De voortdurende oorlogen, de strijd om het Witte Huis in Amerika en andere verkiezingen, toenemende migratiestromen. Wat brengt 2024 ons? Onze acht correspondenten in alle werelddelen kijken vooruit.
Jan Postma, onze man in Washington. Eigen foto
Verenigde Staten: de belangrijkste verkiezingen in decennia
,,Dit worden de belangrijkste verkiezingen ooit!’’, zo valt alweer regelmatig te horen op de Amerikaanse nieuwszenders. Als Amerikaan ontkom je er niet aan: 2024 is een verkiezingsjaar, en dat is belangrijk. Maar de belangrijkste ooit? De meeste kiezers horen het al niet eens meer. Want waren de verkiezingen van 2020, 2016 en daarvoor ook niet de belangrijkste ooit? Toch voelt dit jaar voor veel Amerikanen echt anders.
Voordat er op die belangrijke 5 november gestemd kan worden, is er nog een lange weg te gaan. Je zou het bijna vergeten, maar er moet nog officieel bepaald worden wie de kandidaten worden. Bij de Democraten lijkt dat een formaliteit: president Joe Biden is de enige serieuze gegadigde. Bij de Republikeinen is voormalig president Donald Trump de grote favoriet, maar hij moet zich nog wel van een paar tegenkandidaten en rechtbankzaken ontdoen. Op 15 januari beginnen de Republikeinse voorverkiezingen, in Iowa.
Voor Europa zijn dit in ieder geval de belangrijkste Amerikaanse verkiezingen in decennia. In het America First van Trump past geen Oekraïne. En ook als Biden president blijft, heeft hij steun in het Congres nodig om Oekraïne te blijven helpen. De gevolgen voor ons kunnen dus groot zijn. Het is voor de meeste Amerikaanse kiezers bijzaak. Zij kijken naar hun portemonnee, immigratie en het recht op abortus.
De campagnestrijd lijkt vooral een rechtbankdrama te worden. Biden heeft last van de rechtszaken rond zijn zoon Hunter. Bewijs voor misdragingen van vader Joe zijn er niet, maar dat maakt in campagnetijd weinig uit. De rechtszaken tegen Trump zijn niet meer op een hand te tellen, en verschillende aanklachten zijn van de buitencategorie. Maar elke nieuwe aanklacht steeg hij in de peilingen. In de staten Maine en Colorado is Trump vooralsnog uitgesloten van de Republikeinse voorverkiezingen, vanwege zijn rol bij de bestorming van het Capitool in januari 2021. De hoogste rechtbank van het land, het Supreme Court in Washington, heeft het laatste woord hierover.
Democraten en Republikeinen maken zich zorgen over de komende verkiezingen, maar wel om heel verschillende redenen. Trumps supporters zien hem als de strijder tegen corruptie, communisme en chaos. Trumps tegenstanders denken behalve aan de bestorming van het Capitool ook aan zijn bewondering voor dictators en geflirt met vergelding. Voor hen staat in november de democratie op het spel. Aan het einde van dit jaar weten we of die verkiezingen van 2024 toch echt de belangrijkste ooit waren.
Iris de Graaf. Foto: Stefan Heijdendael
Rusland: Poetin heeft vrij spel om repressie aan te scherpen
Het voorjaar staat in het teken van de presidentsverkiezingen in maart. De kans dat Poetin niet wordt herkozen is nihil. Zes jaar geleden werd er al gefraudeerd en won Poetin. Toen waren er nog onafhankelijke media, kritische politicologen en was er een handjevol oppositie dat voor de vorm campagne mocht voeren. Nu zitten alle oppositiepolitici en activisten in de gevangenis of ze zijn gevlucht naar het buitenland. Onder zulke omstandigheden kan Poetin zoveel stemmen krijgen als hij zelf wil: mogelijk 80 of zelfs 99 procent, zoals in de Sovjettijd.
Russen geloven Poetin. Dat het Westen een ‘hybride oorlog’ voert, waarbij het zijn ‘verdorven’ waarden opdringt om Rusland kapot te maken. Dat geeft Poetin, als beschermer van de ‘traditionele Russische waarden’, vrij spel om de repressie komend jaar nog meer aan te scherpen. Kritische films en boeken zijn verboden want ‘te westers’. Minderheden worden onderdrukt, zoals de ‘lhbti-gemeenschap’, die op de terrorismelijst is gezet naast IS en Al-Qaeda. De intolerantie richting ‘westerse waarden’ en geweldsverheerlijking in de samenleving neemt toe.
Zo’n zevenhonderd politiek gevangenen zitten in de cel of afgelegen strafkampen, onder wie Aleksej Navalny, waar we steeds minder van horen. Er zijn grote zorgen of hij 2024 zal overleven. Mijn collega Evan Gershkovitsj, de journalist die onterecht vastzit voor ‘spionage’, probeert ook niet te breken in de beruchte Russische gevangenis. Vrienden en familie hopen dat hij in 2024 via een deal uitgewisseld wordt, maar dat lijkt nog ver weg.
De onvrede neemt toe. De soldatenmoeders staan op - woest op de mobilisatie, die nog bezig is. Maar de oproerpolitie rekent hardhandig af met elk tegengeluid. Klein protest zal doorgaan - in de rechtbank, via social media of kunstprojecten. Toch zal dat niet tot grootschalige verandering leiden. Woede onder de legerleiding over het slechte verloop van de oorlog kan dat misschien wel - alleen weet men dat je daar net als Wagnerbaas Prigozjin niet levend mee wegkomt.
Tot slot gaat de oorlog, als het aan Poetin ligt, onverminderd door. De Russische economie staat compleet in teken van de oorlog. Er worden aan de lopende band drones, tanks en munitie geproduceerd of ingevoerd via Iran, China en Noord-Korea. Poetin hoopt dat westerse steun aan Oekraïne afneemt en de tijd in zijn voordeel werkt. ,,Het doel voor 2024 is om alle taken van de speciale militaire operatie te voltooien”, aldus defensieminister Sjojgoe. Maar wat die taken precies zijn en hoe hoog de prijs is, daar krijgen Russen nog steeds geen antwoord op.
(Dit is de laatste bijdrage van Iris de Graaf, zij wordt presentator van het NOS Journaal en stopt als Rusland-correspondent.)
Roland Smid, onze man in Shanghai. Foto: LC
China: ‘hypocriet westen’ een lesje leren
Er zat dit jaar zand in de motor van de Chinese economie, en dat sloeg in 2023 een flinke deuk in het nationale zelfvertrouwen. Het optimisme van weleer werd ingeruild voor zwartkijkerij en doemdenken. Vooral jonge Chinezen geloven niet langer dat er nog rek zit in hun levensgeluk. Maar leider Xi Jinping heeft een oplossing.
Die oplossing bestaat voornamelijk uit hameren op vermeende zwaktes binnen westerse samenlevingen. Het voornaamste punt: Amerika en Europa zouden vrede in Gaza dwarsbomen met hun oneindige steun aan Israel. Op die manier laat het regime vooral jonge Chinezen met een hang naar het Westen zien: ‘Blijf nou maar hier, want op ons kun je vertrouwen.’
En die boodschap slaat aan: Ik hoor in Shanghai positieve geluiden, ook van mensen die normaal gesproken kritisch zijn op hun overheid. Chinezen begrijpen niet waarom Israël zoveel steun geniet, en er bij westerlingen zo weinig sympathie is voor de Palestijnse zaak. En hoewel ook hier met afgrijzen is gekeken naar de beelden van het Hamas-geweld op 7 oktober; men vindt het niet in verhouding staan met de onderdrukking die het Palestijnse volk al decennialang ten deel valt.
Ook op het wereldtoneel grijpt Peking het initiatief: het bewind nodigt Arabische landen uit om te praten over Gaza. Dat valt goed in veel delen van de wereld. We verliezen in het Westen nog weleens uit het oog dat de internationale gemeenschap de Palestijnse strijd voor een eigen staat steunt. China wijst er fijntjes op dat bijna de hele wereld de staat Palestina erkent, met uitzondering van een paar westerse landen, waaronder Nederland, en bondgenoten in Azië.
Dit geeft de Chinese leider Xi Jinping een unieke mogelijkheid om het morele gelijk aan zijn kant te krijgen, zowel internationaal, als in eigen land. In het nieuwe jaar wil hij daar de vruchten van plukken. Zoals een Chinese vriend het onlangs bondig verwoordde: ,,We houden van westerse films en muziek, en we hebben ook best wel democratische dromen. Maar door jullie vijandigheid naar het Palestijnse volk laten jullie je ware aard zien.”
Mitra Nazar Foto: Stefan Heijdendael
Turkije: Erdogan moet beloftes wederopbouw waarmaken
Op 6 februari 2024 zullen veel Turken tegen elkaar zeggen: jeetje, is het alweer een jaar geleden? 50 duizend doden werden uiteindelijk geteld na de grootste natuurramp in de moderne geschiedenis van dit aardbevingsgevoelige land. Precies een jaar na de ramp zal er worden herdacht op 6 februari. Er zullen speciale televisieavonden zijn, we gaan terug naar de plekken waar het verdriet het grootst was.
In sommige huiskamers zal ook de balans worden opgemaakt. Waar is het ingezamelde hulpgeld naartoe gegaan? Komt er gerechtigheid voor diegenen die corruptie in de bouw faciliteerden? Hoe staat het ervoor met de wederopbouw? Erdogan maakte beloftes. Hij zei dat hij de helft van alle wederopbouw binnen een jaar voor elkaar zou hebben. Meer dan driehonderdduizend nieuwe woningen. Het was verkiezingstijd.
In werkelijkheid gaat het een heel stuk langzamer. Door extreme inflatie zijn er financiële problemen in de bouwsector, bouwmaterialen zijn duur, bouwbedrijven durven het amper aan. Maar de druk is groot om succes te laten zien, Erdogan heeft namelijk opnieuw een verkiezing voor de boeg.
Want na een politiek bewogen 2023 (ondanks alles won Erdogan opnieuw de presidentsverkiezingen) zal ook 2024 geen saai politiek jaar worden. In maart zijn er lokale verkiezingen die van groot belang zijn voor Erdogans machtsbasis. In 2019 verloor de AKP namelijk de belangrijkste steden van het land, Istanboel en Ankara, aan de oppositie. Het was Erdogans grootste nederlaag sinds hij in Turkije aan de macht is. Iedereen weet dat Erdogan in maart maar één ding wil: Istanboel terugwinnen van de populaire oppositieburgemeester Ekrem Imamoglu, zijn grootste rivaal.
Verder zal Turkije naar alle waarschijnlijkheid eindelijk instemmen met de toetreding van Zweden tot de NAVO, mogelijk in ruil voor een deal met de VS over de inkoop van F-16’s waar Turkije al jaren op wacht maar niet krijgt.
En tot slot zullen we Erdogans houding ten opzichte van de Gaza-oorlog scherp in de gaten blijven houden. Turkijes principiële en kritische houding tegenover Israël zal harder worden naarmate het geweld in Gaza doorgaat. De onvoorwaardelijke steun voor de Palestijnen blijft groot in de Turkse bevolking.
In de laatste dagen van 2023 maakte Erdogan een opmerking die vooral buiten Turkije voor opschudding zorgde: ,,Is er iets dat Netanyahu minder doet dan Hitler? Nee!” Het is niet voor het eerst dat hij Israël vergelijkt met de nazi’s, maar het zet ongetwijfeld de toon voor wat we op dit vlak kunnen verwachten in 2024.
Saskia Konniger, onze vrouw in Jakarta.
Zuidoost-Azië: de democratie brokkelt verder af
Het werd in 2023 opnieuw duidelijk hoezeer de landen in Zuidoost-Azië niet over één kam te scheren zijn. De diversiteit toont de rijkdom van de regio, maar zit ook de aanpak van gewelddadige regimes in de weg. Het regionale samenwerkingsverband ASEAN (Association of Southeast Asian Nations), dat dit jaar onder leiding stond van Indonesië, kwam verschillende keren bijeen om de burgeroorlog in Myanmar te bespreken.
Na de militaire coup van 2021 bombardeert de Myanmarese junta alle delen van het land waar talloze regionale legers en vrijheidsstrijders de wapens tegen hen hebben opgepakt. De junta wordt gesteund door het Thaise militaire regime, Rusland en China. Pogingen om het geweld in Myanmar te stoppen kwamen mede door deze steun tot niets. Verzetsgroepen zijn vooral op zichzelf aangewezen. Van een regionale vredesmacht is vooralsnog geen sprake.
Tegenstellingen binnen ASEAN worden versterkt door de machtsstrijd tussen de VS en China, die beiden zoveel mogelijk controle willen over de Zuid-Chinese zee, waar jaarlijks zo’n 5 biljoendollar aan handelswaren overheen wordt gevaren. Daarbij heeft China aangekondigd dat het - vermoedelijk voor 2028 - Taiwan wil inlijven. De natie ziet Taiwan als afvallige provincie. Al enkele jaren bouwt China gestaag aan zijn militaire aanwezigheid in de regio en weigert nationale grenzen te accepteren. Chinese schepen, geflankeerd door militaire fregatten, vissen in wateren van onder andere Vietnam en de Filipijnen. Ook verschijnen er steeds meer militaire bases op opgespoten eilanden.
Daarbij heeft China inmiddels zoveel greep op landen als Laos en Cambodja, dat ze als Chinese vazalstaten worden beschouwd. De Filipijnen zijn daarentegen juist een steeds innigere bondgenoot van de VS. Landen als Indonesië houden zoveel mogelijk een neutrale koers aan. Het land heeft intensieve handelsbetrekkingen met China, maar is tevens bondgenoot van het Westen.
Ondertussen neemt het democratische gehalte in de regio af. Thaise pro-democratische krachten hebben ’t het afgelopen jaar moeten afleggen tegen de macht van de junta. Het komende jaar staat Indonesië in de schijnwerpers. Op 14 februari kiezen 200 miljoen kiezers een nieuwe president. Een populaire kandidaat is Prabowo Subianto, oud-generaal van dictator Soeharto. Als Prabowo aan de macht komt, is de kans groot dat het democratische stelsel, dat is opgebouwd na de val van Soeharto in 1998, de komende jaren verder zal afbrokkelen.
Niets zo grillig en eigenlijk schier onmogelijk als het vooruitblikken in een land als Argentinië. Daar waar de economie haar eigen logica heeft, maar niemand meer begrijpt welke dat dan is. Waar de prijzen ’s middags hoger kunnen zijn dan die in de ochtend (en nooit andersom). Het land waar afgelopen december een nieuwe ultrarechtse president het voor het zeggen heeft gekregen.
Het jaar 2024 zou zomaar eens een afspiegeling kunnen zijn van een dag als 20 december jongstleden. De dag waarop oppositie, vakbonden en maatschappelijke organisaties voor het eerst de straat opgingen om tegen alle aangekondigde bezuinigingen en privatiseringen te protesteren. Er is genoeg reden om woest te zijn: bijna de helft van de bevolking leeft onder de armoedegrens. De waarde van de Argentijnse peso devalueerde in december met 54 procent ten opzichte van de Amerikaanse dollar. De inflatie schiet inmiddels over de 150 procent.
De sociaal-economische gevolgen zijn niet te overzien. Er voltrekt zich een Latijns-Amerikaans drama dat al tijden zijn weerga niet kent. Dit jaar zullen protesten de straten van Buenos Aires blijven vullen. De regering waarschuwt groots: wie de straat blokkeert, krijgt geen uitkering meer. De politie geeft aan hard te zullen ingrijpen. Maar houdt dat stand en zo ja, tegen welke prijs? Draait het uit op een bloedbad zoals op 20 december in het beruchte jaar 2001 toen Argentinië ook al – of nog steeds – op zijn rug lag te spartelen? Destijds werden in het hele land 39 mensen gedood tijdens de ongeregeldheden.
We zijn nu iets meer dan 22 jaar verder. No hay plata. Er is geen geld. De woorden van de kersverse president Javier Milei bij zijn recente aantreden resoneren nog na. Het wordt lijden. Schoktherapie. Stagflatie. Hyperinflatie. We worden overspoeld met een brij aan economische termen.
Op de puinhopen van het peronisme moet straks weer een glorieus Argentinië verschijnen. Dat is het idee van de motorzaag waarmee Milei hardhandig de uitgaven van de Argentijnse overheid wil kortwieken. Niets of niemand wordt gespaard. Een lichtpuntje kan de oogst zijn, er komt eindelijk regen aan. De grond in Argentinië geeft altijd, of het nu soja, druiven of veeteelt is. En wellicht komt de Argentijnse paus dan eindelijk voor het eerst deze kant op. Maken we in ieder geval nog een wonder mee.
Niels Posthumus, onze man in Manchester. Foto: Bram Lammers
Verenigd Koninkrijk: deal met Rwanda en ruk naar links ophanden
De Britten staan in 2024 voor belangrijke politieke keuzes; het jaar zal sterk in het teken staan van verkiezingscampagnes. Vooral de linkse partij Labour lijkt alvast in haar handen te wrijven.
Allereerst zijn er op 2 mei lokale verkiezingen. Die dag worden onder meer de nieuwe burgemeesters van de drie grootste stadsregio’s (Londen, Manchester en Birmingham) gekozen. De twee bekendste burgervaders van het land, Andy Burnham (Manchester) and Sadiq Khan (Londen), hopen herkozen te worden. De twee Labourburgemeesters lijken goede kans te maken. Khan kan volgens de laatste peilingen van onderzoeksbureau YouGov op 50 procent van de stemmen rekenen, terwijl zijn naaste belager van de Conservatieven vooralsnog niet verder komt dan 25 procent. Manchester is sowieso een erg linkse stad. Burnham kreeg in 2021 maar liefst 67 procent van de stemmen.
De kans bestaat dat de Britten op 2 mei ook meteen een nieuw parlement mogen kiezen. Al is het waarschijnlijker dat die nationale verkiezingen pas eind 2024 worden ingepland. Wettelijk kan de stembusgang zelfs pas in januari 2025 plaatsvinden. Maar ook die kans is klein. De campagne zou dan namelijk midden in de kerstvakantie vallen. Het is de zittende regering die de exacte datum bepaalt.
De Conservatieve Partij van premier Rishi Sunak staat er bedroevend voor. In de laatste peiling van YouGov, op 13 december, kon zij rekenen op slechts 22 procent van de stemmen. Daarmee zou de steun voor de partij ten opzichte van de vorige nationale verkiezingen halveren. Oppositiepartij Labour lijkt juist te groeien. Anders dan in Nederland lijkt in het VK een ruk naar links ophanden.
De Conservatieve regering zal er gedurende 2024 alles aan doen om het tij nog te keren. Daarbij richt zij zich vooral op het thema immigratie. Het Verenigd Koninkrijk sloot onlangs een hernieuwde deal met Rwanda, om in het VK aangekomen asielzoekers per vliegtuig naar dat Afrikaanse land te mogen deporteren. Maar dat plan stuit vooralsnog op wettelijke bezwaren en snel oplopende kosten.
In de eerste maanden vallen in Groot-Brittannië rechtszaken over de kwestie te verwachten. Als die premier Sunak stoppen werkelijk vliegtuigen met immigranten richting Rwanda te sturen, dreigt in 2024 een forse crisis binnen de regeringspartij. Labour leunt voorlopig ontspannen achterover.
Saskia Houttuin. Foto: Joost Bastmeijer
Senegal: bootvluchtelingen, traangas en ontkenning
Verkiezingen – ik beschouw ze eigenlijk vaak als een moetje in mijn vak. De poppetjes, de geruchten, het spel. Senegal verschilt wat dat betreft niet zo gek veel van de landen in het rest van het continent. Of de rest van de wereld. Maar dit jaar kan ik er niet omheen, nu eind februari verhitte presidentsverkiezingen plaatsvinden in mijn standplaats.
Elke ochtend, als ik met de auto mijn dochter naar school breng, werp ik een snelle blik op de krantenverkopers. En elke ochtend zie ik weer dezelfde gezichten op de voorpagina’s: Macky Sall, de aftredend president. Of Ousmane Sonko, de voormalig belastinginspecteur die zich ontpopte tot de belangrijkste tegenstander van de huidige regering.
Het verhaal rondom Sonko leest als een soapserie. Zo snel als zijn ster met name onder jonge Senegalezen wist te rijzen, zo hard werd hij juridisch aangepakt op twee vermeende vergrijpen: naast een smaadzaak werd Sonko vorig jaar zomer schuldig bevonden aan het misbruiken van een jonge masseuse. Hij werd veroordeeld tot twee jaar celstraf, ging in hongerstaking. En ondertussen werd een scala aan rechtszaken gevoerd over zijn verkiezingsdeelname.
Zijn medestanders spreken van een politiek proces, de publieke aanklagers gaan onvermoeibaar door. De ene na de andere rechtbank boog zich over de vraag of Sonko’s naam überhaupt nog op de kieslijst mag staan. Een vermoeiend welles-nietesspel, waar weinig Senegalezen nog een touw aan vast kunnen knopen. Zelf nu, zeven weken voor de stembusgang, is nog onduidelijk of hij een rol kan spelen bij de verkiezingen.
Een fysieke rol dan; want zijn opkomst heeft meer dan eens aangetoond hoe gedesillusioneerd Senegalezen zijn door hun eigen overheid. Driekwart van hen is jonger dan 35 jaar – kan je nagaan. Onder hen is de werkloosheid torenhoog, en economisch zit het al zo tegen vanwege de oplopende inflatie.
De hoop die zij een decennium geleden hadden gevestigd op president Macky Sall is ijdel gebleken. Afgelopen zomer voeren honderden bootjes naar de Canarische eilanden, de meeste opvarenden waren jongemannen die werk zoeken in Europa. Op straat werd regelmatig gedemonstreerd. En wat misschien nog wel het meeste steekt, is hoe de overheid daarop reageerde: met traangas en ontkenning. Winnen, dat is waar het hen om gaat in 2024.
