Koen Köller houdt zijn hart vast dat er niet nóg een stukje Weiwerd verdwijnt. Foto: Duncan Wijting
En weer verdwijnt een stukje bebouwing in het verlaten wierdedorp Weiwerd: de schuur van boerderij Blaauw wordt gesloopt. Voormalig inwoner Koen Köller ziet het met lede ogen aan. ,,De huizen zijn weg, maar de mensen herinner ik me nog.’’
Moeiteloos wijst Koen Köller (82) alle verdwenen gebouwen aan op de informatiezuil bovenop de wierdemet daarop de kaart van Weiwerd. ,,Hier stond een boerderij, die is afgefikt. De basisschool later ook. Die stond daar. En deze boerderij, waar tien jaar geleden de laatste dorpsbewoners Klaas en Sientje Paapst woonden, is nu een puinhoop. Bijna alle bebouwing die in 1997 (het jaartal waarin de informatiezuil werd geplaatst, red.) nog over was, is inmiddels weg.’’
Köller groeide op in het wierdedorp dat zeventig jaar geleden al moest vrezen voor de oprukkende industrie rondom de haven van Delfzijl. In 1960 woonden er ongeveer 450 mensen in het dorp. Geleidelijk verdwenen de huizen en hun bewoners, maar de fabrieken verrezen er nooit. In Weiwerd staan nu nog vijf panden overeind: twee boerderijen, een schuur en twee kleine woningen.
De meest in het oog springende daarvan is boerderij Blaauw, vernoemd naar de voormalige bewoner. De boerderij had een prachtige voorgevel, maar verkeert in belabberde staat. Binnenkort wordt de schuur gesloopt.
‘Er waren plannen, maar daar kwam niks van terecht’
In die boerderij werden in de jaren negentig de laatste kinderen van Weiwerd geboren. Veertig jaar eerder zocht Köller erop het erf naar kastanjes. Hij was 10 jaar toen. ,,En rond mijn zeventiende schilderde ik een aantal jaren elke zomer dat balkonnetje daar’’, zegt Köller, als hij bij een boomperceel van een afstand naar de boerderij wijst. ,,Ik zat zelf meer onder de verf dan het balkon.’’
Boerderij Blaauw is tegenwoordig een bouwval. Foto: Duncan Wijting
Nu is de boerderij veranderd in een bouwval. De balken zijn verrot, een raam is ingegooid. ,,Er waren plannen met de boerderij, maar daar is niks van terechtgekomen. Ik vind het jammer dat de boel er zo bij staat en straks misschien wel wordt gesloopt.’’
‘Ik zie ze nog allemaal voor me’
Het doet Köller pijn om te zien hoe de gebouwen in Weiwerd stuk voor stuk verdwijnen of langzaam wegkwijnen. Op de plek van het wierdedorp woonden tweeduizend jaar geleden al mensen. Zijn grootouders woonden er, zijn ouders ook. En de gepensioneerde docent zelf woonde er zijn hele jeugd tot hij in 1967 op kamers ging en trouwde. ,,Ik zie de bewoners nog allemaal voor me. De huizen zijn weg, maar de herinnering aan de mensen heb ik nog.’’
Nostalgisch denkt Köller terug aan de schoolfeesten, de kermis, verkleedpartijen, spelen bij het verlaten treinstation. Hij weet nog hoe hij koningin Juliana ontmoette toen ze het chemiepark in Delfzijl opende, in 1958. In de jaren daarna kwamen steeds meer fabrieken naar het industrieterrein en leek het er begin jaren zeventig op dat Weiwerd moest wijken.
‘Hij hielp zelfs mee om hagen te planten’
Maar de Weiwerders verzetten zich met hand en tand. ,,En omdat dorpen als Oterdum en Heveskes helemaal waren afgebroken accepteerde de gemeente dat Weiwerd moest blijven bestaan.’’
Weiwerd is verworden tot een dorp zonder kerk, café, school of bewoners. Foto: Duncan Wijting
Dat ging lang goed. Maar in de jaren negentig kwamen er nieuwe plannen om huizen te slopen. Köller sloot zich aan bij Stichting Behoud Weiwerd om de teloorgang van het dorp een halt toe te roepen. Met een beetje succes: een handvol huizen bleef overeind. ,,De nieuwe directeur Harm Post van Groningen Seaports was gecharmeerd van onze zorg voor het dorp en hielp zelfs mee om hagen te planten bij het kerkhof.’’
‘Triest dat een hele woongemeenschap verdwijnt’
Op twintig leegstaande kavels in het dorp zouden IT-bedrijfjes komen. Dat plan belandde in de prullenbak. De hoge belastingkosten schrokken ondernemers af. Daardoor kwam de geplande nieuwe bebouwing er nooit.
Ook van de rode gebouwtjes op de kaart van Weiwerd is nog maar een handvol intact. Foto: Duncan Wijting
Köller is bang dat uiteindelijk niet alleen de schuur maar ook de hele boerderij Blaauwtegen de vlakte gaat. ,,Het zou eeuwig zonde zijn als er straks geen huis meer overeind staat. Ik vind het heel triest. Dat een hele woongemeenschap, op een plek waar al voor het jaar nul mensen woonden, verdwijnt. Dat daar zo mee is omgegaan voor fabrieken die er nooit kwamen.’’
‘Daar verandert niks meer aan’
Köller zelf blijft hoe dan ook in Weiwerd terugkeren: hij huurt twee kavels van Groningen Seaports en heeft daar een moestuin en fruitbomen. En hij ziet een lichtpuntje. ,,De wierde zelf, met de paden en de hagen en percelen, die blijft bestaan. En is er over vijftig jaar nog. Er is geld voor onderhoud en omdat het een archeologisch monument is verandert er niks meer aan. Dat is toch hoopvol.’’
De drie dorpen Oterdum, Weiwerd en Heveskes telden samen ongeveer 700 inwoners. Heveskes werd in de jaren zestig en zeventig als eerste gedeelte opgekocht om ruimte te maken voor het industriegebied Oosterhorn, daarna volgde Oterdum. In 1975 woonde er niemand meer in beide dorpen. Weiwerd werd deels gesloopt. Waar in Heveskes nog een kerk herinnert aan de plaats die er ooit was, staan in Oterdum alleen nog grafstenen overeind.
