Mijn Streek - De pijn van het verdwijnen van de biodiversiteit in het landschap (+wandelroute)

‘Slootjes: ik ben er dól op!’’ Alsof ze juist die ene allerlekkerste bonbon uit het schaaltje heeft mogen kiezen, loopt Jantien de Boer (1965) natuurgebied de Kraanlannen binnen. Riet, water, een heerlijk zonnetje, uitzicht over de landerijen: wie doet haar wat?

Ze hurkt, knakt een grasspriet, steekt die in de mond: ,,Kikkervisjes kijken; bij sloten als deze was ik als kind niet weg te sláán…’’ Even is ze stil, dan met pretogen: ,,Misschien was ik toen al wel achterin de veertig!”

 

Ping! Een appje. Radioprogramma , alsof de duivel ermee speelt. Ze leest voor: ,,Boerenzwaluwen zitten vol met gif. Uit onderzoek blijkt dat zwaluwen via insecten die ze boven de akkers vangen veel chemische bestrijdingsmiddelen binnenkrijgen.” Ze zucht: ,,Dat bedoel ik nou…”

Het zijn enerverende tijden voor De Boer, journalist van . Twee jaar geleden schreef ze over landschapspijn, een woord dat ze niet zelf bedacht, die eer gunt ze Theunis Piersma, hoogleraar trekvogelecologie.

In het stuk kaartte ze aan hoe bloemen, planten, vogels en insecten verdwijnen in een landschap dat wordt geofferd aan bulkproductie, met als gevolg steeds grotere boerderijen, omringd door steeds grotere, lege percelen. ‘Het grote doodgaan’ voltrekt zich heel geleidelijk, vandaar dat het niet opvalt.

Daar komt bij dat het grootste drama zich buiten het zicht afspeelt, in de bodem; door ploegen, drainage en mestinjectie is die kurkdroog geworden, zo dood als een pier.

De Boer had het ook niet door. Tot het moment dat een biologische boer haar ’s avonds meenam het land op. ,,De geluiden van de weidevogels, het was zo mooi.’’ Ze kan het zo weer oproepen maar daarmee ook hoe het vroeger was.

En dat verschil was erg groot, toen waren er beduidend meer vogels. Het maakte haar verdrietig en boos; een typisch geval van landschapspijn, stelde ze als diagnose.

‘Van wie is dit land eigenlijk?’, zette ze onder het stuk. Het regende reacties. Een open zenuw, begreep ze. Ze begreep ook dat iemand de handschoen moest oppakken. Ze nam zes weken vrij en schreef , een pamflet noemt ze het zelf. De regen aan reacties gaat onverminderd door.

De Boer stapt door het hoge gras. ,,Een man mailde mij over een boer die in het land achter zijn woning meer dan 2 kilometer aan watergangen wil dempen. ‘Het worden megapercelen waar straks geen enkele schuilplaats voor dieren meer zal zijn’, schreef hij.”

Vandaar dat De Boer het over sloten wil hebben. ,,We noteren ze vaak amper, kijken eroverheen, maar ze zijn oh zo belangrijk voor de biodiversiteit. Boeren denken aan efficiëntie, maaien 9 meter breed, zo’n sloot is lastig, dus hup weg ermee. Weilanden verliezen hun ziel, hun geschiedenis. En hun weidevogels. Grutto’s hebben minstens 75 dagen tussen de balts en het moment dat de jongen zichzelf redden. Een weiland is dan allang gemaaid: ze zijn kansloos.”

Jazeker, ze krijgt ook reacties van boeren. Niet altijd even leuke. Ze drukt zich niet, waar ze wordt uitgenodigd verschijnt ze. De Boer, zelf klein van stuk: ,,Sta ik daar tussen twintig van die kerels.” Ergens vindt ze het ook wel leuk.

,,Dé boer bestaat niet”, benadrukt ze. Veel van hen willen anders, maar zitten vast in een systeem dat gedicteerd wordt door chemieconcerns, hypotheekverstrekkers, zuivelreuzen die miljoenen verdienen aan export en tja: burgers die niet bereid zijn 10 cent meer voor een duurzame liter melk te betalen.

Een systeem ook met veel verborgen kosten. Van dat laatste is De Boer overtuigd. ,,We stevenen af op een ecologische ramp. Door neonicotinoïden in bestrijdingsmiddelen is ruim de helft van de insecten verdwenen, de bestuiving loopt daarmee gevaar en daarmee op termijn ons eten.”

,,Hoor een rietzanger! Ja toch Marcel?”, vraagt ze voor de zekerheid aan de fotograaf, vogelkenner bij uitstek. Die knikt en mompelt: ,,Een rietzanger is vrolijk, karekieten zijn saai.” Zie je wel, had ze weer gelijk.

Als meisje dobberde De Boer elke zomer met haar ouders op een zeilboot op de Friese meren. ,,‘Jij wilt terug naar vroeger, de tijd van Ot en Sien’, zeggen tegenstanders.” Ja, ‘tegenstanders’. Ze baalt ervan, ze wil niet polariseren, integendeel, ze wil bruggen bouwen. Kennelijk is de tijd nog niet rijp, of moet de wond nog verder open?

,,Weet je waar ik echt boos van word? Partijen als CDA en VVD ontkennen de wetenschap. ‘Is maar een mening’, zeggen ze, gesteund door de chemische industrie. Wetenschappers zelf zijn te bescheiden, die leveren hun data en geven het dan uit handen, laten een mening aan anderen. Journalisten zijn eigenlijk net zo. Tja…”