Een groene goudmijn in de ‘Golf van Scheemda’. Wat hebben de dorpen aan het grootste zonnepark?

Als het zoveelste bakje warme koffie geen extra warmte brengt, de schrale oostenwind voor een gevoelstemperatuur van bijna drie graden onder nul zorgt, moet er maar met een flinke hamer een piketpaal in de grond worden geslagen. Het is de uitvoering van een energieproject in de Drents-Groningse Veenkoloniën waar 100 miljoen euro mee is gemoeid.

Wethouders Markus Ploeger van Midden-Groningen en Jurrie Nieboer van de gemeente Oldambt alsmede Meedenaar Jaap Keuning (bestuurslid Coöperatie Eekerpolder ), Jelmer Pijlman (directeur projectontwikkelaar Novar) en gedeputeerde Johan Hamster zijn gevraagd om het startsein, voor het grootste zonnepark van Nederland voor hun rekening te nemen.

Ze staan in de Eekerpolder, omringd door turbines van Windpark N33, die een luid sissend geluid produceren. Verderop raast het verkeer over de A7 en de N33 en ligt enkele honderden meters zuidwaarts de spoorlijn Groningen-Bad Nieuweschans. De Eekerpolder is een 160 hectare groot zonnepark op grondgebied van de gemeente Midden-Groningen (70 hectare) en Oldambt (90 hectare).

Ooit stond de omgeving onder water. Daarna volgde inpoldering en landbouw. Bijna zover als het oog reikt zie je - nu nog- een groen vlak landschap. De grassprieten buigen voor de harde wind. Het is grond waarop tussen nu en ruim een jaar 330.000 zonnepanelen komen te staan. Daarmee kan de stroomvoorziening voor 70.000 huishoudens worden voorzien. Een project dat honderd miljoen euro investering vergt.

Nog steeds zien veel bewoners in de omliggende dorpen de windmolens als landschapsvervuiling. Iedere avond en nacht knipperen rode lichten op de turbines als in een ‘red light district’. Waarom dan toch meedoen aan de komst van een mega-zonnepark? ,,Omdat we niet alleen de lasten willen maar ook de lusten’’, zegt Jaap Keuning van Coöperatie Eekerpolder. Hij vormde met bewoners een groep die streefde naar 50 procent mede-eigenaarschap. Dat betekende zelf miljoenen op tafel leggen om de helft van de opbrengst te krijgen.

Keuning vertelt hoe hij jaren geleden na de komst van Windpark N33 energieproducenten in de Drentse- en Groningse Veenkoloniën verder zag azen op landbouwgronden. ,,We wilden niet lijdzaam toezien hoe anderen het landschap veranderen en daar grof aan verdienen. Ons doel is zoveel mogelijk meeprofiteren en de opbrengst besteden aan zaken waar de mensen in het gebied direct iets aan hebben. We moesten meer dan een graantje meepikken.”

Om die reden ging Keuning zes jaar geleden, toen projectontwikkelaar Novar (voorheen Solarfields) zich meldde, met de directie in gesprek. Solarfields gaf de coöperatie de gelegenheid om financiering te vinden voor de helft van de investering in het zonnepark. Keuning peilde de steun in de omliggende dorpen en zag mogelijkheden om aan aan extern geld te komen. de Coöperatie Eekerpolder liet zich uitgebreid adviseren en klopte aan bij fondsen en banken.

Keuning: ,,Het investeringsbedrag bleef maar groeien. We zijn ingehaald door nieuwe ontwikkelingen. In 2020 leek vijftig procent eigenaarschap haalbaar. We moesten acht miljoen investeren en rekenden op hulp van geldschieters. Crowdfunding was een aanvullende optie.’’ De harde realiteit was dat de coöperatie te maken kreeg met alsmaar stijgende kosten.” Door netcongestie, filevorming op het netwerk, waren extra maatregelen nodig.

,,Om geproduceerde stroom aan het overbelaste netwerk te kunnen leveren, moeten we een eigen transformatiestation (Avermieden) bouwen” vervolgt Keuning,. ,,Ook zijn er batterijen nodig om de energie op te slaan. We moesten ineens tientallen extra miljoenen lenen om voor de helft eigenaar van het zonnepark te kunnen zijn. Als coöperatie is dat niet te doen. We wilden geen extra risico lopen. Een onverwachte forse rentestijging zou ons de das om kunnen doen.”

Genoegen nemen met een lager aandeel in het project was het hoogst haalbare. ,,Dat we onze ambities hebben moeten bijstellen deed eerst wel pijn, maar we staan allerminst met lege handen.” Coöperatie Eekerpolder is niet voor 50 maar 7,8 procent eigenaar van het zonnepark. Daarmee kan ze jaarlijks enkele tonnen tegemoet zien in de vorm van een dividenduitkering. Dat geld wordt in fondsen gestopt. Daaruit worden lokale voorzieningen en initiatieven van plaatselijke verenigingen, stichtingen en bewoners in de regio gesteund.

De coöperatie voelt zich met 7,8 procent geen verliezer in dit project. Keuning: ,,We hebben gekozen voor deelname zónder tientallen miljoenen te investeren. We doen mee maar hebben geen schulden. Onze bijdrage zit in de enorme inspanning die we hebben geleverd aan de komst van het zonnepark. Denk aan alle tijd die we in de voorbereiding hebben gestoken. Het alternatief was geweest om gelijkwaardig aandeelhouder te worden met een meervoudige miljoenenschuld. Met alle risico’ van dien.” 

De Eekerpolder is een schoolvoorbeeld van samenwerking tussen projectontwikkelaar en plaatselijke bevolking, stelt Novar-directeur Jelmer Pijlman. Een lastig proces van bellen, mailen en constant gesprekken voeren. ,,Jaap Keuning heeft heel wat voetstappen op ons kantoor liggen. Hij weet beter hoe het koffieapparaat hier werkt dan wij.” Pijlman die dus 92,2 procent van het zonnepark in handen heeft, looft bij de officiële start de samenwerking met overheden. Hij noemt ze ‘vlotte vergunningverstrekkers’ met als resultaat ‘Het landschap van de toekomst’.

Gedeputeerde Johan Hamster van de provincie Groningen is net zo euforisch. Hij doet er nog een schepje bovenop. ,,Het grootste zonnepark van Nederland is de nieuwe groene goudmijn voor de Eekerpolder. Het is de Golf van Scheemda”, zegt hij gekscherend. Tussen alle genodigden in de tent staat Keuning bescheiden op de achtergrond. Hij tuurt naar de vloer. Om zijn voeten draagt hij grote bruine laarzen. Een dikke spijkerbroek verraadt dat we hier niet met een ambtenaar in net pak te maken hebben.

Of hij vrolijk wordt van de lof uiting richting ‘zijn’ coöperatie? Hij hoort het stilzwijgend aan. Na jaren rekenen is hij tot de conclusie gekomen dat het praktisch onmogelijk is om gelijkwaardig mee te doen in het spel om de knikkers. Het is een ‘miljoenenbal’ geworden, waarvoor je over een flink kapitaal moet beschikken. Binnenkort krijgen de inwoners een flyer in de bus van de coöperatie waarin tekst en uitleg wordt gegeven over de laatste stand van zaken.

Daar waar Oost-Groningers hun platteland zagen veranderen in een energielandschap (winning van gas, wind, zon, zout), wil Novar het ‘landschap van de toekomst’ ecologisch verantwoord maken. Pijlman: ,,We hebben specifieke aandacht voor landschappelijke inpassing, recreatie en biodiversiteit. Er wordt een achttien hectare groot natuurgebied aangelegd met natuurvriendelijke watergangen en oevers.” Volgens Pijlman wordt tien hectare opengesteld zodat het energielandschap kan worden ‘beleefd’, bijvoorbeeld met een fietsroute.

De bedoeling is dat het fietspad naast de dijk langs het Winschoterdiep loopt. Het moet de fietsrecreant een mooi uitzicht geven op het zonnepark. Voor het zover is moet Waterschap Hunze en Aa’s eerst nog zaken doen met de grondeigenaren langs de dijk. Daarna wordt de dijk verstevigd met klei en moet nog een kwelsloot worden gegraven. Als de eerste fietsers op pad gaan, is het zonnepark al volop in aanleg, weet Pijlman. De directeur spreekt de hoop uit dat in het voorjaar van 2026 de stroomproductie op gang komt.

Voor Hunze en Aa’ s is het project een mooie kans om de CO2-uitstoot te remmen op die plek. ,,De bodem in de Eekerpolder bestaat uit veen met daarboven een laag zeeklei. Dat veen oxideert en daardoor daalt de bodem. Als we niets doen en de landeigenaren krijgen hun grond over dertig jaar terug is de bodem centimeters gedaald. Daarom willen we het waterpeil laten stijgen. Dat doen we uiteraard in overleg met veel betrokkenen, waaronder de provincie. Het is een proef waar het waterschap veel van verwacht”, aldus planoloog Sander Dijk.

Dorpsraadcoöperatie Meeden vindt dat de Coöperatie Eekerpolder gezien de omstandigheden een huzarenstukje heeft geleverd. ,,Een zonnepark van deze omvang opzetten is financieel zeer complex. Coöperatie Eekerpolder kan nu kijken hoe ze haar deel van de opbrengst gaat besteden”, zegt Johan Mulder, secretaris van Dorpscoöperatie Meeden. ,,Wij vinden dat er iets terug moest komen voor het dorp en hebben aangedrongen op de aanleg van een stukje natuur. Aan beide voorwaarden is voldaan.’’

Toch heeft Mulder gemengde gevoelens bij de groene industrialisering van de Veenkoloniën. ,,Het is heel dubbel. Je krijgt er wat geld voor, maar je ligt ook wakker van de windmolens. Die dingen moeten gewoon stil zijn. Windpark N33 heeft een gebiedsfonds. Waar de coöperatie de opbrengst van Zonnepark Eekerpolder aan besteedt, weten we niet. Het is afwachten hoe ze daar mee omgaat en wat de regels zijn. Dat wachten we af’’, aldus Mulder.