Gasgedupeerden kijken naar verhoor van premier Mark Rutte en haken één voor één af. 'Groningen is voor hem een lastige bijzaak. Hij praat veel maar zegt niets'

Hiltje Zwarberg (Termunten), Margriet Hidding (Woltersum), Yvonne Morselt (Groningen), Jan Sietsema (Bedum) en Dick Kleijer (Appingedam) weten hoe het is om met huis en haard in de gasellende te zitten. Nu luisteren ze naar premier Mark Rutte die aan de tand wordt gevoeld door de parlementaire enquêtecommissie.

Ze hopen dat hij direct wordt aangesproken op zijn morele verantwoordelijkheid als minister-president. Dat gebeurt niet. De eerste uren gaan over procedurele, juridische en bestuurlijke kwesties en hoe het kabinet tegen de gasproblematiek aankeek. ,,Ik zit nog niet op het puntje van de stoel. Hij praat veel, maar zegt niets’’, zegt Yvonne Morselt.

De vlam slaat in de pan als Rutte aangeeft dat de ernst van de situatie in 2018 tot hem doordringt na het lezen van een pittig interview met Jan de Jong. Deze voormalige baas van het Staatstoezicht op de Mijnen waarschuwt voor de gevolgen van de gasbevingen als de versterking niet op gang komt. Naar eigen zeggen beseft Rutte dan hoe ernstig de situatie in Groningen is.

,,Hoe kan dat nou?’’, zegt Dick Kleijer. ,,Daar was hij in juni 2017 al op gewezen tijdens demonstraties in Groningen. Eerder in maart werd hij in een tv-programma geconfronteerd met boze Groningers. Er zijn fakkeloptochten geweest. Horende doof en ziende blind dus.’’ Hiltje Zwarberg ergert zich aan de premier die gesprekken en notities met ambtenaren, collega’s, Shell en NAM ‘niet meer kan reconstrueren’.

De premier noemt een ontmoeting met gedupeerden in Appingedam in 2019 indrukwekkend. Hij ziet hoe mensen ten einde raad zijn en beseft hoe complex de uitvoering van schadeherstel en versterking is. ,,Ach, het is ingewikkeld gemaakt. Het ging allemaal om geld, geld, geld’’, zegt Dick Kleijer. ,,We zijn het moeras ingeduwd. Ik denk dat het voor Rutte vervelend is dat er zoiets als Groningen bestaat. Het is een vuiltje in zijn oog. Groningen is een lastige bijzaak. Het liefst stort hij zich op belangrijke zaken in de Randstad’’, stelt Jan Sietsema. ,,Het interesseerde hem geen ene moer’’, voegt Hiltje Zwarberg eraan toe.

Na enkele uren valt het Yvonne Morselt op dat de enquêtecommissie de minister-president nog niet heeft aangesproken op zijn leiderschap. Dat was volgens haar ver te zoeken. Waarom gaf hij na de zware beving in Huizinge in 2012 jarenlang niet thuis? ,,Hebben ze te veel ontzag voor hem? Waarom zagen ze hem daar niet over door?’’

Margriet Hidding is de eerste die afhaakt als ze Rutte hoort zeggen dat de beving bij Huizinge bij hem niet meer zo ‘op de radar staat’. ,,Als minister-president voel je je toch verantwoordelijk voor wat er in het land gebeurt?’’ Ze vindt dat hij makkelijk praat, maar afstandelijk is. ,,Hij heeft gesprekken met gedupeerden gevoerd en de emoties gevoeld, maar daar merk je niks van. Zo kun je het lang volhouden als bestuurder. Ik stop nu met kijken. Ik ga boodschappen doen. De aardbevingen hebben al genoeg tijd gekost.’’

Ineens bekruipt Dick Kleijer het gevoel dat dit verhoor voor Rutte een tussendoortje is. ,,Hij glijdt er zo doorheen.’’ In het vierde uur van het verhoor komen de mensen ter sprake die vorig jaar urenlang in de rij moesten staan voor een beloofde compensatie van 10.000 euro. ,,Ik schaam me de ogen uit de kop voor wat daar is gebeurd. Dat was een enorme blunder. Nota bene op de dag dat het nieuwe kabinet op het bordes stond’’, zegt Rutte.

Als hij die woorden uitspreekt, zit alleen Jan Sietsema nog te kijken. De rest is al afgehaakt. ,,Mijn conclusie is dat Grunnegers niets beter worden van deze parlementaire enquête. Je moet jezelf maar zien te redden. Dat is en blijft zo.’’