Welk bestuurlijk zwaargewicht wil veenbrand komen blussen als opvolger van Henk Staghouwer?

Dat de opvolger van Staghouwer voor een monsterklus staat, staat als een paal boven water. De stikstofuitstoot moet volgens het coalitieakkoord worden gehalveerd, boeren moeten meer maatregelen nemen om aan de water- en klimaatdoelstellingen te voldoen én door aanpassingen in het mestbeleid (vanuit Brussel) komen nieuwe uitdagingen op de sector af.

Een coalitiebron noemt de eerdere keuze voor Staghouwer een ’mis-cast’ van de CU-top. Dat de vertrokken landbouwminister zelf vaker met de vuist op de Haagse tafel moest slaan, staat volgens een ministeriebron ook vast. „Maar tegelijkertijd mogen de coalitiepartijen zelf ook wel eens in de spiegel kijken. In de coalitie willen mensen allemaal iets anders. Ze maken zélf ook geen keuzes.”

Afgelopen donderdag ’knetterde’ het dan ook flink aan de burelen aan de Haagse Bezuidenhoutseweg, waar het landbouwministerie is gevestigd. Naast een coalitieoverleg – waarin de meningen uiteenliepen – over het concept van de ’perspectiefbrief’ vindt die dag een topoverleg met maar liefst acht ministers plaats. Het betreft de zogeheten ’ministeriële meeleesclub’ die is aangesteld om Staghouwer na eerder falen te stutten.

D66’er Rob Jetten zit erin, maar ook Mark Harbers (VVD) en Hugo de Jonge (CDA) en Carola Schouten (CU) kijken mee. Staghouwer treft hier collega’s aan die allemaal wat anders wilden, klinkt het achteraf vanuit CU. „Dat duwde Henk in een spagaat.” Een Haagse ingewijde klaagt dat VVD’ers en CDA’ers zich niet aan de inhoud van de brief wilden conformeren, na eerdere onrust in hun eigen achterbannen. „En D66 zit juist op de koers dat wat afgesproken wordt, ook echt afdwingbaar en handhaafbaar moet worden. Dat botst.”

Als Staghouwer donderdagavond in zijn Haagse pied-à-terre aankomt en de rekening van die dag opmaakt, telt hij zijn knopen. Hij heeft dan ook net vanuit Brussel begrepen dat de uitzonderingspositie voor Nederland (waardoor boeren meer mest mogen uitrijden dan in andere landen) komt te vervallen. Weer geen goede boodschap. En die moet hij vrijdags tijdens de ministerraad verkondigen.

Tijdens dat beraad wordt door de ministersploeg bepaald dat de perspectiefbrief van Staghouwer – die eigenlijk voor Prinsjesdag zou komen – opnieuw benedenmaats is en naar achteren wordt geschoven. Liever wordt gewacht op de aanbevelingen van het VVD-oliemannetje Johan Remkes, die als ’gespreksleider’ sprak met boeren en kabinet en in zijn bevindingen ook zal ingaan op de toekomst voor de agrarische sector.

Na dat besluit in de ministerraad bepaalt de CU’er voor zichzelf dat het genoeg is. De opeenstapeling van zaken wordt hem te veel: hij vindt zichzelf niet de juiste man op de juiste plek. Maandagochtend licht hij zijn besluit toe bij CU-voorman Gert-Jan Segers, ’s middags volgt een gesprek met premier Rutte. „Zijn besluit stond vast”, zegt Rutte daarover in de Tweede Kamer. ’s Avonds volgt de mini–afscheidsrede.

Een stuurloos ministerie in crisistijd is echter allerminst wenselijk: daarom zal CU-minister Carola Schouten tijdelijk op haar oude post terugkeren en samen met stikstofminister Christianne van der Wal het departement leiden. Toch zal die periode waarschijnlijk van korte duur zijn. Boerendochter Schouten, die tijdens haar eerdere ministerschap niet uitblonk als daadkrachtig bestuurder en gekenmerkt werd door besluiteloosheid, zou volgens bronnen geen terugkeer op LNV ambiëren en de dubbelfunctie zelf ook echt als ’tussenoplossing’ zien.

Daarom wordt het vizier op de bestuurdersachterban van CU gezet. Tegelijkertijd klinkt daar ook terughoudendheid: verwacht wordt dat niet iedereen zit te springen om zo’n ’hondenbaan’ met zware dossiers, veel wantrouwen, oftewel een gang naar de Haagse slangenkuil.

In de Kamer wordt al wel driftig gespeculeerd over namen als vertrokken ministers Arie Slob, oud-staatssecretaris Paul Blokhuis (die eerder aangaf graag door te willen gaan als bewindsman), oud-Kamerlid Joël Voordewind, zittend parlementariër Pieter Grinwis en de Overijsselse commissaris van de koning Andries Heidema.

Een andere opvallende naam is die van topambtenaar Harry Paul, die eerder inspecteur-generaal was bij de NVWA en het toenmalige ministerie van VROM. Ook zoemt in Haagse kringen de naam van Leon Meijer rond. Hij is wethouder in Ede, lid van het landelijk bestuur van de CU en in Gelderland ook actief bij de ’FoodValley’. Verwacht wordt dat de opvolgingsprocedure nog wel even zal duren. „De screening bij de CU zal nu ook wel iets langer duren. Na deze mismatch zal men wel met een goede kandidaat op de proppen willen komen”, klinkt het in de coalitie.