Sebes Zevenhuizen (links) en Marga Wubbema bij een van de stoommachines. Foto: Corné Sparidaens
Stichting Industrieel Erfgoed Pekela & Culturele Ontwikkeling (Siep&Co) doet al tien jaar haar stinkende best om cultureel erfgoed voor later te behouden, te restaureren en aan het publiek te tonen. Vooral Pekelder erfgoed heeft een plek in de voormalige bedrijfsruimte van strokartonfabriek Free&Co.
In een hoek in de ontvangstruimte staat een stoel met armleuningen. Niet zomaar een stoel. Toenmalig koningin Juliana heeft er op gezeten tijdens een werkbezoek aan Oude Pekela. ,,Naar verluidt’’, zegt Sebes Zevenhuizen. ,,Zo gaat in ieder geval het verhaal.”
Zevenhuizen is al bijna een decennium voorzitter van een club vrijwilligers, die stuk voor stuk iets hebben met industrieel erfgoed. Bijna ieder middag wordt gesleuteld aan machines, motoren, schepen enzovoort.
Behalve sleutelkamer voor techneuten is de de voormalige fabriek ontmoetingsplek voor mensen met liefde voor cultureel erfgoed. ,,Het is een sociaal gebeuren. Er wordt bijgepraat en kennis gedeeld. Soms zijn er tekeningen van oude motoren of machines, maar net zo vaak moeten de vrijwilligers zelf een oplossing zoeken. En die vinden ze meestal ook.”
De brandstof die voor de diverse machines werd gebruikt varieerden door de geschiedenis heen van turf, kolen en olie tot uiteindelijk fossiele brandstoffen. De CO2-voetafdruk is bijzonder groot. Met een beetje creatieve gedachte kun je er het etiket: ‘Fossiele museum Pekela’ op plakken. Toch? Zevenhuizen lacht. ,,Maak dat er maar niet van.” Pronkkamer van Pekelder industrieel erfgoed klinkt beter.
Meer dan verleden en geschiedenis
Siep&Co biedt tegenwoordig meer dan het verleden en de geschiedenis. Sinds dit voorjaar kunnen ook mensen die textiel willen laten herstellen of problemen met elektrische apparaten hebben er eens per maand terecht. Daarvoor is ruimte vrijgemaakt. Een team van welzijnsstichting De Badde probeert iedereen te helpen in de tot Repair Café omgedoopte kantine.
Verder kunnen voorstellingen worden gegeven in de hoge, oude fabriekshal, zoals eerder de succesvolle theatervoorstelling Gronings Vuur. De locatie past bij dat soort voorstellingen, want er hangt een nostalgische sfeer. ,,En de akoestiek is bijzonder goed. Bluesbands die hier hebben gespeeld zijn laaiend enthousiast.”
Laatst nog was er een oefening van noordelijke politie rechercheurs in de hal. ,,We zijn van alle markten thuis. Dat is het mooie van dit gebouw. Het leent zich voor allerlei bijeenkomsten. Laatst hadden we hier zelfs een trouwpartij.”
Ode aan geschiedenis strokartonfabriek
Bijna alles in het complex ademt Pekelder historie. Het is ooit begonnen met een ode aan de geschiedenis van de Pekelder strokartonfabriek. De locatie waar dat wordt belicht had niet beter gekozen kunnen worden, want Siep&Co heeft de beschikking over de voormalige strokartonfabriek Free&Co.
Het pand waar Siep&Co het Pekelder cultureel en industrieel erfgoed tentoonstelt. Op de achtergrond de pijp, die wordt gerestaureerd. Foto: Corné Sparidaens
De fabriek is eigendom van hennepverwerker Hempflax. Maar, omdat het grote pand niet gebruikt kan worden voor de verwerking van de hennep, mag Siep&Co het gebruiken voor haar collectie.
Die (historische) verzameling is de laatste jaren fors uitgebreid. Met bijvoorbeeld een brandweerwagen, die ooit toebehoorde aan een strokartonfabriek in Pekela. De jongste sleutelaar, hij is begin 20, heeft er zijn handen vol aan.
Wandelende Wikepedia
Zevenhuizen ontpopt zich als een wandelende Wikipedia. Hij lepelt allerlei feiten op, zoals over de brandweerauto. ,,Er konden vier slangen tegelijk water geven, ongekend in die tijd, in de wijde omgeving en ver daar buiten werd over deze auto gesproken. Na actieve dienst is de wagen verkocht aan strokartonfabriek de Ceres in Oude Pekela, waar hij nog jaren als bedrijfsbrandweerauto heeft dienst gedaan.”
De oude bedrijfsbrandweerwagen van een van de strokartonfabrieken in Pekela. Foto: Corné Sparidaens
In een aparte ruimte staat een kniepertjesmachine met achttien ijzers. Deze machine produceert platte kniepertjes. ,,Weet je waarvoor dat staat?”, stelt Wubbema een vraag die ze direct zelf beantwoordt. ,,Het platte kniepertje staat voor het jaar dat eind december ten einde loopt. Het vooral in Groningen bekende rolletje, meestal op nieuwjaarsdag gegeten met een dot slagroom erin, staat voor het nieuwe jaar.”
Aan het apparaat, ooit eigendom van een lokale bakker, moet nog veel gesleuteld worden. ,,Het is absoluut zeker dat we het weer gaan gebruiken, een fantastisch apparaat. Tenminste als hij het weer gaat doen”, zegt Zevenhuizen.
De kniepertje machine die nog reparatie vereist. Foto: Corné Sparidaens
Een tijdslimiet is niet afgesproken. Een strak schema, zoals veel van de sleutelaars dat in hun werkzame leven hadden, ontbreekt. ,,Het gaat hier alleen maar om de liefde voor het erfgoed, maar uiteindelijk moet alles het weer doen. Dat is ook de drijfveer.”
Bestuurslid Marga Wubbema toont twee sokkenmachines. ,,Binnenkort krijg ik instructies hoe je sokken moet breien met dat apparaat. Daar heb ik echt zin in. Dat is nog niet zo simpel, heb ik gehoord. Maar het apparaat doet het.” Roze garen is voorhanden, nu tekst en uitleg nog en Siep&Co kan sokken op de oude manier produceren.
Stichting staat voor kantelpunt
Niets is de vrijwilligersgroep te dol. Voor alles is een oplossing en aan onderdelen geen gebrek, weet Zevenhuizen. Hij gidst ondertussen door het gebouw, wijst naar een muur van hennep. Vertelt iets over een meterslange boot in een glazen vitrine. ,,In bruikleen van de Van Mesdagkliniek in Groningen. Gedetineerden hebben daaraan gewerkt. Via, via hebben we het hier nu uitgestald.”
Een vrachtschip gemaakt door gedetineerden van de Van Mesdag in Groningen. Foto: Corné Sparidaens
Het bestuur heeft meer ijzers in het vuur. Ze staat op het punt om in het fabrieksgebouw nog meer lezingen, bluesfestivals en eventueel recepties te houden. ,,We staan als stichting voor een kantelpunt”, zegt Zevenhuizen. ,,We willen ons, naast restauratie van oude machines, meer richten op allerlei kleinschalige evenementen.”
De ontvangstruimte en de voormalige ketelruimte zijn prima podia voor kleinschalige evenementen. Vol trots toont Wubbema in de ontvangstruimte de houten bar met spoelbak. Inmiddels voorzien van warm en koud water.
Wubbema is het enige vrouwelijke bestuurslid. Toen ze op een dag in de fabriek rondliep zag ze vieze kopjes en ander spul. ,,Toen ben ik dat gaan schoonmaken. Maar ik vind het hier zo mooi en draag de stichting zo’n warm hart toe, dat ik mij heb aangemeld als bestuurslid. Ik heb direct aangegeven dat er warm en koud water moet komen. En eigenlijk een vaatwasmachine.”
Zorgen over staat gebouw
Tijdens de rondleiding spreekt Zevenhuizen zijn zorg uit over de staat van het gebouw. Er is lekkage en dat is nooit goed. Hier en daar staat een emmer om water op te vangen, maar het bestuur werkt aan een renovatieplan, want de waterschade laat sporen na.
Om letterlijk gaten in het dak te dichten is enkele tienduizenden euro’s nodig. Aan de glimlach van Zevenhuizen te zien komt dat in orde.
Dat de stichting de laatste decennia naam maakte, bewijst het aantal mensen dat spontaan aanklopt bij het bestuur om, in hun ogen, waardevolle collecties aan te bieden of in bruikleen te geven. Laatst nog kreeg het bestuur een verzameling landsvlaggen aangeboden. Honderd stuks. ,,We hebben maar vijf vlaggenmasten”, zegt Zevenhuizen. ,,Dus dat wordt wekelijks andere vlaggen hijsen. We zijn blij met wat ons wordt aangeboden, maar gaan uiterst selectief te werk. Mede omdat we beperkt zijn in onze ruimte”, legt Zevenhuizen uit.
Retro en industrieel erfgoed ontmoeten elkaar. Op de sofa en bank zijn als trouwfoto's gemaakt. Foto: Corné Sparidaens
Het is mede daarom dat werkzaamheden plaatsvinden om de eerste etage eveneens in te richten als kamer waar Pekelder collecties worden tentoongesteld. Dan is er ook plaats voor een druklijn die op de kop is getikt. ,,De collectie wordt steeds uitgebreider. Dat maakt een bezoek nog interessanter. Eigenlijk moeten nog meer mensen onze verzameling zien. Niet alleen Pekelders, maar ook van buiten af. Het is echte de moeite waard.”
Siep&Co doet zaterdag 24 augustus de deuren open tijdens een openhuis, ter gelegenheid van het 10-jarig bestaan. Op maandag- en woensdagmiddag zijn mensen ook welkom om een rondje door het gebouw te maken. Elke tweede maandagmiddag van de maand is het Repair Café geopend tussen 13.00 en 16.00 uur. Voor meer info: www:siepco.nl
