Jongeren in de locatie voor minderjarige asielzoekers in Ter Apel. Foto: Huisman Media
In Ter Apel zijn meer dan 300 alleenstaande minderjarige asielzoekers, terwijl er eigenlijk plaats is voor 55. Voor het tekort aan opvangplekken voor deze kwetsbare jongeren wordt al maanden gewaarschuwd. Waarom gaat het dan toch mis?
Woensdagavond sloeg kinderrechtenorganisatie Unicef alarm over de zeer hoge druk op de opvang voor alleenreizende minderjarige vreemdelingen (amv’s) in Ter Apel. Op die locatie is vanwege de kwetsbaarheid van de groep 24-uur toezicht, zodat er altijd begeleiding is. Maar alle bedden op de speciale afdeling waren bezet.
Uit pure nood wilde het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) matrassen in recreatieruimtes leggen. Pas heel laat in de avond kon uiteindelijk voor de enkele tientallen jongeren toch nog een plek worden gevonden in andere huizen buiten de speciale amv-locatie. Daarvoor moest het COA wel extra personeel inzetten.
COA kan de aantallen niet aan
Donderdagochtend zaten er liefst 351 alleenstaande jongeren in het asielcentrum van Ter Apel, weet Wouter Booij van Unicef. Officieel is er plek voor 55. Dat aantal werd eerder al opgeschaald naar 120. Het COA kan die aantallen niet aan. ,,De uitstroom is vandaag 16. Terwijl er 30 tot 50 per dag aankomen in Ter Apel’’, zegt Booij.
Het is een crisis in slow motion: de aantallen zijn namelijk geen verrassing. Sterker nog, die zijn precies zoals ze vorig jaar werden voorspeld, zegt Booij. Het probleem zit erin dat gemeenten geen nieuwe plekken realiseren. ,,Het COA en Nidos doen hun uiterste best. De oplossing is niet ingewikkeld. Dit gaat niet over massa’s mensen. Er komen geen nieuwe opvangplekken.’’
Geen gehoor gegeven aan noodoproep
Het ministerie van Justitie en Veiligheid, het COA en voogdij-organisatie Nidos roepen gemeenten al maanden op om meer locaties voor alleenstaande minderjarige asielzoekers te regelen. ,,Dat heeft weinig tot geen resultaat gehad”, zegt woordvoerder Leon Veldt van COA. ,,Er is bijna geen gehoor aan gegeven”, zegt Elsbeth Faber van Nidos. ,,Het verbaast ons heel erg, want het gaat om een kwetsbare groep. En wat we zoeken is kleinschalige opvang, wat gemeentes over het algemeen liever hebben dan massale locaties.”
Alleenstaande minderjarige asielzoekers tussen de 15 en 18 jaar worden bij voorkeur opgevangen in kleinschalige woonvoorzieningen, waarbij intensieve begeleiding van COA en Nidos aanwezig is. ,,Deze locaties vragen meer dan het neerzetten van een paar stretchers”, zegt Anna Strolenberg van Vluchtelingenwerk Nederland. ,,De eisen zijn hoger.”
‘Vooral onderwijs een groot probleem’
Vanwege dat kleinschalige zijn er veel locaties nodig om het grote aantal alleenstaande jongeren dat naar Nederland komt (alleen in de maand augustus al bijna 600) op te vangen. Het lukt niet om voldoende gemeenten bereid te vinden daaraan bij te dragen. En gemeenten die wél willen, kunnen aanlopen tegen bezwaren van omwonenden, een tekort aan begeleiders of onvoldoende voorzieningen.
,,Vooral onderwijs is een probleem’’, zegt Jetta Klijnsma, commissaris van de Koning in de provincie Drenthe. ,,Schakelklassen zitten overal vol. Gepensioneerde onderwijzers staan voor de klas. Gemeenten worden wel geacht om deze kinderen naar school te laten gaan, dus ik snap dat het moeilijk is.”
Spreidingswet hard nodig
Klijnsma neemt namens de commissarissen deel aan de landelijke regietafel waarin het aantal benodigde opvangplekken, ook voor amv’s, op papier over de provincies wordt verdeeld. Aantallen die in de praktijk niet worden gehaald. ,,Daarvoor is echt de spreidingswet nodig”, zegt Klijnsma.
Die spreidingswet, die gemeenten verplicht om (minderjarige) asielzoekers op te vangen, wordt waarschijnlijk volgende week behandeld in de Tweede Kamer. Zolang de wet er niet is, moeten ministerie COA en Nidos blijven bedelen bij gemeenten. ,,Het is frustrerend. We zullen weer een herhaalde oproep doen”, zegt Faber van Nidos.
De situatie in de opvang in Ter Apel is mede door het grote aantal amv’s ,,kritiek”, zei demissionair premier Mark Rutte donderdag. Het aantal personen dat dagelijks aanklopt bij het aanmeldcentrum is ,,boven verwachting” en de druk neemt steeds verder toe.
Jongeren volleyballen op de amv-locatie in Ter Apel. Foto: Huisman Media
Gevolgen voor jongeren zijn groot
Voor de jongeren is de impact enorm, zegt Wouter Booij van Unicef. ,,Wij maken ons de afgelopen maanden met toenemende mate zorgen om hen.’’ Men heeft volgens Unicef door de enorme druk niet altijd een goed beeld van waar de amv’s zijn. Dat maakt hen kwetsbaar voor misbruik en vergroot de kans dat de kinderen ‘verdwijnen’.
Sowieso zijn de gevolgen voor kinderen groot. ,,Ze komen hier vaak al met een behoorlijk trauma. Ze hebben dan stabiliteit nodig, maar doordat ze vaak moeten verplaatsen, is die er niet. Ze raken in een sociaal isolement. Dat is slecht voor hun ontwikkeling.’’
De kans dat kinderen op vloeren of stoeltjes of andere onwenselijke plekken moeten slapen wordt steeds groter, stelt hij. ,,Vanavond, maar ook morgen, overmorgen en volgende week is de situatie hetzelfde als er niets gebeurt. Het gaat op een gegeven moment gewoon mis.”
AMV-opvang in Drenthe en Groningen
In Drenthe en Groningen zijn zes locaties waarin alleenstaande minderjarige asielzoekers worden opgevangen: Winschoten (66), Diever (44), Vries (28), Veenhuizen (25), Zweeloo 20 en Ter Apel (plek voor 55, nu ongeveer 350 aanwezig).
