Voorlopig blijven de problemen van het Groninger Museum bestaan

De hoop was eind vorig jaar gevestigd op twee nieuwe directeuren. Na de pensionering van algemeen directeur Andreas Blühm werd bewust gekozen voor een model met Roos Gortzak (Amstelveen, 1973) als artistiek directeur, gelijkwaardig aan Jan Geert Vierkant (Onstwedde, 1964) als zakelijk directeur.

Die constructie heeft niet gebracht wat ervan werd gehoopt, geeft voorzitter Sander Prinsen van de Raad van Toezicht toe. Heeft de RvT een verkeerde inschatting gemaakt? „We hebben vooraf onderzoek gedaan. Veel musea werken met een tweekoppige directie; dat leek ook voor Groningen een goede keuze.”

Het vertrek van Vierkant is aanleiding om tijdelijk terug te keren naar de oude directiestructuur. De RvT heeft Nynke Stellingsma gevraagd om tot de zomer van 2026 als interim-algemeen bestuurder de algehele leiding van het museum over te nemen. Ze doet dat naast haar werk als algemeen directeur van de Groningse podiumorganisatie Spot.

Vierkant krijgt een afvloeiingsregeling. Over de hoogte daarvan worden geen mededelingen gedaan. „Dat is iets tussen werknemer en werkgever,” zegt voorzitter Prinsen.

Gevraagd waarom zakelijk directeur Vierkant en artistiek directeur Gortzak niet met elkaar door één deur konden, zegt achterblijvend directeur Gortzak: „Het is niet waar dat we niet konden samenwerken. Het gaat erom dat Jan Geert zich niet kon vinden in het tweekoppige model.”

Vertrekkend directeur Vierkant wijst er op zijn beurt op dat hij in eerdere functies, zoals bij het Noord Nederlands Orkest en het Metropole Orkest, goed heeft samengewerkt met mensen die verantwoordelijk waren voor de artistieke zaken. „Ik heb negentien jaar lang prima gewerkt. Dit werkte niet op een manier die bij mij past.”

„Ik ben blij dat ik met Nynke Stellingsma verder kan werken,” zegt Roos Gortzak over de nieuwe situatie. „Ik kijk ernaar uit om de artistieke koers die ik heb ingezet een vervolg te geven. Of ik al mijn plannen kan uitvoeren, hangt af van het geld dat we daarvoor moeten zien te krijgen.”

Gortzak solliciteerde in Groningen met uitzicht op bepaalde bevoegdheden. Die verdwijnen nu weer. „We gaan nu naar een tijdelijke situatie,” reageert ze. „Ik ben hier om artistieke inhoud te brengen.”

Toen de komst van Vierkant en Gortzak een jaar geleden werd aangekondigd, was al duidelijk dat het museum financiële problemen had. De reserves die in de eerste jaren onder algemeen directeur Blühm waren opgebouwd, bleken tijdens de coronapandemie en de daaropvolgende inflatie en energiecrisis weer verdwenen.

Hoewel 2024 volgens RvT-voorzitter Prinsen is afgesloten met een ‘flink positief resultaat’, mede dankzij extra steun van de gemeente Groningen, heeft het museum weinig vet op de botten. Daar komt bij dat de publieke belangstelling te wensen overlaat. „Dat is een trend die we nog niet hebben kunnen keren,” zegt Prinsen.

Wat in Groningen speelt, speelt ook elders. Het totaal aantal bezoeken aan musea stagneert. Daar staat volgens de Nederlandse Museumvereniging en Stichting Museumjaarkaart tegenover dat musea er steeds beter in slagen zowel een ouder als jonger publiek aan zich te binden.

Mede omdat dit zich in Groningen nog niet vertaalt in meer inkomsten, hebben gemeente en provincie Groningen eind vorig jaar Bureau Berenschot opdracht gegeven om de financiële situatie van het Groninger Museum te onderzoeken. Doel is na te gaan of het museum wel goed in staat is zijn opdracht en ambities waar te maken.

Vorige maand heeft Berenschot een rapport afgerond waarin de omstandigheden en prestaties van het Groninger Museum zijn vergeleken met andere musea. Daarin worden ook scenario’s voor de toekomst geschetst. Wat is realistisch en betaalbaar voor Groningen: een provinciaal museum, een nationaal museum of een internationaal museum?

Het antwoord laat voorlopig op zich wachten, zegt voorzitter Prinsen. „We moeten nu eerst meer rust en duidelijkheid krijgen binnen de organisatie. Daarna gaan we zien wat het beste directiemodel is, waarbij er altijd een combinatie zal zijn tussen artistiek en zakelijk, want beide zijn cruciaal. Uiteindelijk gaat het om een sterk museum bij een sterke stad.”