Het terrein van tabaksfabriek Koninklijke Theodorus Niemeyer BV ligt op een interessante plek in de stad voor woningen.
Foto: DVHN
Wat gebeurt er met de voormalige tabaksfabriek Niemeyer in Groningen? Eigenaar British American Tobacco (BAT) wil bij de herontwikkeling niet dansen naar de pijpen van de gemeente Groningen, met een juridische strijd als gevolg. Wat betekent dat?
Tabaksfabrikant British American Tobacco (BAT) maakt bezwaar tegen een wettelijk afgedwongen verkoop van het Niemeyercomplex aan de gemeente Groningen. BAT moet de fabriek en de grond als eerste aan de gemeente aanbieden. Een juridische strijd hierover lijkt aanstaande. Na twee eeuwen tabaksproductie is het een slotakkoord dat nog flink kan nagalmen in de stad.
BAT wil woningbouw
Als BAT in april 2021 bekendmaakt dat de tabaksfabriek gaat sluiten, zijn het bedrijf en de gemeente Groningen al in gesprek over de toekomst van het complex. BAT laat ambtenaren en bestuurders van de gemeente weten dat ze de grond en de gebouwen aan de Paterswoldseweg 43 graag verkoopt aan partijen die woningen bouwen. Dat levert de onderneming het meeste geld op.
Plekken in de stad waar gebouwd kan worden zijn schaars. De fabriek ligt op een locatie waarbij heel wat woningzoekenden hun vingers aflikken. BAT is ervan overtuigd dat het meerdere verdiepingen tellende gebouw een hippe industriële uitstraling kan krijgen en om te toveren valt in een fraai appartementencomplex. Als de gemeente denkt aan een combinatie van woningbouw en kantoren valt daarover te praten.
Gemeente te vriend houden
De boodschap richting het Groningse bestuur is dan al duidelijk: als de gemeente een bod wil doen op grond en gebouwen, moet ze aansluiten in de rij van marktpartijen. BAT wil de handen vrij hebben en in overleg met de gemeente tot een plan komen. Het bedrijf moet de gemeente echter wel te vriend houden. Op het fabrieksterrein rust een bedrijfsbestemming; er is een wijziging van het bestemmingsplan nodig om wonen mogelijk te maken. Alleen dan kunnen ontwikkelaars losgaan en rinkelt voor hen en BAT de kassa.
Na een reeks gesprekken wordt de gemeente steeds duidelijker dat de vertrekkende tabaksfabrikant het maximale uit zijn bezit wil halen. Zoete broodjes worden niet gebakken. De gemeente krijgt het complex niet cadeau. Het college van burgemeester en wethouders maakt duidelijk dat het geen toestemming geeft voor woningbouw en meer heil ziet in de bouw van bedrijfsruimten voor de culturele en creatieve sector. In de stad is grote behoefte aan werkruimte voor kunstenaars en creatievelingen. De voormalige fabriek leent zich daar uitstekend voor. De gemeente hoopt dat projectontwikkelaars die woningbouw willen plegen op het Niemeyercomplex na deze boodschap afhaken.
Om de regie in handen te houden, doet het gemeentebestuur nog iets anders. Het maakt gebruik van de Wet Voorkeursrecht. Dit betekent dat BAT de voormalige tabaksfabriek als eerste moet aanbieden aan de gemeente Groningen. De Wet Voorkeursrecht is een overheidsinstrument om ongewenste ontwikkelingen in een gebied tegen te gaan. De vraag is wat die ongewenste ontwikkeling in dit geval is. Is het niet zo dat Groningen te maken heeft met een groot tekort aan woningen? Moet iedere kans en locatie om woningen te bouwen niet met beide handen worden aangegrepen?
Geen geld voor dure plekken
Je zou zeggen van wel. Wat hier speelt, is dat de gemeente volledige controle wil hebben op wat er aan de Paterswoldseweg 43 gebeurt. Het klopt dat er grote vraag is naar betaalbare werkruimte voor bedrijven en instellingen in de kunst- en cultuursector. Zeker nu onzeker is wat er precies met de Biotoop, Backbone050 en andere mogelijk tijdelijke locaties gaat gebeuren.
Gebruikers daar hebben laten weten dat ze zich geen dure plekken op de Niemeyer-locatie kunnen veroorloven. De kans bestaat dat BAT het complex aanbiedt voor een prijs die het budget van de gemeente ver te boven gaat. Het is dan bijkans onmogelijk om de investering terug te verdienen met verhuur van ruimten aan een sector waar het geld niet over de plinten klotst.
Later toch woningbouw?
De gemeente zegt daar geen nieuwe woningen te willen, omdat elders in de stad Groningen genoeg plannen zijn voor appartementen en huizen. Maar uit alle cijfers en ambities blijkt dat er qua tempo en volume wel een tandje bij mag. Het kan ook zijn dat de gemeente mikt op een strategie en ontwikkeling die ze liever nu niet uitspreekt. De gemeente koopt het Niemeyercomplex van BAT en zorgt dat er kantoorruimte komt. Na enige tijd, als het stof is neergedaald, kan ze de bestemming alsnog veranderen en met zelfgekozen partijen in combinatie met bedrijfsruimte een flink aantal woningen gaan bouwen.
Hoe dan ook staat de woningzoekende Groninger nu eerst in de wachtstand, want eerst zal de juridische strijd beslecht moeten worden.
‘Trucje’ in Meerstad
Ooit verkochten boeren in delen van het huidige Meerstadgebied hun grond voor agrarische waarde. Volgens de gemeente Groningen zouden daar geen woningen worden gebouwd. Later bleek dat er toch een woonbestemming op het gebied kwam. Op het moment van de verkoop werd al gesproken over woningbouw. De agrariërs voelen zich tot op de dag van vandaag tekortgedaan.
