De wereld volgens Lowlands: warm en woelig. Ook met Gaza op de achtergrond een sprookje voor een weekend

De eerste paar overbekende noten van de Vijfde symfonie van Beethoven worden meteen al massaal meegebruld. Dat is al niet heel gebruikelijk bij een concert van een klassiek orkest, maar bij het Noord Nederlands Orkest wordt het nog veel gekker.

Het begint met zo’n typisch ‘Zwanenmeer’-dansje: handen boven het hoofd gevouwen, om je as draaien en dat met zijn allen. Maar dan! Moshpits, circle pits (collectief in de rondte rennen; doet ook sterk denken aan het Islamitische zikr- of dhikr-ritueel), ineens gaan er hele groepen zitten en roeibewegingen maken en kijk, daar zweven zowaar een paar dapperen over de handen van het publiek naar voren. Crowdsurfen.

Voor het derde jaar op rij trekt het Noord Nederlands Orkest letterlijk tienduizenden Lowlandsgangers de slaapzak uit, naar de enorme Alpha-podiumtent. En dat levert zo ongeveer de wildste taferelen op van het hele festival, een nieuw ritueel. Vooral aan de rechterkant van het ‘veld’, valt ook artistiek leider van het NNO Marcel Mandos op. „Dat is elk jaar zo!”

Zo’n concert voor zo’n enorme mensenmassa - het is geen sinecure. Kunnen de musici zichzelf nog wel horen met dat joelende en meebrullende publiek? „Dat is wel een ding, met dat in-ear-systeem”, zegt ‘orkestinspecteur’ Hessel bij de Leij, oorspronkelijk uit Ryptsjerk. Die gebruikt het orkest alleen bij concerten buiten en bij ‘crossover’-concerten, met popmuziek dus.

Het repertoire bestaat, na het belangrijke statement rond de Palestijnse componist Salvador Arnita, vooral uit nogal herkenbare stukken, goed voor het meebrul-effect. Delen uit The Planets van Holst, het overbekende Pomp And Circumstance van Edgar en, ook heel veelbetekenend, de Bolero van Maurice Ravel, met zijn herhalingen en sterke ritmische ondergrond wel heel geschikt voor zo’n festival.

Aan slagwerker Menno Bosgra, uit Drachten, de zware taak om dat essentiële ondersteunende loopjevan de Bolero op zijn snaredrum continu vol te houden, een kleine twintig minuten lang. „Hij maakte zich er al zorgen over of de anderen hem wel konden horen, met al dat gejoel”, zegt Bij de Leij.

Het Noord Nederlands Orkest is niet de enige link met het Noorden. Neem scheidend festivaldirecteur Eric van Eerdenburg uit Een in Drenthe, die bij het NNO-concert dankbaar wordt toegesproken en massaal toegejuicht. Van Eerdenburg stond 25 jaar aan het roer van Lowlands - een roer dat in die tijd meermalen om ging, met een heel karakteristiek en actueel festival als gevolg.

Wie goed zoekt vindt meer lijntjes met de regio. Performende literatoren Nyk de Vries (uit Noardburgum) en Joost Oomen (uit Ysbrechtum) bijvoorbeeld, beiden al veel vaker op Lowlands. Net als de Leeuwarder tweelingbroertjes Sander en Maurice de Graaf, als dj-duo Doppelgang smaakmakers in het zwoele nachtprogramma van queer-tent Adonis.

Rapper-van-het-nachtleven Gotu Jim is de zoon van theatermaker Geert Lageveen, uit Drachten. Na zijn show, met een smaakmakend gastoptreden van Faberyayo (De Jeugd Van Tegenwoordig), staat oud-Sneker Richard Zijlma tevreden te zijn. Zijlma, die zijn carrière in de muziekwereld begon als stagiair bij festival Noorderslag en jarenlang directeur was van Amsterdam Dance Event, is nu artistiek leider van het conservatorium in Haarlem, en vanuit die functie staat hij hier de verrichtingen te beoordelen van zijn student en Gotu Jims producer: IJsbrand van Eerdenburg. Inderdaad, de directeurszoon.

Nu Lowlands het versluierende muntjessysteem heeft afgeschaft, is meteen duidelijk dat een biertje hier 3,90 euro kost, een portie nasi compleet 17,95 en een ‘mitraillette’ (broodje met friet en in dit geval merguez, een Belgische snackbar-innovatie) 12,95. De overgang naar het systeem dat in de buitenwereld allang normaal is verloopt hier wat moeizaam, met merkwaardig forse terminals die zich in fel zonlicht lastig laten uitlezen en die ook niet even netjes melden dat de betaling is afgerond.

Aan de festivalsfeer doet zoiets natuurlijk niet af. Bij ideaal festivalweer, want droog en niet hinderlijk warm en alleen op de zondag wat drupjes, is het heerlijk zwerven over het uitgestrekte festivalterrein, waar tienduizenden hetzelfde doen. Dus: spectaculaire migratiestromen met samenscholingen bij wijn- en cocktailbars, en zelfs een soort wellness-eiland, over het water tegenover de Alpha-tent.

Vintage-kleren, massages, je kan zowaar je uiterlijk laten verfraaien bij een tattoo-popupshop of de schoonheidssalon van Yves Saint-Laurent. Al beperkt de doorsnee-Lowlandsganger zich wat dat betreft tot een sierlijk opgebracht glittertje in het gezicht. Toch even een teken dat je voor een weekend in een andere, prettiger wereld bent.

Een wereld vol kleur, waarin energieke rappers en surrealistische latin-orkestjes elkaar afwisselen en waar ook doodleuk plek is voor de melodies from heaven van het opmerkelijk rockende ZO! Gospel Choir (uit de Bijlmer). De nachten zijn voor de dansende mens, al vallen de dansspieren ook overdag steeds beter te strekken. Neem het Utrechtse duo Weval, en Hagenaar Chris Stussy, voor wie de Heineken-podiumtent bij daglicht al echt veel en veel te klein is.

Bij al dat vrolijke en broodnodige hedonisme valt de buitenwereld nooit helemaal buiten te sluiten, en dat moet je ook niet willen. Al blijft het aantal Palestina-vlaggen en verwante statements toch opmerkelijk beperkt. Er hangt natuurlijk wel zo’n vlag over een gitaarversterker bij Murder Capital, de Ierse band die zich (alleen daarom al) sterk maakt voor de Palestijnse zaak.

Dat doet ook rapper Sef in een schitterende, emotionele show, met rake gastoptredens van Froukje, Wende en Willem (Opposites). De Nederlandse pop- en raproyalty doet sowieso goede zaken op Lowlands. Net als bij Sef staan er eerder al enorme mensenmassa’s voor Mula B en Frenna.

Kom daar maar eens om bij buitenlandse acts als Queens Of The Stone Age en Vampire Weekend. Prima bands, sterke optredens, maar die staan hier vooral voor de al wat oudere Lowlands-ganger en daar gaat het niet meer om. Wat weer minder geldt voor de sterk op performance, of liever performancekunst leunende optredens van stijlvolle elektronische dwarsliggers als FKA Twigs en Arca.

Als de muziek meer en meer vanaf de harde schijf komt (zo te horen ook bij ‘gitaarband’ The Beaches, prachtliedjes trouwens), wordt juist dat performance-aspect belangrijker. Ook bij de stijlvolle soul van de Britse zangeres Raye zie je dat terug in een messcherp oog voor detail. Microfoonstandaards voor een half nummer weggehaald als Raye en haar achtergrondzangers even op een trapvormig decorstuk gaan zitten, zulk soort dingen.

Chappell Roan is voor iedereen - echt zo’n headliner die de verschillende Lowlands-doelgroepen moeiteloos verbroedert en verzustert met haar opwekkende queer-boodschap. Die vent ze uit vanuit een heerlijk Efteling-achtig decor. Lowlands mag tenslotte een sprookje blijven, voor een weekend.