Guy Weizman schept met NITE een weergaloze en aangrijpende verbeelding van een stervensproces | recensie ★★★★★

Misschien dachten ze dat eerder bij Yara’s Wedding of bij The Underground, recente voorstellingen die Weizman in Groningen regisseerde. Maar het klopt, wat de artistiek leider van NITE van Nachtwacht heeft gemaakt is weergaloos. Letterlijk. Zonder weerga.

Welk coördinatievermogen bevat zijn hoofd, dat hij acteurs, dansers, strijkers, blazers, percussionisten en nu als extraatje ook nog een koor spelenderwijs zó tot een perfecte eenheid kan smeden? Tot in détail? In de zaal vergeet je haast wie uit welke discipline komt.

Natuurlijk, dat is duidelijk zodra de dansers van Club Guy & Roni als personeel in Nachtwachts verpleeghuis tekst hebben. Ze spreken gebrekkig Nederlands. Maar met een functie. Door oplopende personeelstekorten zijn de instellingen ook in het echt op buitenlandse inbreng aangewezen.

De voorstelling speelt rond een afglijdende en vervolgens stervende man, gespeeld door de reus Jack Wouterse, en zo pontificaal aanwezig en aandoenlijk in zijn verzet, dat een andere acteur in die rol nauwelijks denkbaar is.

Rond zijn bed strijden de zorgzame dochter Bianca (Bien de Moor) en zoon Leon (Sanne den Hartogh) verbaal over hun rolverdeling bij de bezoekjes aan vader, waarbij de zoon zich vooral drukt en de dochter de verpleegkundigen probeert over te toepen.

Mooie vondst om Leon bij elk bezoek een steeds absurdere voorraad bloemen mee te laten nemen, als compensatie voor zijn kennelijke schuldgevoel. De haat jegens pa, die hij achter in het decor in grote slangenletters tot uitdrukking brengt, slaat na zijn botte gedrag om in immens verdriet als vaders leven daadwerkelijk op zijn eindje loopt. Prachtig geacteerd.

Sarah Janneh speelt met haar heerlijke energie en acteerkracht de kleindochter, die van de drie nog het meest met haar opa meeleeft. Mooie een-tweetjes. Als zangeres mag Janneh met alle soul in haar lijf uitpakken. Je hoort wel eens dat sopranen glazen kapot kunnen zingen. Bij Janneh moet je haast uitkijken dat het derde balkon niet ontwricht raakt. Wat een stem. Ze komt op gewenste momenten uit boven het NKK (Nederlands Kamerkoor) NXT uit, waar dit koor op andere momenten dankzij echo’s aan een kerkelijke situatie doet denken. Alvast op weg naar de uitvaart.

Intussen moet het verplegend personeel het maar zien te rooien. Als hoofdverpleegkundige heeft Nimuë Walraven haar grootste rol tot nu toe bij NITE. Die pakt ze uitmuntend, met de milde ironie die in haar verscholen zit en met fraaie zang. Samen met haar collega (Olaf Ait Tami) draagt ze geregeld voor uit het dagelijkse logboek over de patiënt (‘onrustig’, ‘wat in de war’, ‘in verzet’).

Zo’n logboek stond aan de basis van het verhaal. Schrijver Rik van den Bos pikte dat over zijn opa stiekem mee uit een verpleeghuis, las het en zag dat zijn opa slechts werd aangeduid als ‘Dhr’. Jack Wouterse heet dan ook De Heer in Nachtwacht.

De titel slaat een beetje op het schilderij, waarvan de kinderen onterecht menen dat vader fan was (als knullige placemat), maar meer op de nachtwake bij een stervende. De voorstelling is lang, met pauze. Verpleeghuissterven doe je immers niet één-twee-drie.

Al in die pauze liepen bezoekers met betraande ogen door de foyer. Het is ook niet niks. Velen hebben zo’n situatie meegemaakt, herkennen de aftakeling, herkennen de zorg en de haast van het personeel, herkennen wellicht de strijd in de familie – wie doet wat – en/of het schuldgevoel bij absentie, door welke reden dan ook.

Weizman & Co bereiken dat invoelen en meeleven zonder enig effectbejag, gewoon met inzet van die sterke choreografieën van Roni Haver en de topdansers, die het moderne repertoire soms een klassiek momentje meegeven, met de muzikale inbreng van Asko|Schönberg en het slagwerk van HIIIT, en dat koor.

Samen met schrijversduo Van den Bos en Marieke van Veen zet hij acteur Bram van der Heijden volgens het programmaboek in als Hermes, mythologische begeleider van de stervende zielen. Dat had net zo goed de even mythologische Charon kunnen zijn, die zijn ‘klanten’ over de rivier de Styx naar het rijk van Hades bracht, de heerser over het dodenrijk. Zéker gelet op het weerkerende liedje ‘schipper mag ik overvaren’.

Van der Heijden tart voorafgaand aan de finale-overtocht geregeld het geweten van de stervende, die dan ook altijd behoorlijk bot is geweest jegens vrouw en kinderen. Het moet een heerlijke rol zijn, alles uit de kast, tot en met zijn jarretels.

Ook het decor van Ascon de Nijs is van grote kwaliteit. Neem de bomen die met hun stronken meters boven de vloer blijven hangen, alvast daar beneden de onderwereld suggererend; niet in de zin van misdaad maar van de dood.

Het sluitstuk is werkelijk fenomenaal. Het delier van de stervende, met zijn ijlbeelden, wordt vertaald in een uitbundige, langdurig aanhoudende explosie van zang, muziek en massale dans, ongekend, en Wouterse die ertussendoor glundert. Je zou denken: punt. Maar nee, dan moet De Heer, vrijwel gestorven of niet, toch nog verantwoording afleggen voor alle fouten in zijn leven. Waarom heeft hij de dingen gedaan zoals hij ze heeft gedaan? Hij weet het niet. Moraal: zorg dat je het wel weet. En waar mogelijk voorkomt.

Na afloop, dankzij die uitbundige scène, hoorde je in de foyer mensen niet alleen praten over ‘vast de laatste van Weizman’. Ook dat, als ze dan toch eens moesten sterven, dat ook wel op deze haast feestelijke manier wilden. Dat was dus het gewenste slot om alle herkenning van dat slopende proces ervoor te compenseren. En Guy Weizman blijft heus nog wel even.