Met 50 ton bieten van Veenhuizen naar Hoogkerk. Ineens duikt een ree voor onze vrachtwagen

We waren gewaarschuwd, meerdere malen. De bietencampagne heet ‘een complexe productie die last minute kan wijzigen’. Meerdere malen ging het om uiteenlopende reden niet door. Dit keer komt een half uur voor aanvang een telefonische mededeling dat het helaas anders wordt. Later. Nu is er iets mis met een kraan.

Het loopt tegen tienen in de avond. We zijn op weg naar agrarisch transport- en loonbedrijf HS Agri in Zuidlaarderveen waar we in een huisje met de naam ‘Keerpunt’ worden geacht te wachten op een chauffeur. Die kort daarvoor te horen krijgt waar hij dit keer zijn bieten mag ophalen. De tijd kan gedood worden met koffie, een spelletje kaart en luisteren naar Tukker FM.

De chauffeur heet Jelle. Zijn uiteindelijke bestemming, een akker in Veenhuizen, is een lastig bereikbare plek. Kwart voor elf rijden we de dieper de nacht in. Zien we dat goed? Worden we uitgezwaaid door, eh, drie bieten?

De bietencampagne van locatietheatergezelschap Peergroup is een ‘voorstelling’ waarbij het publiek – drie personen per rit – meemaakt hoe het transport verloopt van de bietenakkers naar de fabriek van Cosun Beet Company in Hoogkerk. Een kijkje achter de schermen van de suikerindustrie, vanuit de cabine. Levensecht. Jelle is deze avond niet de enige die op pad is. Van half september tot half januari doorkruisen talloze chauffeurs met hun wagens Noord-Nederland.

Over smalle binnenwegen is Veenhuizen verder weg dan gedacht. In de tussentijd worden we toegesproken door de vrachtwagen zelf. Die blijkt Charon te heten, net als de veerman die in de Griekse mythologie de doden over de Styx vervoert.

Charon is aan zijn allerlaatste rit bezig. Hij heeft genoeg gependeld en kijkt uit naar de dag dat hij via Drenthe, Overijssel, Gelderland en Limburg naar België en Frankrijk mag. Niet langer heen en weer met bieten door de nacht, maar richting zon.

Bietenrijden was niet de lust van Charon. Het was zijn leven. Hoewel niet alles wat de vrachtwagen annex veerman vertelt verstaanbaar of samenhangend klinkt, weet hij duidelijk te maken dat zijn bestaan zin heeft gehad. Hij deed dit voor ons. In het verborgene. Wij zijn nu eenmaal verslaafd aan suiker. Als we het niet eten, smeren we het als shampoo in ons haar.

Gedurende de rit komen meer wetenswaardigheden voorbij. Over dat we eeuwenlang voor onze zoetigheid afhankelijk waren van honing bijvoorbeeld. Tot het lukte om suiker uit riet te verkrijgen en een wereldwijde industrie kon ontstaan, met naast ziektes, plantages en slavernij rijkdom voor sommigen. Maar vooral hoe Europa na 1800 aan de suikerbiet is geraakt.

Dan duikt een ree op voor de bietenwagen. Ook Jelle schrikt ervan, maar weet een botsing te voorkomen. Het chauffeursbestaan mag overzichtelijk lijken, een ongeluk is zo gebeurd.

Dat wordt nog eens duidelijk als na middernacht achterin Veenhuizen de wagen op een smalle weg moet keren om te kunnen laden. We voelen dat de boel in een modderige bocht begint schuiven. Ineens blijkt ook sprake van tijdsdruk. Deze bietenbult is goed voor twintig vrachten. De bediener van de grijpkraan wil voort. Er zijn meer wagens in aantocht.

Vijf minuten slechts duurt het laden van vijftig ton bieten. In de tussentijd worden we vermaakt door de drie bieten van eerder op de avond. Ze blijken ons achterna gereisd en laten een Vlaamse pratende biet in de cabine bezorgen, een aandenken voor Charon. Bij Peergroup kijken ze niet op een verrassing meer of minder.

Met het storten in Hoogkerk is weinig tijd gemoeid. Het publiek mag het fabrieksterrein niet op, chauffeur Jelle wel. Op veilige afstand kunnen we iets van de levering zien en alles van de verwerking ruiken. De drie bieten zijn wederom van de partij. Ze dansen. Wij applaudisseren terwijl we als kinderen een bakje bietenchips eten. Hopelijk zijn er geen filmbeelden van.

Net als Slachtvisie, een eerdere productie van Peergroup, is De bietencampagne erop gericht het begrip te vergroten voor een sector die vanaf de zijlijn makkelijk te veroordelen is, in dit geval omdat suiker zeker ook gif is, maar waarvan we vaak niet (willen) weten hoe die wereld is ontstaan en functioneert.

Net bij als andere producties streeft Peergroup niet naar een vlekkeloze uitvoering. Het doel is een totaalervaring, die ook dit keer memorabel uitpakt, misschien zelfs onvergetelijk – wie kan het voorspellen? Minstens zo belangrijk: De bietencampagne speelt tegen een waarachtig decor, dit agrarische platteland. Na afloop kun je er anders naar kijken.

Het is twee uur in ochtend als Jelle ons weer aflevert bij HS Agri in Zuidlaarderveen. Charon heeft zijn verhaal gedaan. Even verderop staan nieuwe vrachtwagens klaar voor het vervolg van de campagne. Op weg naar huis valt extra op hoeveel pendelaars in de weer zijn. Voor Consun en zoetekauw.

’s Morgens smaakt de schep suiker in de pap net even anders.