De Ring is rond voor Fleur Gräper: Groningse gedeputeerde zwaait af na acht jaar

,,Gaan we het ook nog over léuke dingen hebben?’’

Fleur Gräper heeft net uitgebreid verteld over een van de grootste infrastructuurprojecten ooit in Nederland: de aanpak van de zuidelijke ringweg in Groningen. Het is een verhaal van technische tegenslag, honderden miljoenen aan kostenoverschrijdingen en jarenlange vertraging.

Maar inmiddels is het eind in zicht. En op de drempel van haar afscheid is Gräper eigenlijk wel een beetje klaar met terugkijken op de complexe en taaie verkeersdossiers die ze als gedeputeerde op haar bordje kreeg. Nog net in haar een-na-laatste werkweek kon ze een nieuwe deal met het Rijk bekendmaken die de laatste financiële onzekerheid rond het Ring-project wegneemt. Klaar! En weer door.

Goed, ze begrijpt het wel. ,,Wat ik ook doe, ik zal toch altijd verbonden blijven met die Ring.’’ Maar is het daarmee ook het belangrijkste dossier dat ze in die acht jaar onder handen had? ,,Ik heb ook 1,15 miljard euro bij elkaar onderhandeld voor het Nationaal Programma Groningen, om maar een klein dingetje te noemen. En het programma Mobiliteit dat de Staten vorig jaar hebben aangenomen, gaat ook over een half miljard aan investeringen in vervoer en verkeer. Dat zijn grotere bedragen dan waar we over praten bij de Ring Zuid, kan ik je vertellen.’’

Ze wil maar zeggen: er is zó veel meer dan die Ring. Maar al die ‘kleine’ dossiers en projecten, dáárover hoeft ze zich niet te verantwoorden tegenover een woedende Provinciale Staten. Die rollen gestaag en soepel door, daar zijn geen financiële tegenvallers waarover de politiek opheldering eist. Dáárover lees je niet in de krant, zoals over de Ring of de greep die voor dat project moest worden gedaan in het geld dat klaarstond voor onder meer de verdubbeling van de N33 tussen Zuidbroek en Appingedam. ,,Mag ik het cynisch zeggen? Dat zijn de projecten waar júllie als media over hebben geschreven. Dat is niet per definitie waar ik het hardst aan heb gewerkt.’’

Maar goed, die Ring dan. Het bedrag van 40 miljoen euro dat het Rijk vorige week toezegde, neemt volgens Gräper het laatste stukje financiële spanning weg voor het project. In september 2024 kan de nieuwe, deels verdiepte ringweg open. Drie jaar later dan bij de start was gepland, maar toch. Extra geld was nodig omdat aannemer Herepoort miljoenen aan extra kosten heeft gemaakt door de coronacrisis en de explosieve prijsstijging in de bouw door de oorlog in Oekraïne. Bovendien kwam de fiscus met een extra btw-aanslag van 12,4 miljoen over de eerdere bijdrage van 78 miljoen die de provincie eind 2020 al op tafel moest leggen om de kostenoverschrijding door de vertraging en technische tegenslag op te vangen.

Die rekening wordt nu in een klap vereffend met die 40 miljoen extra van het Rijk. ,,De financiële spanning is ervan af. Daarmee hebben we gewoon een gezonde financiële basis voor dit project en kan ik het nu op een goeie manier overdragen. Dat was een dingetje dat ik inderdaad heel graag wilde oplossen. Zo’n probleem wil je niet boven de markt laten hangen en achterlaten voor je opvolgers.’’

De nieuwe afspraak is cruciaal, maar nog net niet zo spannend als de deal van 78 miljoen die Gräper in 2020 sloot met aannemer Herepoort en mede-opdrachtgever Rijkswaterstaat. ,,De opluchting toen we in de zomer een akkoord hadden, was wel heel groot’’, erkent ze nu. ,,Die deal was het resultaat van twee heel intensieve weken waarin we echt ook wel langs wat randjes gegaan zijn. Halen we het wel of halen we het niet? Het voelde als één grote achtbaanrit. Elke keer als ik dacht ‘nú zijn we er’ donderde het toch weer naar beneden: o nee, we zijn er toch níet. Maar op de een of andere manier slaag je er uiteindelijk dan toch weer in: er is weer perspectief.’’

Ze heeft nooit het idee gehad dat het hele project haar helemaal uit handen zou vallen. Al waren er spannende momenten. ,,Maar ik heb het nooit als uitzichtloos ervaren. Ik bedoel: het was geen gemakkelijk dossier, maar wel een waarin we continu bezig zijn gebleven met stappen maken. Soms heel klein, soms een halve stap naar achter, soms een half dansje op de plaats. Maar ik heb nooit het gevoel gehad dat je niet kon bewegen. Dieptepunten? Die heb ik daardoor ook eigenlijk niet gehad. Gek genoeg, misschien.’’

Wat haar positie lastig maakte, en de Provinciale Staten nerveus, was de financiële constructie die toenmalig CDA-gedeputeerde Henk Bleker in 2007 namens de provincie sloot met de mede-opdrachtgevers voor de Aanpak Ring Zuid. Daarbij droeg het Rijk maximaal 200 miljoen euro bij, de stad Groningen 80 miljoen en de provincie de rest plús eventuele kostenstijgingen. Een ‘weeffout’, noemde Johan Remkes dat vorig jaar in zijn onderzoeksrapport over het project. Het Rijk had geen reden de hand te houden aan eventuele meerkosten, want die gingen toch naar de provincie. ,,’Wie bepaalt’ en ‘wie betaalt’ zijn niet in evenwicht’’, aldus de oud-minister en nationale troubleshooter.

Heeft Gräper die constructie wel eens vervloekt de afgelopen jaren? ,,Nee, ik geloof niet in me druk maken over dingen waarop ik geen invloed heb. Dit was een gegeven waarmee ik te dealen had en daar deal je dus mee. En: elke tijd heeft zijn eigen context. Ja, we constateren met terugwerkende kracht dat er een weeffout in zit. Maar met de kennis en kunde die we hadden in 2007 zeg ik ook eerlijk dat ik niet per definitie weet of ik een andere keus gemaakt zou hebben.’’

Wat ook weer niet wil zeggen dat de turbulente ontwikkelingen haar helemaal koud lieten. ,,Het wordt uiteindelijk toch wel een project waar je gewoon ongelofelijk mee verbonden bent.’’ Ook in privétijd. ,,In de zomer van 2019 waren we met het gezin op vakantie toen de plaatsing van de Helperzoomtunnel na een eerste mislukte poging in de herkansing ging. Toen zat ik ’s ochtends in alle vroegte met m’n telefoontje op de enige heuvel op de camping waar internetbereik was, om te volgen of het goed ging. De campinggasten moeten hebben gedacht dat ik gek was, maar m’n gezin begreep het gelukkig.’’

Het was ook op kampeervakantie dat ze de afgelopen zomer de knoop doorhakte. Ze had al besloten niet nog een derde keer de kar te trekken als aanvoerder van D66 bij de Provinciale Statenverkiezingen in maart, maar voor de vouwwagen op de camping in Wales viel ook het besluit het provinciebestuur vaarwel te zeggen. Een derde termijn als gedeputeerde zat er niet meer in, besliste Gräper op de kampeerstoel aan de voet van Mount Snowdon.

,,Na je tweede termijn moet je goed nadenken of jij nog altijd de juiste persoon op de juiste plek op het juiste moment bent. Toen ik in 2013 landelijk voorzitter werd van D66, waarschuwde een voorganger me: als je te lang blijft plakken, loop je het risico te denken dat je god bent. In het begin komt er van alles op je af: een dienstauto met chauffeur, een secretaresse, een bestuursadviseur, een heel ambtelijk apparaat dat zich naar jou richt. In je tweede termijn ben je dat gewend, weet je hoe het spel gespeeld wordt en kun je oogsten. Maar in een derde periode kun je gaan denken dat alles alleen maar zo efficiënt loopt omdat jij geweldig bent.’’

De routine sloop erin. ,,Ik had het idee dat ik wel een beetje uitontwikkeld ben op deze plek. En ik ben pas 48, een beetje te jong om te stoppen met leren.’’ En, belangrijker nog: ,,Toen ik de redenen om te stoppen of te blijven op een rij zette, stonden er in die laatste eigenlijk alleen maar dingen die ik nog zou willen afmaken. Geen nieuwe dingen die ik zou willen opzetten. Ik vind dat Groningen bestuurders verdient die nieuwe impulsen geven. Dus dan moet je het stokje overgeven.’’

Ja, dat betekent dat anderen straks de lintjes knippen voor dingen die zij mee heeft opgezet. ,,Maar dat hou je toch met deze portefeuille. Verkeersprojecten hebben een zeer lange adem. Ik heb wel eens gedacht: wat laat ik nu achter, welk project heb ik van begin tot eind zelf afgerond? Dan moet ik helaas constateren dat ik na acht jaar een half fietspad heb aangelegd. Het doorfietspad Groningen-Winsum ligt er tot aan Sauwerd. De grondverwerving voor het laatste stuk is nu net rond, maar de oplevering ga ik als gedeputeerde niet meer meemaken.’’

Wat ze straks gaat doen? ,,Geen idee. Nee, ik ben nog niet aan het solliciteren geslagen. Eerst vakantie. Veel bijslapen, denk ik. En dan gaan we eens kijken wat er allemaal verder nog in de wereld te krijgen is. Ik heb niet echt afgebouwd, dus ik heb de afgelopen tijd nog niet de mentale ruimte en rust om daarover na te denken. Ik zou het wel fijn vinden een tijdje buiten het openbaar bestuur te zijn. Als ik hier nu in doorga, vrees ik dat ik er ook bij blíjf. En de wereld is zo veel breder en interessanter, daar ben ik te nieuwsgierig naar om nu al in het openbaar bestuur vast te zitten.’’

Daar kijkt ze naar uit. Zoals ze ook uitkijkt naar haar vrije zondag. ,,Dat was voor mij acht jaar lang de vaste dag om mijn stukken te lezen en de werkweek voor te bereiden. Dit werk kun je niet doen zonder goede voorbereiding. Dat betekent wel dat ik de hele zondag aan het werk was. En ik ben dyslectisch, dus dat maakt het er niet eenvoudiger op. Dus dat ik mijn zondag straks terug heb, daar kan ik me wel op verheugen.’’

De mensen gaat ze missen, zowel in de provincie als in eigen huis. Want, dáár wilde ze dus eigenlijk naartoe: als bestuurder is ze de blikvanger, maar het échte werk wordt gedaan door een legertje ambtenaren. En het belangrijkste werk zijn niet de grote miljoenenprojecten, maar juist de brede stroom van initiatieven die Groningen ‘een beetje beter en mooier maken’. ,,Op een bijeenkomst over het verlichten van de verkeersdruk door een slimmere spreiding van werk- en schooltijden, zei iemand laatst: jullie zijn in Groningen een klasse apart. En dat geldt niet alleen voor vervoer en mobiliteit, maar ook voor waterstof en natuurinclusieve landbouw. Groningen is een klasse apart geworden. Als bestuurder ben ik daarin een belangrijk maar vervangbaar radertje geweest. Dáár lag de ambitie.’’

Ze werkt tot de laatste dag door. Sterker: de woensdag ná haar afscheidsreceptie draaft ze nog één keer op voor een Statenvergadering. Het onderwerp? Die nieuwe financiële afspraken met het Rijk over de ringweg. Nou, vooruit, toch een grapje over dat Ene Dossier: ,,Dan is de Ring rond.’’