichten centraal staan, heeft ook een reden. „Poëzie wordt bijna niet meer gelezen. Als een Nederlandse dichter zevenhonderd exemplaren van een bundel verkoopt, is het een bestseller”, zegt Boer. „Als we niks doen, raken de dichters en hun werk in de vergetelheid. Met Roel Reijntes en Marga Kool zal dat niet zo snel gebeuren, maar wie zegt de namen Albert Steenbergen, Pieter Jan Struik en Grietje Clewits nog wat? Wij willen ze uit de vergetelheid halen en mensen aanmoedigen: lees dat nou eens en ga kijken in die plaatsen. Een gedicht doet iets met zo’n plek. Mensen moeten deruut, op tjak.”