Ook experts concluderen dat het politieke strijdtoneel volledig open ligt na de val van het kabinet en het vertrek van politieke kopstukken. „Het politieke midden gaat het heel moeilijk krijgen, maar het vertrek van partijleiders zou een herstart kunnen betekenen”, zegt Peter Kanne, politiek onderzoeker bij I&O Research.
Uit een representatieve peiling, die Kantar Public uitvoerde in opdracht van De Telegraaf, blijkt dat de strijd volledig open ligt. Bijna een kwart van de kiezers weet nog niet wie zijn stem krijgt. Een nog groter deel, 42 procent, geeft aan op een andere partij te gaan stemmen dan bij de vorige verkiezingen.
Vertrouwen gedaald
Politiek onderzoeker Kanne herkent het beeld. „Het vertrouwen is al langer gedaald en gaat ook nog niet omhoog”, vertelt hij. „Het politieke midden gaat het heel moeilijk krijgen. Het ligt voor de hand dat de VVD tikken krijgt, al zeult Yeşilgöz niet met zich mee wat Rutte met zich meezeulde. Een frisse start met Yeşilgöz is mogelijk, het CDA heeft geen stemmentrekker en bij D66 gaat Jetten het verschil niet maken.”
Dilan Yesilgöz, demissionair minister van Justitie en Veiligheid. Foto: Robin Utrecht
Volgens de onderzoeker kan de komst van een nieuwe lijsttrekker wel een breuk met het verleden betekenen, al hoeft dat niet direct de oplossing te zijn. „Maar herstel van het vertrouwen kan alleen als de politiek gaat leveren”, zegt Kanne. Dat is Rutte IV niet gelukt, het zat of muurvast of het stond nog in de steigers.”
De onzekerheid bij wie een stem mag uitbrengen toont volgens onderzoeker Bart Koenen van Kantar Public de ’teleurstelling’ van de kiezers, bij wie het vertrouwen in de politiek tijdens het dertienjarige premierschap van Mark Rutte grotendeels is gedaald. Om vertrouwen terug te winnen, zouden nieuwe partijleiders best wat vaker mogen uitleggen wat de politiek wel en vooral niet kan oplossen.
Volgens opinieonderzoeker Asher van der Schelde van I&O Research heeft de onzekerheid ook te maken met de recente turbulente politieke periode. „In het algemeen is het wel zo dat het niet zo vreemd is dat er nog zoveel onzekerheid is omdat veel lijsttrekkers nog onbekend zijn en er nu veel schuift in de politiek.”
Meer dan de helft van de Nederlanders (55 procent) heeft gezondheidszorg in de top-3 van belangrijkste onderwerpen staan voor de komende verkiezingen. Het merendeel wil dat een nieuw kabinet vooral investeert in de zorg.
Pieter Omtzigt
„Zorg is al heel lang het belangrijkste thema volgens kiezers, maar het heeft bij de vorige verkiezingen nauwelijks een rol gespeeld”, ziet politiek onderzoeker Kanne. „Toezeggingen zijn ingewikkeld, want het is een moeilijk dossier, maar mijn advies aan politici zou wel zijn om te luisteren waar de noden het hoogst zijn, in plaats van punten willen scoren. De politiek moet vraaggericht worden en luisteren om het vertrouwen te herstellen.”
Asiel en migratie gelden bij de meerderheid van de kiezers juist als de grootste bezuinigingspost. De kwestie waarover het kabinet-Rutte IV viel, is voor de meeste Nederlanders ook persoonlijk het grootste punt van zorg.
Volgens de peiling zou BBB de grootste partij worden, maar op de lijst van genoemde premierskandidaten komt boerenboegbeeld Caroline van der Plas niet voor. De eerste naam die spontaan wordt genoemd voor de post van premier is Pieter Omtzigt.
