Jasper Staal werkt aan een (foto)boek over zijn vader Ede Staal. Foto: DUNCAN WIJTING
Jasper Staal uit Haren werkt aan een boek vol herinneringen over zijn legendarische vader Ede Staal. Het moet een vierkant boek worden. Hardcover, minimalistisch, robuust en misschien wel van strokarton. ,,Dat past bij Ede.’’
En daarbij heeft hij de hulp nodig van Groningers. Mensen die zijn vader gekend hebben en herinneringen en anekdotes met hem willen delen. Want het wordt geen boek van zoon Jasper over diens vader Ede. Het naslagwerk over de beroemdste Groninger liedjesschrijver en zanger moet er een worden met veel foto’s en tekstjes van ’gewone’ mensen.
Mensen die antwoord geven op de vraag: wat betekent de muziek, wat betekenen de teksten van Ede Staal voor jou? ,,Wat raakt je? Wat doet muziek met je? Dat wil ik weten. Hoe belangrijk is muziek. Zelf kan ik geen dag zonder. Dat is misschien iets dat ik van pa heb. Die kon ook geen dag zonder muziek.’’
Nooit gekend
Jasper Staal (1986) is de jongste van zes zoons van Ede Staal en Fieke Spoel. Hij is vormgever en muzikant en woont en werkt in het kunstenaarsbolwerk De Biotoop in Haren. Uiterlijk - met zijn snorretje en oogopslag - lijkt hij op zijn vader, de grootste icoon van de Groninger streektaalmuziek.
Hoe moeilijk is het om als zoon over zo’n vader te schrijven, vooral ook als je die nooit hebt gekend? Jasper was nog geen half jaar oud toen Ede Staal in 1986 op 44-jarige leeftijd aan longkanker overleed. ,,Het is niet mijn boek en is niet mijn verhaal. Als grafisch vormgever ga ik aan de slag met de input van anderen’’, zegt Jasper.
,,Ik sta ook niet in de schaduw van maar naast de schaduw van mijn vader. Je moet nooit proberen in iemands voetsporen te treden. Ik ben ik en maak mijn eigen verhaal.’’
Er is al veel over Ede Staal geschreven. Wat maakt dit boek anders? ,,Ik ben vooral benieuwd naar de terzijdes, kleine dingen, een rake observatie. Verhalen en anekdotes van mensen die Ede misschien slechts een keer hebben ontmoet, die een bepaalde herinnering hebben. Die geraakt werden of worden door een van zijn liederen.’’
,,Er zijn vast nog heel wat mensen die hem gekend hebben of hebben horen optreden en die iets moois weten te vertellen. Over Ede als artiest, als mens of die hem gekend hebben als leraar Engels. Dat was hij ook.’’
Ede Staal in 1984. Foto: Archief DVHN/Sjors Visscher
Korte verhaaltjes
Jasper Staal wil het liefst korte verhaaltjes van ongeveer vier zinnen lang. Die kunnen mensen tot eind februari opsturen. Een aantal heeft hij al binnen. ,,Iemand schreef over z’n oma. Ze was zwaar vergeetachtig en was weggedreven in de tijd. Als er muziek van Ede gedraaid werd, was ze heel eventjes terug en klaarden haar ogen op. Dat raakt me.’’
Het zijn niet alleen teksten die hij zoekt. Ook kiekjes, portretten, opnames van optredens zijn meer dan welkom. ,,Ik heb al een dikke tas vol foto’s. Bij de familie ligt nog een kist vol. Beeld vertelt een eigen verhaal.’’
Met al die herinneringen van anderen hoopt Jasper zijn vader beter te leren kennen. ,,Tastbare herinneringen heb ik niet. Mijn verzameling herinneringen zit in mijn ziel. Ik ken hem vooral uit de verhalen van mijn moeder en broers en van de muziek. En van de teksten, de boeken en artikelen die anderen over hem geschreven hebben.’’
Het boek wordt een hommage, vertelt Jasper. ,,Aan de mensen die Ede waarderen en aan een tijd die niet meer is. De tijd en de sfeer van toen die pa zo goed weet te beschrijven.’’
Hét project
Jasper noemt het een van zijn spannendste dingen tot nu toe. ,,Dit is voor mij hét project. Zo voelt het zeker. Het is prachtig en lastig. Ik wil veel. Het moet een respectvol, mooi aandenken aan Ede worden. Ik wil de familie er blij mee maken. Als ik zelf ooit kinderen krijg, dat je met dit boek kunt zeggen: dit is je opa.’’
Het is ook een emotionele rollercoaster. ,,Wat doet het mij? Je bent aan het wroeten in je eigen dna. Het zet je aan het nadenken. Ik ben zelf bijna 37. Pa werd 44. Qua leeftijd naderen we elkaar.’’
Wat Jasper vooral ook wil is zijn vader neerzetten als ‘normaal mens’. ,,Ede is van iedereen geworden, een mythisch figuur die op een voetstuk is geplaatst’’, zegt Jasper. ,,Terwijl hij ook zijn nukken en luimen had. Pa had humor, was melancholiek en soms in zichzelf gekeerd. Lang niet alles wat hij schreef vind ik even mooi en goed.’’
Ontelbaar vaak heeft hij het werk van zijn vader beluisterd. Hij leerde diens werk waarderen. ,,Voor mij is Ede muziek en muziek zit in mijn genen.’’
Als hij moet kiezen dan gaat de voorliefde uit naar de serieuzere nummers zoals Zalstoe altied bie mie blieven. ,,Vraag het me morgen weer: dan noem ik iets anders.’’
Liefde
En kan hij de liefde van Groningers voor Ede verklaren?
,,Pa was wie hij was: Often imitated, never duplicated. Hij schreef rake tijdloze en vooral herkenbare teksten over alledaagse dingen over het leven op het Groninger land. Ongekunsteld, authentiek, niet geveinsd, kwetsbaar. Die echtheid maakt denk ik dat hij nog altijd zo geliefd is. Ik ben trots op wat mijn vader heeft achtergelaten.’’
Verhildersum
Het boek (‘over een titel wordt nog nagedacht’) wordt in april in Museum Verhildersum in Leens gepresenteerd rondom een expositie over zijn vader. Ruim een maand is Jasper met het boek bezig. De eerste inzendingen zijn binnen. Wie een bijdrage wil leveren kan een mail sturen (info@verhildersum.nl) of een kaartje op de bus doen onder vermelding Jasper Staal/Verhildersum, Wierde 40, 9965 TB in Leens.
Er zijn honderdduizenden lp’s en cd’s van Ede Staal verkocht. Zijn eerste plaat verscheen in 1984: Mien Toentje. In het jaar van zijn overlijden verschijnt zijn tweede lp: As vaaier woorden. In 1996 verscheen er een dubbel-cd (As ’t boeten störmt/Hear my song) met opnamen die Ede Staal thuis op een bandrecorder had gemaakt. In 2016 verschijnt de verzamel-cd Mien Grunningerlaand. Ede Staal krijgt postuum de K. ter Laanprijs toegekend voor zijn verdiensten voor de Groningse taal. Wie meer wil weten over de legendarische zanger kan terecht bij de RTV-Noord podcastserie Credo van Roy Schreuder en Erik Hulsegge.
