Anjet van Linge in de kerk van Eenrum. Foto: Anjo de Haan
Zaterdagmiddag even voor vier uur. Vijf mensen wachten in de houten banken van de kerk in Eenrum zwijgend tot de klokken slaan. Kunstenaar Anjet van Linge (58) uit Den Andel zit achter de piano. De stilte in de eeuwenoude ruimte is zo diep dat hij bijna tastbaar wordt.
Als de klok vier maal geslagen heeft, start het getijdengebed. ,,God, kom mij te hulp”, zingt Van Linge.. ,,Heer, haast u mij te helpen”, antwoorden de vijf. Welkom bij Leegte en verlangen, een project van Van Linge. In de Stille Week, de dagen voorafgaand aan Pasen, houwt zij in de kerk woorden in steen.
In het koor staan er inmiddels 51 opgesteld. ‘Red’ staat erop. ‘Verlos’, ‘verrijs’, ‘breek’, en nog veel meer. In de Bijbelse psalmen zoekt Van Linge naar de verzoeken die de psalmschrijvers doen aan God. Bezoekers van de kerk mogen suggesties aanleveren.
‘Kom ijlings’
,,Ik houw sneller dan mensen woorden aandragen”, vertelt de kunstenaar. Gelukkig heeft ze een voorraadje. Ze heeft de psalmen bestudeerd en alle verzoekwoorden genoteerd. ,,Er zitten ook nare verzoeken bij, tot het vernietigen van vijanden bijvoorbeeld.” Wat betekenen deze verzoeken nog als we geen God meer kennen om ons toe te richten, vraagt Van Linge zich in haar project af.
‘Kom ijlings’ is haar favoriet. ,,Vanwege het ouderwetse taalgebruik”, vertelt de kunstenaar. ,,En omdat het de verzoekwoorden in het getijdengebed zo mooi verwoord.” Ze gebruikt de psalmvertalingen van dichter Ida Gerhardt. ,,Die zijn prachtig. Ze worden ook in de kloosters van de Benedictijnen en de Cisterciënzers gezongen.”
Voorafgaand aan het getijdengebed is de stilte in de kerk bijna tastbaar. Foto: Anjo de Haan
Ze hoedt ervoor om ‘kloostertje te spelen’ in haar kunstproject, vertelt ze. ,,Je mag je er wel door laten inspireren”, zegt ze. Er heerst een gewijde sfeer in de kerk tijdens het getijdengebed. Er worden liederen gezongen en een psalm voorgedragen, in twee vertalingen. ,,We doen het drie keer per dag”, vertelt Van Linge. ,,Om 8, 12 en 16 uur.”
Ze heeft gemerkt dat de getijden haar werkritme bepalen. ,,Ik stop steeds een kwartier voor ze beginnen met wat ik aan het doen ben.” De gebedsmomenten heiligen de tijd, heet het. ,,Dat is zo ongelofelijk waar! Juist die begrenzing van de tijd geeft vrijheid. Wonderlijk hoe dat werkt.”
Ingebed in gebed
Adrie Hoogvliet uit Warffum is in de Stille Week elke dag langsgekomen in Eenrum. Juist voor die getijdengebeden. Ze is er nu weer, op de laatste dag van het project. ,,Het raakt me”, vertelt ze. ,,Ontroerend.” Je raakt ‘ingebed in gebed’, zoals ze het formuleert. ,,Eigenlijk zou je zoiets het hele jaar door moeten hebben.”
,,Je voelt dat er verbinding ontstaat met wat hier 700 jaar geleden ook al gebeurde”, zegt Van Linge. ,,Deze kerk is ervoor gebouwd. Het lijkt wel alsof de herinnering nog in de muren zit.” Hoogvliet knikt. ,,Dat is ook zo”, zegt ze. Ze citeert een lied van Sytze de Vries: ‘Het lied van wie zijn voorgegaan / zet ons vandaag tot zingen aan’.
De verzoekwoorden uit de psalmen, die Van Linge in steen heeft gehouwen, staan in het koor van de kerk. Foto: Anjo de Haan
Van Linge startte met Leegte en verlangen tijdens de kunstmanifestatie Monnikenwerk, afgelopen zomer. ,,Toen dacht ik al: dit zou mooi passen in de Stille Week voor Pasen.” Ze hieuw woorden, ze vierde de getijdengebeden met bezoekers, samen met pastor Jolanda Tuma. En ze voerde gesprekken met mensen die kwamen kijken.
,,Het project is nog niet af”, zegt ze. ,,Ik heb nog zoveel verzoekwoorden.” De stenen zijn sowieso nog een week te bekijken in de kerk van Eenrum. Daar staan ook twee andere kunstwerken van Van Linge: Ontferming? en A Story of Longing in Eight Chapters. Beide ook religieus geïnspireerd.
Studie theologie
,,Een jaar of acht geleden zei iemand tegen me: ‘Het is allemaal wel heel Bijbels wat jij maakt.’ Ik dacht: Verdomd, je hebt gelijk! Ik had er nooit zo over nagedacht. Ik ben goed gereformeerd opgevoed in het katholieke Brabant. De thema’s zijn me blijven bezighouden. Maar ik had me er nooit echt in verdiept.”
Lang heeft ze gezegd dat ze niet gelovig meer was. ,,Als mensen het nu vragen, dan antwoord ik: ‘Ik kan geloof ik niet meer zeggen dat ik niet gelovig ben.’ Maar wat ik geloof? In de historische Jezus? Ja. De kruisdood? Ook. Is hij opgestaan uit de dood? Ik weet het niet. Is hij voor onze zonden gestorven? Nee. Hebben mensen Jezus opnieuw ervaren? Zeker! En daar wil ik ook in geloven, in de vernieuwing die dat met zich meebrengt.”
'Kom ijlings’ is het favoriete verzoek aan God van Anjet van Linge. Foto: Anjo de Haan
Ze studeert inmiddels theologie in Nijmegen. ,,Er zit waarde in die oude teksten. Je keert ernaar terug. Die psalmen doen iets met je. Je wordt gepakt door die woorden. Ik begrijp ook heel goed dat mensen naar yoga en het boeddhisme grijpen als ze zingeving zoeken. Maar voor mij is het die monastieke traditie.”
Ze werkt met haar bedrijf Studio Stilte als adviseur bij grote veranderingen. ,,Ik begeleid nu vooral katholieke zusters. Internationale groepen in Rome en Spanje. Als ik daar ben ga is elke dag naar de mis.” Toch is ze geen lid van een kerk. ,,Ik bezoek wel diensten in Den Andel, Westernieland en Eenrum.”
Verlangen naar een afwezige God
Een belangrijke rol in haar werk speelt het verlangen naar een afwezige God. ,,Volgens Michel de Certeau, een Franse jezuïet, bestaat de essentie van het christendom uit de ervaring van het lege graf. Vanuit die leegte verlang je ernaar om steeds opnieuw God te ontmoeten. Soms lukt dat even en dat soort ervaringen blijft je voorttrekken naar een volgende vervulling.”
Ook uit de psalmen spreekt dat voortdurende verlangen naar God. ,,Er spreekt vertrouwen uit dat God er is, maar er wordt ook steeds aan God gevraagd: Ben je er nog? En waar ben je dan?” Ook voor haarzelf is een voortdurend proces, zegt Van Linge. ,,De Godsontmoeting is er 99,9 procent van de tijd niet, maar soms wel. Voor mij zijn projecten als deze een zoeken naar God.”
De verzoeken aan God, uitgehouwen in steen. Foto: Anjo de Haan
