Krijg je straks hoofdpijn van je aflossingsvrije hypotheek? Problemen met Belastingdienst liggen voor sommigen op de loer

Die problemen ontstaan doordat huiseigenaren met zo’n hypotheek straks zelf moeten aantonen of ze nog voor renteaftrek in aanmerking komen. Eigen Huis vindt dit te veel gevraagd. Politiek Den Haag zou de regel van maximaal 30 jaar renteaftrek moeten loslaten, vindt Eigen Huis. Het zou volgens de belangenorganisatie verstandig zijn bij de kabinetsformatie dit onderwerp mee te nemen als de toekomstige regeringspartijen de renteaftrek geleidelijk willen afschaffen.

Wie zijn schulden betaalt, verarmt niet. Een oud gezegde, dat inhoudt dat het nooit verkeerd is om zo snel mogelijk van je schulden af te komen. Maar een kwart eeuw geleden waren veel Nederlanders en ook banken deze wijsheid massaal vergeten. De aflossingsvrije hypotheek was razend populair.

Dit is op het eerste gezicht ook een eenvoudig product. Je betaalt -meestal- 30 jaar lang alleen de rente over je lening. Je hebt dan relatief lage maandlasten en profiteert maximaal van je hypotheekrenteaftrek. Na die dertig jaar moet je de lening wel in één keer aflossen, maar doorgaans kun je de lening dan opnieuw financieren.

Gerrit Zalm, voormalig minister van Financiën, stelde begin deze eeuw paal en perk aan het fiscale feestje. De VVD’er (!) vond dat deze huiseigenaren te uitbundig profiteerden van de renteaftrek en dat de staat hiermee te veel belastinginkomsten misliep. Op zijn voorstel werd de renteaftrek in 2001 beperkt tot 30 jaar. Wie voor dat jaar zo’n hypotheek had afgesloten, mocht nog tot 2031 de rente aftrekken.

We zijn nu zes jaar van die datum af en het regent waarschuwingen dat er problemen komen met de groep die dan geen hypotheekrenteaftrek meer heeft. Onderzoeksbureau Panteia waarschuwde in 2019 al voor problemen, maar op dit punt is het sedertdien angstvallig stil gebleven.

Maar waarom wordt die aflossingsvrije hypotheek dan zo problematisch? Om te beginnen legt de regelgeving veel verantwoordelijkheid bij de huizenbezitter. Hij moet straks aantonen dat hij nog recht heeft op aftrek. Maar lang niet iedereen weet uit zijn hoofd of hij nu in 1999, 2000 of 2003 zijn eerste hypotheek heeft afgesloten. Dat kun je terugvinden in je hypotheekakte, mits je die bewaard hebt natuurlijk.

Veel mensen hebben in de loop der jaren nog van alles met hun hypotheek gedaan. Stel, Truus en Piet hebben in 1998 met een aflossingsvrije hypotheek van 150.000 euro hun huis gekocht en in 2008 een flinke verbouwing van 50.000 euro doorgevoerd, ook betaald met een hypotheek. De lening van 150.000 komt dus vanaf 2031 niet meer voor aftrek in aanmerking. Maar hoe zit het met die 50.000 euro?

„Als Truus en Piet in 2008 voor die 50.000 euro een tweede hypotheek hebben afgesloten, mogen ze daarover de rente nog tot 2038 aftrekken”, zegt Michel Ligtlee, financieel specialist van Eigen Huis. Anders wordt het als Truus en Piet hun eerste hypotheek hebben overgesloten voor een nieuwe van 200.000 euro. „Dan blijft die eerste hypotheek uit 1998 het uitgangspunt en hebben ze dus tot 2031 recht op rente-aftrek.”

Maar in veel mensenlevens verandert er nog veel meer in de loop van dertig jaar. Verhuizen, overlijden, scheiden, een nieuwe relatie aangaan: het hoort er allemaal bij. En dus zijn er nogal wat hypotheken afgelost en weer nieuwe afgesloten, hypotheken verhoogd, enzovoorts, enzovoorts. Dat maakt dat de regel ‘maximaal 30 jaar renteaftrek’ veel ingewikkelder is dan die op het eerste gezicht lijkt.

Echtscheidingen zijn sowieso al situaties waarbij veel belastingplichtigen fouten maken met hun aangifte, constateerde onderzoeksbureau Panteia al. Veel mensen denken dat ze hun aangifte zelf wel aan kunnen, maar laten toch steken vallen.

Geen enkele instantie kan een overzicht geven van wat mensen in het verleden allemaal aan hypothecaire leningen hebben gehad en hoeveel rente ze aftrokken, benadrukt Ligtlee van Eigen Huis. De Belastingdienst niet, hypotheekadviseurs niet, banken niet. Het is volgens hem niet reëel om die informatieplicht dan maar bij individuele huiseigenaren te leggen. Het kan leiden tot uiterst ingewikkelde discussies tussen burgers en de Belastingdienst. Ook voor die laatste instantie geen goed vooruitzicht, omdat die toch al kampt met capaciteitsproblemen en een gebrekkige automatisering.

„Zeker bij ingewikkelde situaties mag de overheid dit niet van gewone mensen verwachten”, zegt Ligtlee.

Op de lange termijn lost het probleem zichzelf op. In 2013 bepaalde de regering dat je alleen nog de rente mag aftrekken van hypotheken die je in 30 jaar aflost, dus van een annuïteitenhypotheek of een met lineaire aflossing. Dit betekent dat vanaf 2043 er niemand meer is die nog rente mag aftrekken over een aflossingsvrije lening.

Eigen Huis wil niet dat individuele huiseigenaren in de tussentijd er de dupe van zijn dat niemand weet hoe oud hypotheken zijn en waarvoor wel en geen renteaftrek geldt. „Daarom ligt het wat ons betreft voor de hand die 30-jaarstermijn los te laten”, zegt Ligtlee.