Open Stal in Oldeberkoop, de moeder aller kunstroutes, in zeven stappen

Het mag bijzonder heten dat de moeder van alle kunstroutes in Nederland zichzelf weet te blijven. Achter boerderij Hof worden bezoekers van Open Stal ontvangen in een verduisterde schuur. Kunstenaarsduo Kroft&Smids heeft er een projectiewand van strobalen gebouwd waarop fragmenten uit een dansfilm met Fred Astaire en Ginger Rogers worden getoond. Voorafgaand duiken op verschillende plekken onder de nok bewegende lichtbeelden op. Van een roodborstje, van de zee, van plantenkiemen, van een hertje. Maar eerst is er een geruststellende tekst: You’re not alone.

Open Stal trekt zo’n 10.000 bezoekers per jaar. In 1971, het eerste jaar, telde initiatiefnemer Appie Tjalma er maar liefst 20.000. Het volk op de nabijgelegen jaarmarkt had hij gemakshalve meegerekend. Het kan druk zijn op de route, maar vervelend is dat nergens. De tentoonstellingslocaties liggen over 3,5 kilometer verspreid door het dorp. Al wandelend krijgt een kunstkijker het gevoel Oldeberkoop voor zichzelf te hebben. Wie alles wil zien, is met een middag klaar. Voor wie slecht ter been is, zijn er gratis fietsen.

Thema van dit jaar is ‘Oorsprong’ en dat blijkt voor verschillende interpretaties vatbaar. Opvallend is het aantal moederbeelden. Opvallend zijn de verwijzingen naar de prehistorie en archeologie. En dan is er nog de kunst die het wereldraadsel vergroot. Jos Houweling en Anne Verhoijsen kregen in OBS De Tjongeling een wand ter beschikking voor een geluidsopname en 42 tegeltjeswijsheden over hoe alles is ontstaan. Van God die de wereld in zes dagen en met het woord begon tot en met de oerknal en het ontstaan van materie. Net als over het einde, lopen de opvattingen over het begin flink uiteen.

Wie geluk heeft en van lezen houdt kan in het nieuwe onderkomen van de Schrieversronte – een voormalig bankgebouw dat de Angelsaksische naam Business Centre heeft gekregen – de Nedersaksische schrijver Johan Veenstra aantreffen. Veenstra verkoopt tijdens Open Stal boeken die in Stellingswerfs zijn opgesteld. Het voortbestaan van deze erkende regionale taal wordt ernstig bedreigd door het oprukkende Engels en het Nederlands.

Fotograaf Maartje Roos maakt zich zorgen over de teloorgang van rassen en gewassen. In MFA Mejander laat ze fotomontages zien van dieren die met uitsterven worden bedreigd, zoals de roodbont Friese koe, het Groninger paard en het bonte Bentheimer varken. Haar serie De laatste in hun soort levert even fascinerende als gelikte beelden op waarmee vraagtekens worden geplaatst bij het begrip oorspronkelijk. Dat de bijenstand het moeilijk heeft, duidt op een naderende ramp. Maar hoe erg is het dat het gedomesticeerde Fries-Zeeuwse melkschaap verdwijnt en wordt opgevolgd door een nieuwe creatie?

De in Groningen geboren Majke Lüthi startte op basis van oude foto’s een onderzoek naar de geschiedenis van haar Zwitserse familie. Wat ze te weten kwam was niet allemaal even opbeurend. Vooral niet als het ging om de rol van haar autoritaire opa en welke invloed deze obsessieve postzegelverzamelaar uitoefende. Met behulp van tedere collages, waarbij kiekjes en portretten een centrale rol spelen, reconstrueert Lüthi in Pand 31-a onvertelde familieverhalen.

Sinds een aantal jaren kan Open Stal beschikken over de fabriek van de voormalige Coöperatieve Aan- en Verkoopvereniging (CAV). Een van de werken op deze agro-industriële locatie is een initiatief van Atelier NL. Vrijwilligers van de kunstroute zijn gevraagd een potje met zand of aarde in te leveren, plus een verhaal over de plek van herkomst. To Prop uit Noordwolde leverde aarde uit haar tuin in, afkomstig van de plek waar een paar jaar geleden een hond is begraven. Niet haar hond, maar die van een dochter – het dier was doodziek toen het op bezoek kwam en overleed als logé. De mensen van Atelier NL hebben de aarde omgesmolten tot een blijvende, bovengrondse herinnering.