IDFA in Groningen: deze hoogtepunten mag je niet missen

Het valt programmeur Henk Klein Wassink op dat er dit jaar veel zware, urgente onderwerpen tussen de selectie zitten. „Logisch, want we leven in zware tijden. Maar vaak tonen de films wel iets van hoop, perspectief of veerkracht.” Een van de brandhaarden is de situatie in Israël en Palestina en daarover gaat de openingsfilm Coextistence, My Ass! „Dat is tegelijk de naam van de onewomanshow van Noam Shuster-Eliassi, die in deze documentaire centraal staat. Deze vrouw groeide op in het enige dorp waar Israëliërs en Palestijnen vreedzaam samenleven.”

Shuster-Eliassi ging studeren in Amerika, waar ze ook haar show opvoerde. Ze spreekt vloeiend Hebreeuws én Arabisch en werkte ook voor de Verenigde Naties. „Bijzonder is dat de documentaire met een bepaalde intentie is begonnen, maar door de gebeurtenissen van 7 oktober 2023 een enorme wending kreeg.”

„Dit wordt geheid een van de festivalhits en gaat voor veel discussie en reuring gaat zorgen”, zegt Klein Wassink over Orwell: 2+2=5, het portret van schrijver George Orwell door filmmaker Raoul Peck. Peck, die in 2016 het bijzondere I Am Not Your Negro maakte, volgt het leven van Orwell. „Maar meer nog gaat het over hoe alles wat hij schreef in zijn boeken Animal Farm en 1984 vandaag de dag zo herkenbaar is.” De film is meermaals op het festival te zien en vanaf 4 december in de Nederlandse bioscopen.

Klein Wassink selecteerde vier documentaires van Oekraïense makers. Die belichten elk een ander aspect van de oorlog die daar nu al 4,5 jaar woedt. „2000 Meters to Andriivka is de heftigste, daarin wordt een groepje Oekraïense soldaten gevolgd die een dorpje heroveren op de Russen en daarvoor 2000 meter hebben moeten overbruggen. De oorlog in het klein.”

Timestamp schetst een beeld van scholen in Oekraïne en hoe de oorlog impact heeft op leerlingen en docenten die plotseling naar de schuilkelders moeten. Deze film is heel toegankelijk en wordt later ook nog in de bioscopen vertoond. En Militantropos laat zien hoe de oorlog invloed heeft op de hele samenleving. Hoe mensen vluchten, hoe mensen soldaat worden, maar ook hoe flexibel en weerbaar mensen zijn.”

Silent Flood is weer heel anders, stelt Klein Wassink. „Deze film gaat over een Oekraïense gemeenschap die in zo’n beetje de frontlinie leeft, maar zich volledig onttrekt aan de maatschappij en de oorlog – zolang dat lukt. Ze lijken op de Amish uit de Verenigde Staten. Visueel is het ook fantastisch. Ik heb ademloos zitten kijken.”

„Ik zie dit jaar heel veel goede films van Nederlandse makers met een dubbele nationaliteit”, merkt Klein Wassink op. „We hebben bijvoorbeeld twee films van uit Afghanistan gevluchte broers, Paikar en Kabul, Between Prayers – de eerste gaat over de vlucht van de maker en hoe hij met zijn autoritaire vader in het reine komt, de tweede is een portret van een talibanstrijder die tegelijk echtgenoot en broer is en met die rollen worstelt. Allebei heel bijzonder.”

„Monikondee is ook een noemenswaardige film, gemaakt door drie regisseurs die op zondag 23 november bij ons zijn voor een nagesprek met Filmkrant-journalist Hugo Emmerzael. De film is een boat movie, waarin de bootbestuurder de verteller is. Hij vaart over een rivier die de grens vormt tussen Suriname en Frans-Guyana en ontmoet daar diverse mensen uit de inheemse gemeenschappen en Marrons, afstammelingen van Afrikanen die zich bevrijdden van Nederlandse slavenhouders. De film gaat over hoe goudwinning, kapitalisme en klimaatverandering hun leefgebied aantast, maar ook over hun veerkracht. Geen vrolijkheid, maar wel heel mooi en goed dat deze nu in de bioscopen komt, nu Suriname 50 jaar onafhankelijk is.”

Er draaien meerdere muziekfilms op IDFA – onder meer over Jeff Buckley en Amerikaanse funk – maar de documentaire over Marianne Faithfull (1946-2025) is volgens Klein Wassink zeker een aanrader. „Broken English is een bizar vormgegeven film waarin Faithfull wordt geïnterviewd over haar leven. In het begin kende iedereen haar alleen als het vriendinnetje van Mick Jagger, vervolgens kreeg ze een of twee grote hits, maar kampte ze ook met een drugsverslaving. Door de gekke structuur twijfelde ik eerst of de film wel zou aankomen bij het publiek, maar vooral het laatste kwartier is indrukwekkend. Ik had tranen in de ogen staan.”

Een ander thema op IDFA in Groningen is de werking van ons brein. Zo is er de film The Desert of the Real, waarin zes mensen na een psychose terugblikken op die periode. De werkelijkheid zoals zij die ervoeren, wordt getoond met geënsceneerde beelden. „Heel bijzonder vormgegeven”, vindt Klein Wassink. Regisseur Luuk Bouwman en psychosespecialist Jacqueline Quak van het UMCG gaan na afloop in gesprek onder leiding van René Duursma van de Groninger Archieven.

De andere film, Mijn Woord Tegen Het Mijne (My Word Against Mine), gaat over mensen die stemmen horen in hun hoofd. In een nieuwe soort therapie horen we hoe de psychiater het gesprek aangaat met deze stemmen. De film werd mede gemaakt met onderzoekers van het UMCG en een van hen verzorgt in Groningen een inleiding.

„Een van de leukste en meest toegankelijke films is Agatha’s Almanac, over een 90-jarige vrouw die in haar eentje een boerderij runt in Canada”, zegt Klein Wassink. Agatha wordt gevolgd door haar nichtje Amalie Atkins, die hiermee haar eerste lange documentaire maakt. „Een lief, klein en aandoenlijk portret van een heel bijzondere vrouw. Deze film vindt bijna iedereen wel mooi. Best kans dat je hem terugziet in de Audience Favorites op zondag, waarvoor het IDFA-publiek in Amsterdam de keuze maakt en je dus als toeschouwer vier verrassingen te zien krijgt – het is al uitverkocht.”