Jos (85) streed 50 jaar geleden al tegen plannen Defensie in Lauwersmeergebied. 'Geloof me, de plannen gaan gewoon door'

,,Ik heb even goed moeten zoeken boven, maar het is gelukt’’, roept Jos Holman (85) door de woonkamer van haar huis in Jistrum. ,,Mijn spullen had ik allemaal wel geordend, dus ik kon ze vrij snel terugvinden. Goh, en dan ga je bladeren en zit je meteen weer in die tijd.’’

Holman pakt een geel boekje uit een mand en vertelt dat zij in de jaren 70 zes jaar in het Actiecomité Lauwersmeer zat. Ze woonde in die tijd in Kollum. ,,Ik ben altijd met het Lauwersmeergebied bezig geweest. Het is zo prachtig. Als je in Kollum woont en de natuur in wilt, is dat hét gebied om naartoe te gaan.’’

Op de voorkant van het gele boekje staat groot ‘defensie in het Lauwersmeer? STOP! dat wordt geen leven meer!’ In de rode letter O van STOP is een tank getekend. ,,Dit boekje was te koop. Wij verkochten het voor één gulden.’’ Ze rommelt wat verder en komt een oude protestposter tegen. ,,Ja, die hingen wij op. Prachtig.’’

In het actiecomité zaten mensen uit Friesland en Groningen, vertelt Holman. De groep was behoorlijk braaf, oordeelt zij nu. ,,In 1978 gingen wij naar Den Haag om handtekeningen aan te bieden aan de minister van Defensie. Het waren er 20.000! Kan dat, 20.000? Zo herinner ik het me. Ik wil niet overdrijven hoor.’’

Mevrouw Holman noemt zichzelf, naast ondernemer en dichter, een activist. Dat was zij toen al. ,,Namens het comité heb ik de minister die dag ook een grote steen overhandigd. Die stond symbool voor het Lauwersmeergebied. Stenen als bescherming. De dijken, de vissers, de landbouw, de natuur. Die zaken hadden wij meer nodig in ons gebied dan Defensie, vonden wij.’’

Momenteel is het Lauwersmeergebied, meer in het bijzonder de Kollumerwaard, bij de krijgsmacht in beeld voor een munitieopslag en een groot terrein voor zware explosieven. In de jaren 70 waren er plannen voor een militair oefenterrein. Vandaar de tank op het gele boekje. ,,Wat er precies zou komen, wisten we volgens mij niet eens. Nu verloopt dat veel opener. Maar alles is er toen gewoon gekomen, alle plannen zijn gewoon doorgegaan. Tja, wij hebben gedaan wat we moesten doen.’’

Ze haalt haar schouders op. Berusting? ,,Het is verleden tijd. Je moet het accepteren.’’ Holman aarzelt. Ze neemt even de tijd en gaat dan verder: ,,Kijk, ik ben een vechter. Een activist. Dat zit in mij. Ik ben altijd met de natuur bezig en kom nog steeds veel in het gebied. Even een visje eten in Lauwersoog bijvoorbeeld. Maar... ik ben ook veranderd.’’ Ze lacht erbij.

Holman bladert weer door haar archief en vindt een door haar geschreven gedicht uit 1980 over het Lauwersmeer. Onlangs maakte ze weer zo’n gedicht. Beide leest ze voor. ,,Hoor je het verschil? Ik ben wel wat bekeerd hè. Raar misschien. Ik blijf kritisch, maar vind nu dat ze er gewoon moeten oefenen. Doorgaan. Het is de wet van oorzaak en gevolg, zoals ik het noem. Dit is een gevolg van wat in de jaren zeventig is ingezet.’’ Protesteren heeft volgens haar geen zin. ,,Zonde van de tijd. Dat heb ik zelf ervaren. Het gaat toch door.’’

Bovendien betwijfelt ze of de dreiging van Rusland voor ons echt zo groot is als Defensie verkondigt. ,,Er spelen zoveel belangen. Rusland, Amerika, Europa. De oorlogsindustrie is sterker dan de vredesindustrie. Helaas. Er wordt te weinig gepraat, te weinig gecommuniceerd. Oorlogen blijven toch wel. Als kind was ik daar al bang voor. Als er nieuws was over een oorlog, zat ik met de handen tegen mijn oren bij de radio.’’

Nu pas ontdekt Holman dat haar koffie koud is geworden (,,ik praat maar door hè’’). Ze brengt haar boodschap met flair, maar haar conclusie is somber. ,,In vijftig jaar zijn we niet veel verder gekomen. Eerder minder ver. Dat klinkt negatief, maar ik ben realist. We weten niet wat er achter de coulissen speelt. Al die belangen. Geloof me, de plannen gaan gewoon door.’’