Van winkelstad naar bezoekersstad: Kasteelpark Coevorden moet historie en sfeer in stad terugbrengen

De stadsvernieuwing van Coevorden, met als doel historie, water en gezelligheid terug te brengen, is inmiddels twintig jaar gaande. Het Kasteel van Coevorden is gerestaureerd, pakhuis De Vlijt omgebouwd tot hotel, bastions zijn in ere hersteld, de Weeshuisweide is opgeknapt en verpauperde panden weken voor nieuwbouw. De aanpak ging met horten en stoten, en door de crisis moesten onderdelen versoberd worden of zijn niet uitgevoerd.

Architect van de stadsvernieuwing (Wensbeeld) is stedenbouwkundige Shyam Khandekar. Ook nu nog steeds laat hij zijn licht schijnen over de plannen in Coevorden, zoals bij het opknappen van het stationsgebied. De tunnel onder het spoor ligt er inmiddels, de toegangen moeten nog gebouwd worden. Ook de rotonde voor het station en de verbinding met de Friesestraat worden nog onder handen genomen.

Het historische stadshart even verderop heeft de afgelopen maanden onder de loep gelegen van stedenbouwkundig bureau De Zwarte Hond. In 2012 werd het Wensbeeld al eens geactualiseerd, maar Coevorden kreeg daarna nog eens met een nieuwe werkelijkheid te maken: leegstand van winkelpanden. Onderzoek wijst uit dat ondanks forse investeringen in het stadshart leegstand in de detailhandel met 28 (!) procent is toegenomen, terwijl tussen 2014 en 2016 het aantal bezoekers aan het centrum met een kwart afnam.

Die bezoekers moeten weer terugkomen, door Coevorden te transformeren van winkel- naar bezoekersstad. Meer levendigheid, de Markt als huiskamer van Coevorden in plaats van één grote parkeerplaats voor auto’s, meer historische elementen, een prominentere plek voor water, meer groen; dat waren belangrijke uitgangspunten voor een nieuwe visie. Bij iedereen die ook maar iets met het stadshart te maken heeft haalde De Zwarte Hond ideeën op.

Het stedenbouwkundig bureau introduceerde het nieuwe begrip Kasteelpark Coevorden. Onder die noemer moeten Markt, Haven, citadelpunt, Kasteel en Weeshuisweide worden omgevormd tot een groene vesting in het stadshart. Daarmee kan Coevorden zich pas echt onderscheiden met vergelijkbare steden, is het idee.

Een waar Coevorden niet lang voor hoeft te zoeken, want gewoon voor het oprapen. Zo uniek dat de stad een prominente plek verdient in reisbijbels, hoopt De Zwarte Hond. Niet voor niets zijn vorig jaar Chinese touroperators al eens naar de vestingstad gehaald. Amsterdam, Giethoorn en dan door naar Coevorden? Met zijn kasteel en kanonnen?

Voor de winkelstraten lopen projecten om het winkelgebied te concentreren rond de Markt. De Zwarte Hond heeft nu een visie opgesteld voor andere prominente delen van het stadshart. Burgemeester en wethouders zijn enthousiast; na het zomerreces mag de Coevorder politiek er over oordelen. Vijf nieuwe elementen vallen op:

De Zwarte Hond pleit voor terugkeer van de Markthal, oftewel een overkapping op de Markt zoals Coevorden die vroeger ook kende. Mooi voor het oog, maar ook functioneel voor evenementen en festiviteiten. En dé manier om het huidige gebied op te splitsen in twee pleinen.

De Boompjesmarkt (waar nu nog tientallen geparkeerde auto’s de dienst uitmaken) verdwijnt namelijk. Letterlijk, omdat zowat alle bomen gekapt moeten worden vanwege ziekte. Maar ook als parkeerplaats is het eind van dit deel in zicht. De Zwarte Hond wil er meer een evenementenplein van maken. De weekmarkt gaat ook naar dit deel.

De eigenlijke Markt, omringd door gebouwen met ook het kunstwerk Ganzen Geesje, wordt door de komst van de Markthal compacter en daardoor knusser. Het moet nog meer dan nu een plein vol terrassen worden.

Coevorden heeft zijn naam te danken aan de doorwaadbare plek voor koeien die er ooit was, de Koevoorde. Daaromheen is de stad destijds gebouwd. De beek dwars door de Markt is al eeuwen verdwenen, maar wordt nu in ere hersteld. Niet letterlijk door opnieuw een beek uit te graven, maar visueel.

Vanaf Ganzen Geesje komt een soort van waterpartij die uitmondt in de Haven. Het water loopt onder de Markthal door. Die hal krijgt een groen dak, vol planten dus. Via een ingenieus systeem krijgen die via regenwater hun noodzakelijke vocht. Overtollig water belandt in het stelsel dat de Koevoorde symboliseert en uiteindelijke dus in de Haven.

Een van de niet uitgevoerde plannen in het oude Wensbeeld was het doortrekken van de Haven op de plek van de Notaristuin, zodat het water meer bij de Markt betrokken wordt. Het was in tijden van crisis te duur. En mogelijk onuitvoerbaar, want wie twee meter diep gaat graven nabij de Markt stuit geheid op archeologische vondsten. Met belemmeringen daarmee heeft Coevorden maar al te veel ervaring, want daardoor ging destijds bijvoorbeeld de parkeerplaats onder de Markt niet door.

Maar waarom zou Coevorden eigenlijk zo diep moeten graven om het water meer terug te laten keren in het stadshart? Er kunnen immers niet meer dan twee boten extra in de Haven liggen. Ondertussen werd met een schuin oog gekeken naar grote buurman Emmen, waar de ondiepe waterpartijen op het Raadhuisplein een doorslaand succes zijn. De zon hoeft maar even te schijnen in de zomer en tientallen kinderen trekken de zwembroek aan en vermaken zich urenlang op het plein.

Zoiets wil Coevorden ook best! Er komt daarom een ondiepe waterpartij die vanuit de eigenlijke Haven in terrassen oploopt, richting het gemeentehuis. Goed voor pootje baden in de zomer, of om op te schaatsen in de winter.

Oftewel het gebied met de Rabobank tegenover het gemeentehuis, met aan de zijkant het oude postkantoor en het waterschapsgebouw. Het is in handen van de Emmer projectontwikkelaar Peter van Dijk, die de op de plek van de nog te slopen Rabobank met nieuwbouw komt. Volgens De Zwarte Hond is er ruimte voor drie gebouwen met maximaal vier tot vijf bouwlagen. Voor appartementen, net zoals Van Dijk al doet met het postkantoor en waterschapsgebouw. Maar er is ook ruimte voor horeca.

Een berceau is een pad met aan beide kanten heggen die aan de bovenkant in elkaar zijn gegroeid, zodat er een tunnel ontstaat. Zo’n loofgang moet het beeldbepalende element van tientallen meters lang worden aan de rand van de Weeshuisweide, langs de Weeshuisstraat en aan de kant van de Aleida Kramersingel. Vol klimplanten en prachtige bloemen, om de biodiversiteit te vergroten.

Het oorspronkelijke weeshuis (nu Doevelaar Haarnode) op de hoek van de weide moet weer meer in het zicht komen. De parkeerplaatsen aan de rand maken in de visie van De Zwarte Hond daarom plaats voor terrassen en moestuinen.