Klinkklare taalmuziek waarin de woorden vloeien, buitelen, zich spiegelen en allitereren dat het een lieve lust is | Visualia 1403

Het zijn bekende en onbekende liederen, maar één lied springt er in al zijn eenvoud en bijzonder taalgebruik bovenuit: The wonderful widow of eighteen springs van John Cage. De wonderschone weduwe van achttien bronnen heet Isobel en woont op pagina 556 van Finnegan’s Wake van James Joyce, waar John Cage haar aantrof en besloot de bijna ondoordringbare tekst uit dat boek in een lied om te zetten. Hij componeerde het kort nadat hij Finnegan’s Wake had gelezen en het werd eind 1942 al snel een klassieker in zijn experimentele oeuvre.

Finnegan’s Wake is een unicum in de literatuurgeschiedenis. Het is één groot taalexperiment, dat wel is omschreven als klinkklare taalmuziek waarin de woorden vloeien, buitelen, zich spiegelen en allitereren dat het een lieve lust is. Wat je leest is vaak meer een suggestie, een vermoeden van betekenissen, meer dan een exacte weergave. Het woord ‘springs’ betekent letterlijk bronnen, maar verwijst in dit geval ook stiekem naar ‘lentes’.

The wonderful widow of eighteen springs werd lange tijd nogal negatief beoordeeld, maar wie beseft dat Cage een vernieuwer was die net als Joyce experimenteerde met ritme en klank, raakt niet teleurgesteld door de afwezigheid van een conventioneel lied, maar wordt verrast door de speelse manier waarop tekst en ritme niet zozeer een duidelijk beeld, maar een sterk mysterieus gevoel wekken. Bovendien is de vertolking door Olivia Vermeulen, vergeleken met eerdere opnames, van een grote schoonheid.

De jeugdige weduwe Isobel is weliswaar ontsprongen uit het muzikale taalgebruik van Joyce, maar niet steeds letterlijk geciteerd door Cage: ‘Night by silent sailing night, Isobel / wildwoods eyes and primarose hair, quietly / all the woods so wild’, begint de beschrijving van weduwe Isobel. De hypnotisch bezwerende zanglijn verloopt langs slechts drie toonhoogtes, de piano wordt behandeld als een percussie-instrument, met vingers en knokkels slaat de pianist op en onder de gesloten klankkast. Het is bijna een lyrisch slaapliedje over een jonge weduwe voor wie de wereld gesloten raakte, maar die verlangt naar liefde en troost. ‘Win me, woo me, wed me’, zingt Isobel. En Olivia Vermeulen zingt dat met haar mee.