Koning Willem-Alexander leest met naast hem koningin Máxima de Troonrede voor aan leden van de Eerste en Tweede Kamer op Prinsjesdag in de Koninklijke Schouwburg. Foto: ANP/Remko de Waal
Noord-Nederland is volgens Commissaris van de Koning van Drenthe Jetta Klijnsma teleurgesteld over het gebrek aan aandacht voor de regio bij de aankondigingen van het kabinet tijdens Prinsjesdag.
De aandacht voor Groningen en voor kansengelijkheid en bestaanszekerheid noemt Klijnsma wel positief. ,,We hebben in het Noorden natuurlijk ook veel mensen waarvoor armoedebestrijding van belang is. Jammer genoeg is dat geld alleen eenmalig. Maar ik ben vooral teleurgesteld dat de welvaart in de regio zo weinig genoemd wordt.’’
Meer geld en banen naar het Noorden
Klijnsma is tevens voorzitter van de samenwerkingsverband van de drie noordelijke provincies. Groningen, Fryslan en Drenthe vinden dat er meer rijksbanen en geld naar het Noorden moeten.
In het rapport Elke Regio Telt dat begin dit jaar gepresenteerd is door drie belangrijke adviesorganen, staat dat er tientallen jaren te veel in de Randstad en regio Eindhoven is geïnvesteerd en te weinig in regio’s zoals het Noorden.
,,We hadden toch echt verwacht dat dat belangrijke rapport genoemd zou worden in de Troonrede maar we hoorden niets’’, zegt Klijnsma.
In de Miljoenennota en bijgaande persberichten van de ministeries staat wel meer over Elke Regio Telt. Zo stelt het ministerie van Binnenlandse Zaken dat er gekeken wordt naar de spreiding van rijksdiensten en dat het al eerder uitgetrokken geld voor zogenoemde Regiodeals blijft bestaan.
Jetta Klijnsma tijdens een bijeenkomst van het Drents Parlement. Foto: Marcel Jurian de Jong
Klijnsma vindt dat onvoldoende concreet. In haar officiële reactie in een persverklaring zegt ze: ,,Een toekomstbestendig Nederland vraagt om een fundamenteel andere werkwijze van het Rijk, waarbij niet langer sterker wordt gemaakt wat al sterk is, maar er wordt ingezet op de aanwezigheid van maatschappelijke basisvoorzieningen en een goede bereikbaarheid in elke regio. We verwachten dat Den Haag hierin snel de juiste keuzes maakt.”
Uit de Miljoennota blijkt wel dat de gereserveerde 3 miljard euro voor de Lelylijn blijft staan, terwijl er 1,5 miljard euro wordt weggehaald dat was gereserveerd voor het doortrekken van de Noord-Zuidlijn van Amsterdam naar Schiphol. Volgens een woordvoerder is dat een bewuste keuze van het kabinet om het geld eerlijker te verdelen over het land.
Klijnsma reageert daar niet meteen opgetogen op. ,,Moeten we daar blij mee zijn? Dat is de omgekeerde wereld. Er had eerder 1,5 miljard extra voor de Lelylijn moeten komen.’’
Hopelijk geld voor Nedersaksenlijn en de Greenwise Campus in Emmen
Burgemeester Eric van Oosterhout leest in de Troonrede weinig terug over het regionale beleid, maar hoopt dat er in de Algemene Beschouwingen, het Kamerdebat over de begroting, wat meer duidelijkheid over komt. „Denk aan geld voor de Nedersaksenlijn en steun voor de ontwikkelingen hier in Emmen, zoals Greenwise Campus en de ontwikkeling van de groene chemie. Minister Robbert Dijkgraaf was hier onlangs nog op bezoek en vond het mooie ontwikkelingen. Iedereen heeft het tegenwoordig over ‘elke regio telt’, maar we moeten wel duidelijkheid hebben over wat dit concreet oplevert.”
De Emmer burgemeester Eric van Oosterhout. Foto: DvhN
Wel is er in de Troonrede aandacht voor ‘bestaanszekerheid’. „Daar gaat het vaak over. Het is mooi dat er 2 miljard euro komt voor armoedebestrijding, en misschien na de Algemene Beschouwingen nog meer, maar we moeten vooral kijken naar meer structurele oplossingen. Er komt weer een energietoeslag, maar die is ingewikkeld om aan te vragen. We moeten mensen voor de lange termijn meer zekerheid bieden, dat ze niet steeds in onzekerheid verkeren of ze volgend jaar wel weer een toeslag zullen krijgen.”
Van Oosterhout is ook secretaris van de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG). De financiële vooruitzichten van de gemeenten zijn niet rooskleurig. Vanaf 2026 komen we samen 3 miljard euro tekort en dat gaan mensen merken aan voorzieningen. Daar moet wel snel een oplossing voor komen, dat kan het huidige demissionaire kabinet eigenlijk niet doorschuiven naar het volgende.”
Minimum uurloon moet echt naar 16 euro
Vakbondsman Bart Plaatje uit Rolde is secretaris van de FNV. „Ik ben blij met onze looneis van 14 procent”, is zijn eerste reactie op de Troonrede. Want hij is er niet gerust op dat anders goed komt met de bestaanszekerheid en de koopkracht. „En het minimum uurloon moet echt naar 16 euro”, zegt hij. „Nu is het bijna 12 euro.”
Plaatje: 'Dit was een kabinet zonder bondgenoten' Foto: Rens Hooyenga
Ook hij is het er van harte mee eens dat er structurele oplossingen nodig zijn voor armoede. Het huidige belastingstelsel is met name voor de lager betaalden veel en veel te ingewikkeld. „Denk aan de situatie van schoonmakers”, zegt hij. „Soms werken ze, door een bepaalde aanbesteding, het ene jaar 30 uur per week en het volgende 26 uur. Telkens veranderen dan je toeslagen en vaak moet je dan wat terugbetalen. Dat levert veel gedoe en trammelant op.”
Een goeie passage over Groningen
Commissaris van de Koning van Groningen René Paas vindt ook wat positiefs in de Troonrede terug: hij noemt de passage over Groningen ,,een goeie’‘.
Hij vindt het belangrijk dat er in de Troonrede nu al voor ,,uit mijn hoofd de negende keer’‘ over de aardbevingsproblemen in Groningen is gesproken.
,,De Troonrede is natuurlijk een zeer compacte weergave van wat het kabinet van plan is. Als Groningen daar zo duidelijk in wordt genoemd, kan je dat alleen maar als positief zien. Je moet er als er een demissionair kabinet zit altijd rekening mee houden dat dingen op de lange baan geschoven worden maar Groningen heeft er geen enkel belang bij om te wachten. Daarom is het goed dat de Koning ook uitsprak dat de afhandeling in Groningen geen vertraging mag opleveren.’‘
In de passage over Groningen zei de koning ook dat de sociale en economische plannen voor Groningen ‘in goed overleg’ door moeten gaan. Volgens Paas wordt met dat ‘goede overleg’ waarschijnlijk bedoeld dat de maatregelen niet ,,hoog over de bewoners’‘ uitgestrooid moeten worden maar dat er met bewoners en regionale bestuurders gesproken wordt. ,,Het geeft uitdrukking aan de goede omgangsvormen die het kabinet wil hanteren. Niet over ons en zonder ons maar met ons, heel secuur in overleg.’‘
Weinig woorden voor asielcrisis en Ter Apel, Kamer moet het doen
Over de asielcrisis heeft het kabinet in de Troonrede noch Miljoenennota veel te melden. In de Miljoenennota komt het onderwerp asielbeleid alleen in financiële zin voorbij, en ook in de Troonrede wijdde koning Willem Alexander weinig woorden aan de huidige humanitaire crisis. Er is ‘voldoende opvang nodig’, maar het kabinet kijkt voor een oplossing toch vooral naar Europa. Dat moet een ‘gemeenschappelijk asielstelsel’ krijgen en afspraken maken ‘over het beheersbaar maken van de instroom’ van asielzoekers. Punt.
Maar over wat erin staat, is Paas positief. Er staat weliswaar niets in de Troonrede over de spreidingswet maar er staat wel dat er voldoende opvang voor asielzoekers moet zijn. ,,Ons is verzekerd dat de situatie zoals in Ter Apel vorig jaar dit jaar niet meer plaatsvindt dus ik ga er vanuit dat dit daar ook mee bedoeld wordt.’‘
Burgemeester Jaap Velema van Westerwolde, de gemeente die het landelijke tekort aan opvangplaatsen het zwaarst voor de kiezen krijgt in ‘asielhoofdstad’ Ter Apel, had ook niet op meer gerekend.
Burgemeester Jaap Velema. en de andere Westerwoldse bestuurder willen uitleg over de trage opbouw van de PBL. Foto: Archief/Huisman Media
,,Doorgaans worden in de Miljoenennota niet de structurele wegen uitgestippeld voor zulke grote beleidsdossiers. Dat gebeurt in de coalitieakkoorden en -onderhandelingen. Wat dat betreft zitten we natuurlijk in een rare tussenperiode, met een demissionair kabinet en een verkiezingscampagne die langzaam op gang komt.’’
Wat dat betreft verwacht de Westerwolder burgemeester meer van het komende Kamerdebat over de Spreidingswet, die moet zorgen voor een eerlijker verdeling van de ‘asielpijn’ over alle gemeenten in het land. Tot zijn verrassing is dat onderwerp niet ‘controversieel’ verklaard.
De Kamer schuift het niet door tot na de verkiezingen of zelfs naar een nieuwe regering maar wil er de komende weken de knoop over doorhakken. Terecht, vindt Velema want hij ziet nu al de aandacht verslappen. ,,In het zicht van die wet keken gemeenten hoe ze hun aandeel in de opvang konden leveren, maar door het uitstel zie ik de een na de ander alweer afhaken. Ik houd grote zorgen over de capaciteit én de kwaliteit van de opvang. Die wet moet er komen, al is het in aangepaste vorm: we hebben met elkaar duidelijkheid nodig.’’
Blij met steun voor extra huizen in Groningen
Op woningbouwgebied ziet wethouder Rik van Niejenhuis van Groningen positieve elementen in de Troonrede en Miljoenennota. Het demissionaire kabinet biedt gemeenten welkome steun om de huizenproductie de komende jaren fors op te voeren.
,,Ik ben hier heel blij mee’’, reageert Van Niejenhuis. Groningen wil de komende jaren tienduizenden huizen bijbouwen. Voor een deel heeft de gemeente daar al afspraken over gemaakt in de dit voorjaar afgesloten ‘woondeal’ met minister Hugo de Jonge (volkshuisvesting), maar de ambities van de bewindsman én gemeente strekken voorbij 2030.
Rik van Niejenhuis.
Concentratie van de woningbouw in het westen en midden van het land is voor de lange termijn niet meer voldoende, stelt de Groningse wethouder. ,,Wil Nederland de verwachte bevolkingsgroei bijbenen dan móeten we na 2030 echt de Randstad ontlasten. Wij zeggen: we hebben als Groningen de kavels al liggen dus help ons daar plannen voor te ontwikkelen.’’
In het nieuwe stadsdeel Meerstad en op langere termijn ook de uitbreidingsgebieden Suikerzijde en Stadshaven is ruimte voor 10 tot 15 duizend nieuwe woningen. Financiële steun van de rijksoverheid is echter volgens Van Niejenhuis onontbeerlijk om de plannen daar ook van de grond te krijgen.
,,Zéker als je ook de productie van betaalbare huizen wil opvoeren’’, aldus de wethouder. Voor lagere en middeninkomens is de nood nu het grootst. De rijksoverheid streeft de komende jaren naar 30 procent sociale huur, 40 procent voor het middensegment en 20 procent voor het topsegment van de woningmarkt.
,,We zitten voor de totale woningvoorraad in de stad nu al op een gemiddelde van 30 procent sociale huur’’, zegt Van Niejenhuizen. ,,Maar juist in Meerstad kan dat nog fors omhoog.’’ Als de gemeente planontwikkeling zelf moet financieren is dat geen haalbare kaart. ,,Wij staan er klaar voor, dus kom maar op met die steun.’’
Perspectief voor ondernemers
Voor directeur Agnes Mulder van VNO-NCW MKB Noord draait de Miljoenennota om perspectief voor Noordelijke ondernemers. ,,Ik heb in de troonrede een mooie zin gehoord: verdienen komt altijd voor verdelen. Ik ben benieuwd hoe het kabinet dat gaat uitvoeren.”
,,Ondernemend Nederland lijkt soms wel een pinautomaat, heeft Ingrid Thijssen wel eens gezegd. Dat ben je niet als ondernemer. Je bent iedere dag met je medewerkers bezig iets moois neer te zetten. Dan moet je wel goed kijken hoe je het lonend maakt. Dat wanneer je extra uren maakt dat dat ook wat oplevert. Er moet echt perspectief zijn.’’
Agnes Mulder Foto: Leonard Walpot
,,In de Troonrede is bijvoorbeeld aandacht geweest voor het elektriciteitsnet. Als je niet goed oplet, dan kan dat gebrek aan capaciteit op het net elk perspectief smoren. Dan laat je bedrijven eerst wel betalen om te verduurzamen, maar je maakt het ze niet mogelijk de stap te maken. Dat is de verkeerde volgorde. Je moet als betrouwbare overheid eerst de mogelijkheid bieden stappen te zetten. Bedrijven willen wel verduurzamen, maar dan moet het wel kunnen.’’
,,Ik heb van de koning vaak zinsneden gehoord over het dagelijkse en in het gewone. Het woord inwoners viel vaak. Op naoberschap moet het Noorden inhaken. Het Noorden heeft zelf alles in handen om te zorgen voor veranderen. Laten we op een positieve manier op tafel leggen wat we nodig hebben om onze regio perspectief te geven. Binnen dat gegeven kan en moeten de noordelijke provincies voor zichzelf opkomen.’’
Te weinig oog voor studenten
“Er wordt te weinig voor studenten gedaan”, reageert Ken Hesselink (22), voorzitter van de Groninger Studentenvakbond en student sociologie aan de Rijksuniversiteit Groningen op de miljoenennota. Daarin komt het woord student niet een keer voor. Terwijl er volgens Hesselink een stabiele financiële bodem voor ze moet zijn. “Onder jongeren zijn er op dit moment al genoeg problemen: inflatie, stress en problemen met huisvesting.”
Voorzitter Ken Hesselink van de Groninger Studentenbond.
Zo komen jongeren onder de 23 jaar en bewoners van onzelfstandige woningen niet in aanmerking voor de genoemde huurtoeslag die koning Willem-Alexander in zijn troonrede benoemde. “Maar in Groningen worden steeds meer studentenwoningen opgekocht en verbouwd tot studio’s of appartementen. Daardoor zijn er steeds minder betaalbare plekken, terwijl studenten deze juist nodig hebben”, aldus Hesselink.
