Boerenaanpak stikstof: wel vrijwillig, niet vrijblijvend. ‘We hebben wel stevig wat miljarden nodig’

„Van gedwongen uitkoop is geen sprake, maar het is niet vrijblijvend en soms moet je als boer wel gaan bewegen”, zegt voorman Dirk Bruins van LTO Noord, tevens bestuurslid van de landelijke LTO. Een gevoelig punt in de stikstofdiscussie is of er sprake kan zijn van onteigening.

Roy Meijer is veehouder in Witteveen en voorman van NAJK, de organisatie van jonge boeren, en staat te trappelen om met de uitvoering aan de gang te gaan. „We moeten uit dit stikstofdossier, we moeten door, we willen ondernemen.”

Dat de provincies er ook achter staan, is een belangrijk wapenfeit, want de provincies zijn belast met de uitvoering van de Wet Natuurbescherming en maken plannen voor het landelijk gebied. Ook de gemeenten en de waterschappen hebben elk een belangrijke rol bij de ruimtelijke ordening en de milieubescherming.

NAJK en LTO willen om te beginnen een oplossing voor de zogenoemde PAS-melders en interimmers, die door uiteenlopende oorzaken buiten hun verantwoordelijkheid geen geldige vergunning hebben. Dit komt door een uitspraak van de Raad van State in 2019. Volgens de raad schoot het Programma Aanpak Stikstof van de toenmalige regering tekort.

Sindsdien verkeren duizenden PAS-melders en interimmers in grote onzekerheid. NAJK en LTO willen dit oplossen door op basis van de huidige uitstoot deze boeren een vergunning te geven in plaats van op basis van een referentie uit het verleden, die wel 30 jaar kan teruggaan. Vervolgens zijn boeren ook weer in staat investeringen te doen om die huidige uitstoot te verminderen.

Verder willen de organisaties bedrijven reductiedoelstellingen opleggen, waarbij de boeren zelf mogen bepalen hoe ze die gaan halen. Bruins: „Eerder zijn er wel kaartjes gemaakt waarin alle boeren in een bepaald gebied kregen voorgeschreven wat voor voer ze hun dieren mogen voortzetten en hoe ze hun stallen moeten inrichten. Zoiets werkt helemaal niet, want bedrijven zijn nogal verschillend. Het ene is grootschalig, het andere veel kleiner. De ene boer werkt biologisch, de ander op een traditionele manier.”

„Boeren krijgen weer de vrijheid om zelf te bepalen hoe ze hun doelstellingen willen halen”, vult Meijer aan.

Het plan voorziet in een soort ruilverkaveling in de buurt van kwetsbare natuurgebieden. Dit kan als de provincie landbouwgrond opkoopt, waarna boeren grond vlak bij de natuur kunnen ruilen tegen grond die er wat verder vandaan ligt. De neerslag van stikstof op de natuur vermindert dan.

De radicalere organisatie Agractie is het niet eens met de plannen. Die vindt het bizar om individuele bedrijven strenge emissiedoelen te geven. Het zou de vergunningenproblematiek niet oplossen. Meijer: „Wij willen laten zien wat we wél willen.” Bruins: „We ontkomen niet aan pijnlijke maatregelen, maar laten we zelf de regie pakken.”

Landbouwminister Femke Wiersma (BBB) lanceerde in april al een voorlopig plan voor de stikstofaanpak, in augustus zou een nadere uitwerking volgen. Bruins: „We willen Wiersma beslist niet in de wielen rijden, ons plan is juist een verdieping van haar aanpak, zodat we daar snel mee aan de slag kunnen.”

Belangrijk is dat er genoeg geld op tafel komt. Het vorige kabinet reserveerde 25 miljard euro voor de stikstofaanpak, maar het huidige schrapte dat budget al. „We hebben onze plannen niet doorgerekend, maar we hebben in elk geval stevig wat miljarden nodig”, zegt Bruins. „Maar dat bedrag van het vorige kabinet is gelukkig nog niet opgesoupeerd.” „Het gaat om grote sommen geld, maar je vraagt ook heel wat van de agrarische sector”, vult Meijer aan. „Je kunt van boeren niet het onmogelijke vragen.”