Historische havezate Mensinge in Roden heeft op zolder nog een onontgonnen archief liggen en wil daarmee hét Nederlandse kenniscentrum over middeleeuwse landhuizen worden

Rondom havezate Mensinge kon het publiek afgelopen weekend toekijken hoe het statige landhuis weer even, net als vroeger, het middelpunt was van de Nederlandse valkenjacht. Ja, het voorgaande is historisch correct. Want wilde je in de late middeleeuwen iets met valken, dan moest je bij Johan van Ewsum en zijn vrouw Hendrick Cater op Mensinge zijn. In het archief, dat nog voor een groot deel moet worden uitgezocht, bewijzen brieven de kennis van Van Ewsum op dat gebied.

,,Zo is er een brief: ‘Beste Johan, wil je nog wat valken opsturen? En graag de valkenier erbij, want dat is de vorige keer goed bevallen. Met vriendelijke groet, je vriend in Brussel”, vertelt directeur Mara Bosboom. Zij en pr-man Arjan van de Leur hebben zich ten doel gesteld de geschiedenis van Mensinge voor een breed publiek tot leven te wekken. Daarbij kunnen ze putten uit eindeloos veel historisch materiaal.

Want waar de meeste borgen en states in ons land middeleeuwse woonhuizen zijn die in de stijl van die tijd zijn heringericht, is in Roden de originele inboedel nog aanwezig. ,,En we hebben een compleet archief”, stelt Bosboom, niet zonder trots. Daarom wil de museumorganisatie op termijn uitgroeien tot het Nederlandse kenniscentrum op het gebied van de woningen van de Nederlandse adel in de middeleeuwen: havezates, stinzen en borgen. Hoewel er nog een hoop werk aan de winkel is, heeft Mensinge de wind in de rug.

Nog geen vijf jaar geleden zat Mensinge in een diep dal. Technisch failliet en met een vrijwilligersorganisatie die zich niet gehoord voelde trad interim-bestuurder Nina Hiddema medio 2017 aan om de rommelige kluwen die theater De Winsinghhof en Mensinge waren geworden, te ontwarren. Het theater en het landgoed, tot dan toe één organisatie, gingen zelfstandig verder. Sinds halverwege 2018 staat Bosboom aan het hoofd van de vrijwilligersorganisatie.

,,De eerste tijd heb ik vooral geïnvesteerd in: hoe krijg ik iedereen weer blij”, zegt de directeur. ,,Hoe het nu gaat overtreft al mijn verwachtingen. Als ik zie hoe we er met zijn allen de schouders onder zetten...” Ze glimlacht. De kers op de taart? Dat was de aansluiting bij de museumjaarkaart. Sinds afgelopen zomer kunnen kaarthouders de havezate gratis bezoeken. Het moet leiden tot een forse toename van de bezoekersaantallen. Alleen de coronacrisis staat dat nog in de weg.

Toch maakte juist de afgelopen crisisperiode dat de organisatie zich kon richten op verdere professionalisering. Vrijwilligers brachten de Daagse kamer, waar tot dan toe weinig te zien was, terug in de stijl van de jaren vijftig van de vorige eeuw. In die periode erfden de Rotterdamse rechter Georg Kymmell en zijn vrouw Elizabeth van Geuns het landhuis onverwacht van de wat eigenaardige nicht Christine van de rechter, die in Roden bekend stond als de Joffer. Toen het echtpaar Mensinge betrok, verkeerde het landhuis in slechte staat. De rechter en zijn vrouw knapten het op in de stijl van die tijd. Hun dochter Reina, die nog altijd tegenover het landhuis woont, heeft de restaurateurs geholpen bij het uitkiezen van het goede behang.

Ook ging veel tijd naar het aanvragen van fondsen. Nu is Bosboom nog de enige betaalde kracht bij het museum, maar vanaf januari wordt de staf verdrievoudigd. Dankzij een subsidie van het Mondriaanfonds zijn een conservator en een onderzoeker aangesteld. De conservator gaat zich buigen over het op orde brengen van de collectie en het maken van tentoonstellingen. De onderzoeker richt zich op de geschiedenis van de tuin. In het grotendeels nog uit te pluizen archief liggen veel beschrijvingen van hoe de tuin eruit moet hebben gezien. Gedetailleerde plattegronden ontbreken.

Het landgoed was vroeger veel groter dan nu het geval is. Het Sterrebos en het oude Mensingebos, aangelegd door de eigenaren van Mensinge voor jacht en houtproductie, hoorden erbij, maar ook delen van de gronden die tegenover de Mensingeweg liggen. Met Staatsbosbeheer en Landschapsbeheer Drenthe wordt gewerkt aan één plan voor het Landgoed. Hoe dat er precies uit gaat zien moet nog blijken, maar de bossen en lanen rondom Mensinge worden veel meer één geheel dan nu het geval is.

Ook komt er waarschijnlijk weer een moestuin. Maar of die zo experimenteel wordt als de tuin die eerdergenoemde Johan van Ewsum liet aanleggen? ,,Van hem weten we dat hij een keer een gele kersenboom heeft gekocht voor een fantastisch bedrag, waar je een klein huis van kon kopen”, vertelt Bosboom. Van de Leur vult aan: ,,Hij ging daarvoor in Antwerpen naar de markt toe, daar haalde hij ook zijn tuinlieden vandaan om hier aan de gang te gaan.” Met gevoel voor understatement: ,,Hij hield van koketteren.”

De plannen voor de tuin zijn, net als de ambitie om het Nederlandse kenniscentrum op het gebied van middeleeuwse landhuizen te worden, voor de lange termijn. ,,We willen het archief uitzoeken en digitaal ontsluiten”, zegt Van de Leur. Hoe dat kenniscentrum eruit gaat zien en waar het moet komen zijn zaken voor later. ,,Het kan op zolder, die willen we ook nog toegankelijk maken”, aldus Bosboom. Een apart gebouw inrichten voor het doel is ook een optie.

Een doel voor de korte termijn is een jonger publiek kennis te laten maken met de geschiedenis van Mensinge. Sinds kort kan jeugd tot 18 jaar het museum gratis bezoeken. Ook wordt gewerkt aan een rondleiding met virtual reality, die is naar verwachting komend voorjaar klaar.

Binnenkort is het tijd voor het jaarlijkse hoogtepunt op het landgoed. Voor de kerstexpositie loopt tout Roden uit en de vrijwilligers van Mensinge hijsen zich ervoor in de prachtigste kostuums. Dit jaar wordt het huis ingericht in de stijl van de Roaring Twenties. ,,Het is bijna niet te geloven, maar in 1920 raasde een gevaarlijke pandemie door Europa”, vertelt Bosboom.

Waar de pandemie vandaan kwam, niemand die het wist. ,,Maar iedereen kreeg de hikziekte. Mensen gingen eraan dood.” De familie Kymmell, in die tijd eigenaren van het landhuis, woonde in Utrecht en gebruikte Mensinge als zomerhuis. In Utrecht raasde de hikziekte rond. Maar in Roden? Daar was het rustig.

Tot zover de feiten, nu volgt verbeelding. ,,We denken dat de Kymmells ervoor hebben gekozen de kerstdagen in Roden door te brengen”, vertelt Van de Leur. Vanaf 10 december is te zien hoe de Kymmells dat deden.