Vluchtelingen slapen in september op de grond in portacabins op het aanmeldcentrum in Ter Apel. Foto: gemeente Westerwolde/inspectierapport
Opvangorganisatie COA liet niet twee, maar tenminste vijf keer vluchtelingen slapen in portacabins in Ter Apel. Dankzij recent vrijgegeven stukken is nu duidelijk hoe erbarmelijk die opvang was en hoe de gemeente Westerwolde klem werd gezet.
De stukken werden vrijgegeven vanwege de Wet open overheid. Duidelijk blijkt waarom burgemeester Jaap Velema van de gemeente Westerwolde met zoveel urgentie dwangsommen oplegde aan het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA).
Portacabins zijn een soort bouwketen die aan elkaar geschakeld kunnen worden tot een grote ruimte. Velema gaf in december 2023 toestemming voor het plaatsen van de units, zodat mensen die ‘s nachts elders op noodlocaties sliepen daar overdag konden verblijven.
Vluchtelingen daarin laten slapen werd door hem nadrukkelijk verboden. Dit verbod volgde op eerder gesleep met vluchtelingen waarbij zij sliepen in paviljoens, de sporthal en de wachtruimtes van de IND – situaties die volgens de inspecties van de ministeries van gezondheid en justitie onveilig en onhygiënisch waren.
Velema voorzag de problemen. De kale ruimtes zijn volstrekt ongeschikt als slaapopvang voor mensen, maar tijdens de drukke zomer gebeurde dit toch. In de stinkende portacabins was geen brandbeveiliging of toezicht. Vluchtelingen sliepen afgelopen zomer op de grond.
Vluchtelingen op de grond naast opeengestapelde tafels. Foto: gemeente Westerwolde/inspectierapport
Op 14 september gebruikte het COA de portacabins voor een tweede keer als slaapplek. Hierover is Velema ontstemd, zo blijkt uit een chatgroep. Volgens hem was er genoeg tijd om extra opvang te regelen in bijvoorbeeld hotels. De cabins zijn niet veilig en niet gezond, benadrukte hij.
Of in het gras of de portacabins
Als het COA na twee dagen de containers voor de vierde keer als slaapplek wil inzetten, is voor Velema de maat vol. Hij stuurt een bericht naar minister Marjolein Faber (PVV) om zijn boosheid kenbaar te maken. Volgens hem reageert Faber dat het of in het gras slapen is of in de portacabins. Al gauw blijkt dat het COA doorzet met de cabins.
Het college van burgemeester en wethouders besluit een dwangsom op te leggen. Velema informeert de fractievoorzitters van de gemeenteraad.
De burgemeester meldt dat hij twee keuzes kreeg: in het gras of in de portacabins. Hij kiest voor een dwangsom. Foto: screenschot vrijgegeven chatberichten
Om twee uur ‘s nachts nemen boa’s en de brandweer een kijkje op het terrein. Hun rapport schetst een erbarmelijke situatie.
In totaal verblijven er 34 asielzoekers in twee wachtruimten. In de eerste vinden de boa’s één vrouw alleen. De nooduitgang is op slot, vanwege haar veiligheid. Er is niemand bij haar. Ook de brandveiligheid laat te wensen over, zien de boa’s en brandweer. Er zijn geen brandblussers of rookmelders en stroomdraden zitten los. Wel liggen er tenminste zestien matrassen in de ruimte.
Losliggende draden in een unit. Er waren geen blusmiddelen of brandalarm aanwezig. Foto: gemeente Westerwolde/inspectierapport
20 minuten wachten op de brandwacht
In een andere wachtruimte slaan hitte en stank hen in het gezicht. Twintig vluchtelingen liggen onder dunne dekentjes op de grond. „Terwijl er in wachtruimte 1 nog veel matrassen over waren.” Op foto’s is te zien hoe vluchtelingen in een rij naast elkaar liggen op de grond. Sommigen onder een dekentje, andere hebben het van zich afgeworpen.
In een volgend compartiment verblijven nog dertien vluchtelingen, waarvan één buiten is gaan slapen op een picknicktafel. Nergens zijn alarmen, brandblussers of brandwachten. Er is niemand om te controleren hoe het met de vluchtelingen gaat, constateren de boa’s.
Boa's inspecteren de portocabins waarin van de gemeente geen vluchtelingen mogen slapen. Foto: gemeente Westerwolde/inspectierapport
Brandwacht vindt dat het niet lekker ruikt
Een beveiligingsmedewerker die de controleurs begeleidt, belt naar het operationeel centrum of er brandwachten kunnen komen. Die houden oog op brandveiligheid en onveilige situaties. Maar na 20 minuten wachten is nog niemand komen opdagen. Pas als een boa persoonlijk naar de veiligheidsmanager belt, komen twee brandwachten.
Als zij erop worden gewezen dat de veiligheid hun verantwoordelijkheid is en dat er niets is geregeld, reageren zij volgens de boa’s ‘zeer laconiek’. „De brandwachten gaven aan dat zij niet gingen doen wat wij zeggen.” Zij willen niet in de ruimtes gaan zitten, omdat het volgens hen ‘niet fris’ ruikt.
Als de boa’s en brandweer een uur later terugkomen, is er nog steeds geen brandblusser. De brandweerman die mee is op de inspectie dringt nogmaals aan. Uiteindelijk halen de brandwachten de brandblussers uit andere brandkasten op het COA-terrein. Maar daardoor ontbreken die dus op die plekken.
Eind september betaalde COA twee keer een dwangsom voor in totaal 70.000 euro, tweemaal 35.000 euro voor het gebruik van de portacabins als slaapplek. De dwangsom werd voor het eerst opgelegd bij de vierde keer dat COA de units gebruikte voor slaapopvang. Dat betekent dat de opvangorganisatie daar ten minste vijf keer mensen in liet slapen.
