In Zeehondencentrum Pieterburen voert een mythische reuzenoctopus je mee langs animatiefilms over de gespannen relatie tussen mens en zee

Soms liefdevol, ineens onstuimig, dan weer harmonieus en plotseling onheilspellend. De relatie tussen de Waddenzee en de mensen die er wonen, is veranderlijk als de zee zelf en het is precies dat gegeven waar de videomakers van het Groninger productiehuis Spinbarg zich door laten inspireren bij hun nieuwste project De Kraak, vanaf eind volgende week te zien in Zeehondencentrum Pieterburen.

In de ruimtelijke installatie neemt een mythische reuzenoctopus het woord en voert bezoekers mee door een abstract schelpenlandschap waarin tien heel verschillende animatiefilms worden vertoond. Verschillende (noordelijke) filmmakers, onder wie René Adema en Christa Moesker, vertellen daarin over ontmoetingen tussen mensen en onderwaterwezens. Het zijn zowel oude als nieuwe verhalen over de gespannen voet waarop mensen en natuur met elkaar staan.

De installatie is ondergebracht in een kleine blauwe loods op het terrein van het Zeehondencentrum, waar men volgens woordvoerder Eveline de Smalen de laatste jaren niet alleen aandacht vraagt voor het welzijn van zeehonden, maar steeds vaker ook een lans breekt voor duurzaamheid en ‘een gezonde Waddenzee’. Vandaar dat De Kraak zo goed past, zegt ze. ,,Dit kunstproject zet aan om over de relatie tussen mensen en hun omgeving na te denken.’’

In tien houten ‘schelpen’ prijken tien beeldschermen waarop de kunstenaarsfilms te zien zijn. De multimediale installatie is drietalig − het verhaal wordt ook in het Engels en in het Duits verteld. Door de ruimte ruist intussen de zee, een soundscape, vervaardigd door David de Jong en Terschellinger Tristan Visser.

Margriet Westerhof is artistiek leider van Spinbarg, een productiehuis waar men de verbeelding wil prikkelen en mensen met andere ogen naar de omgeving wil laten kijken. Volgens Westerhof, die samen met videomaker Pauline Los de tien oude volksverhalen verzamelde, kunnen deze vertellingen ons veel leren over de wereld waarin we leven. Er worden talloze voorspellingen en waarschuwingen gedaan in de oude mythen (Een haring in de regenton? De dijk staat op doorbreken!).

De verhalen maken duidelijk wat er gebeurt wanneer die waarschuwingen in de wind worden geslagen − dan gaat het doorgaans flink mis. ,,De Kraak presenteert deze verhalen opnieuw om, in ieder geval even, het contact tussen mens en natuur te herstellen.’’ Somber zijn de makers overigens niet, bezorgd wel. ,,Er gebeuren veel goede dingen om het contact met de natuur te herstellen.’’

De tien films zijn zinnenprikkelend en maken gebruik van verschillende animatietechnieken − de sfeer gaat van sprookjesachtig-dromerig tot heftig en bijna gothic. ,,Via het water zijn we allemaal met elkaar verbonden’’, leerde Los tijdens haar research. ,,Uit de verhalen blijkt ook steeds weer dat wat je doet, uitmaakt voor de wereld.’’ De makers hebben ervoor gewaakt niet teveel met een opgeheven vingertje het project in te gaan, maar een lichte moraal is er toch in geslopen − dat alles één is. ,,Toch moet het vooral een groot feest van de verbeelding zijn’’, zegt Westerhof.

Los kwam interessante paralellen op het spoor. Zo kwam ze er bijvoorbeeld achter dat veel Waddenverhalen gaan over mensen die hun kinderen uit het water opvissen − van op Urk tot ver in Denemarken zijn dat soort sagen te vinden. In Friesland vraag je een baby aan de Stenen Man, in Groningen vis je ze gewoon op uit de Dollard en voor de Duitse Waddenkust ligt een mythisch eiland vol kinderen, wachtend op ouders. ,,De zee is diep met ons leven en met onze geschiedenis, met ons hele wezen, verbonden.’’