RUG-wetenschapper Theo Jurriens. Foto: Nienke Maat
Ineens doken ze 25 jaar geleden om de haverklap op: de ene na de andere ijsklomp. Terwijl het bij lange na niet vroor. Na de eerste melding uit Groningen was het Noorden in februari 2000 al snel in rep en roer. Welk natuurkundig fenomeen hadden we nú aan onze fiets hangen?
Zondagmiddag 6 februari 2000. Het is een graad of zeven boven Celsius en in de voortuin van de familie Turksema in de Groninger stadswijk Selwerd ligt een flink brok ijs.
Verhip, denkt Theo Jurriens.
Een paar dagen daarvoor heeft de natuurkundige van de Rijksuniversiteit Groningen gelezen dat er in Spanje op verschillende plekken ijsklompen zijn aangetroffen. En nu dus ook hier in Nederland. Wat heet: gewoon in Groningen. Op steenworp afstand van studentenflat Selwerd 3 trouwens, maar bij dat gegeven staat Jurriens op dat moment nog niet uitgebreid stil.
,,Wat is wijsheid?”, zegt Jurriens nu, 25 jaar na dato. ,,Ik heb overlegd met een chemisch collega. We bedachten heel simpel: we laten de ijsklomp smelten. Als het smeltwater dezelfde samenstelling heeft als het leidingwater in de stad Groningen, is de kans verwaarloosbaar dat we te maken hebben met iets heel bijzonders. Dan is het gewoon het werk van een grappenmaker.”
Zo gezegd, zo gedaan.
Met dien verstande dat Jurriens bepaald niet in alle rust zijn werk kan doen. Het hele land is inmiddels al in de ban van de mysterieuze ijsklomp. Op maandagochtend rukken vanuit Hilversum verschillende camera- en straalwagens uit richting Groningen in de hoop het bizarre natuurfenomeen zo goed mogelijk te kunnen duiden.
Maar rond het middaguur is Jurriens er al uit. Het trucje met het smeltwater werkt. De ijsklomp in Selwerd is kunstmatig in elkaar gezet. Nep. Niets natuurfenomeenerigs aan.
‘Achteraf kijk je een aap in de kont’
Het blijft evenwel niet bij die ene valse melding uit Selwerd. Het regent in de dagen daarop werkelijk ijsklompen in het Noorden. Zo is het ook in Zoutkamp, Veendam, Haren, Hoogeveen en Joure raak. Jurriens en zijn collega Jan Henk Marsman gaan trouw op iedere melding af. ,,Ineens waren ze overal. En achteraf kijk je een aap in de kont”, zegt Jurriens nu. ,,Maar mijn houding was en is nog steeds: als mensen de moeite nemen om iets te melden, moet je ze serieus nemen. Hoe gek het soms ook mag klinken.”
En Jurriens kijkt nergens meer van op. Eind jaren negentig wordt hij al eens gebeld door een vrouw. De voortuin van haar dochter in Leersum ligt in mei 1998 ineens vol met blauw ijs. ,,Ze had met de politie en de brandweer gebeld, maar niemand nam haar serieus. Gelukkig heeft ze heel slim een stuk van dat ijs in haar diepvries bewaard.”
Hij vervolgt: ,,Uiteindelijk heeft ze contact met mij gezocht. Het was bevroren spoelwater dat uit een vliegtuig afkomstig was. Toen ik bij het huis aankwam, rook ik de wc-eend gewoon. Het ijs kleurde blauw door een desinfecterend middel dat de vliegmaatschappijen gebruiken.”
Website van de week
Maar het wc-eend-ijs is verklaarbaar. De nieuwe ijsklompen (nog) niet. De pers wil er alles van weten. Jurriens weet alleen nog bar weinig. Hij besluit een website op te richten: ijsklompen.nl. Daar registreert hij nauwgezet alle meldingen. Over bezoekersaantallen heeft hij geen reden tot klagen. Het is het begintijdperk van het internet. IJsklompen.nl wordt zelfs website van de week tijdens een verkiezing van KPN.
In sommige gevallen weet Jurriens al snel genoeg met wat voor ijsklomp hij te maken heeft. Zo ligt ook bij de International School in Haren op het gras een ijsklomp, zo ongeveer ter grootte van een broodtrommel. Jurriens heeft ter plaatse niet veel tijd nodig om te constateren dat het ijs daadwerkelijk uit, jawel, een broodtrommel komt.
En dan is er nog het brok ijs in de achtertuin van het gezin Joling uit Hoogeveen. ,,We hebben het opgepakt en bekeken. Het is een platte brok met aan een kant een geel stuk. Ook zit er een profiel op, alsof het ergens vastgeplakt aan een rooster heeft gezeten. Wij denken dat het afkomstig is van een vliegtuig”, zegt Henk Joling destijds.
Hillie Joling met de ijsklomp in Hoogeveen Foto: archief Bert Wieringa
Natuurlijk rijdt Jurriens rap naar Drenthe. Ook hij merkt het gekke profiel op het brok ijs op en hij vermoedt het rooster van een diepvries te herkennen. Op de terugreis rijdt hij langs de lokale witgoedspecialist in Beilen. De man heeft aan een paar seconden genoeg. ,,Meneer, deze ijsklomp komt uit een tien jaar oude Zanussi.”
Detective
Op 14 februari doen Jurriens en Marsman een officieel persbericht de deur uit met de titel Mysterie ijsklompen opgelost. Voor hen is er geen enkele twijfel meer. De aangetroffen ijsklompen zijn stuk voor stuk gekweekt door lolbroeken. Een weerkundige verklaring wordt met zekerheid uitgesloten.
Jurriens speelt daarnaast ook even voor detective, nadat hij op zes vindplaatsen zelf poolshoogte is komen nemen. Wat hem opvalt? De ijsklompen liggen in veel gevallen in tuinen van hoekhuizen met een vrijwel blinde muur en lange steeg. De ideale omstandigheden om ongemerkt uit het zicht te verdwijnen.
Zijn al die ijsklompen dan louter het werk van grappenmakers geweest? Nee, benadrukt Jurriens.
Nog steeds krijgt de wetenschapper meerdere keren per jaar een melding van een ijsklomp die plotsklaps ergens wordt aangetroffen. In de meeste gevallen betreft het inderdaad ijs dat van een vliegtuig afkomstig is. De kans is gelukkig miniem dat je ooit geraakt wordt. Maar soms scheelt het niet veel. Voormalig tienkamper Chiel Warners ziet in december 2007 tijdens een training in Lelystad met eigen ogen hoe op nog geen 20 meter afstand een ijsklomp tegen de atletiekbaan slaat.
Jurriens: ,,Er heeft ook eens een vrouw gebeld, die zei dat ze als klein meisje was getroffen door zo’n ijsklomp. Mijn onderbuikgevoel zegt dan: dat had je niet overleefd. Maar ik neem haar wel serieus. Net zoals we destijds overal op afgingen. We konden niet anders. Het werd een echte hype in 2000, al die nepmeldingen. Maar we hebben de ijsklomp destijds wel op de kaart gezet. Zo kun je het ook zien.”
