Jetta Klijnsma: gemeenten moeten meer werk maken van huisvesting statushouders. Foto Jaspar Moulijn
Een nieuw kabinet, een nieuw geluid. Drenthe heeft grote ambities om de komende vier jaar banen te creëren en armoede te bestrijden. Commissaris van de koning Jetta Klijnsma legt het uit.
Als een slak met de handrem erop, zo sleept de kabinetsformatie zich voort. Bijna drie maanden na de verkiezingen is er op het oog nog nauwelijks vooruitgang geboekt. Commissaris van de koning Jetta Klijnsma, die bestuurlijk bijna tien jaar aan het Binnenhof in Den Haag heeft doorgebracht, wordt er nog niet nerveus van.
„Dat nieuwe kabinet komt er echt wel”, verzekert ze. „Het is wel moeilijk, er is de laatste tijd veel gebeurd. Maar Rutte 3 zat er ook pas in oktober 2017, terwijl de verkiezingen in maart waren. Je kunt ook beter wat langer doen over een kabinet dat echt slagkracht heeft dan dat het kabinet er snel zit en ook snel weer uit elkaar valt.”
Klijnsma en haar gedeputeerden zijn al druk in de weer om voor de provincie Drenthe zo veel mogelijk uit het vuur te slepen. Vorige week ging er een brief naar formateur Mariëtte Hamer en naar de fractievoorzitters, waarin Drenthe opmerkelijke ambities toont: een nieuwe rijksdienst in Assen moet de krimp van de NAM daar compenseren. De regio Zuidoost-Drenthe moet langer door kunnen gaan met het continueren van de regiodeal, waar het tot stand komen van meer werkgelegenheid en de bestrijding van achterstanden en armoede deel van uitmaakt.
Tenslotte is er de ambitie om 220.000 extra huizen te bouwen bovenop de 100.000 reeds geplande in de drie noordelijke provincies plus Flevoland, waar de vier provincies eerder al mee naar buiten kwamen.
Nu de woningnood terug van weggeweest is, moet er weer een ministerie van Volkshuisvesting komen. Dat ministerie kan goed in Assen komen, staat in de brief. „Althans het uitvoerende deel ervan”, zegt Klijnsma. „Het is logisch, dat de minister zelf op loopafstand van het Binnenhof zit.” Maar ook andere Rijksdiensten zijn welkom in Assen, benadrukt Klijnsma. Een onderdeel van de belastingdienst of van defensie, dat kan bijvoorbeeld prima.”
Zitten rijksambtenaren hier wel op te wachten? In de jaren zeventig en tachtig zijn diverse rijksdiensten gespreid over het Noorden en andere regio’s die wat verder van de Randstad liggen. Dat gaf toen al wel eens strubbelingen, terwijl het destijds nog betrekkelijk gemakkelijk was: ambtenaren hadden doorgaans een echtgenote thuis, die wel meeverhuisde als de standplaats van manlief veranderde. Nu hebben ambtenaren meestal partners die ook een baan hebben en zijn dergelijke verhuizingen veel lastiger.
„Door de coronaperiode hebben we ontdekt dat je niet meer elke dag op kantoor hoeft te zijn”, reageert Klijnsma. „Dat maakt het dus weer makkelijker een uitvoerende dienst elders in het land te vestigen.”
In Zuid- en Oost-Drenthe loopt volgens de zogenoemde Regiodeal al een programma om armoede en achterstanden aan te pakken. Het richt zich op goede en betaalbare huisvesting, opleiding, werkgelegenheid en zorg. Het rijk betaalt mee aan de kosten, het programma loopt tot in 2023. „We willen dit met vier jaar verlengen en vragen daarvoor 40 miljoen euro”, zegt Klijnsma.
Wat dit concreet betekent voor de inwoners? „Ik was kort geleden op werkbezoek in Coevorden”, vertelt Klijnsma. „Daar sprak ik een bijzonder gemotiveerde vrouw, die jong moeder is geworden van drie kinderen en haar school niet kon afmaken. Ze mag nu met behoud van de uitkering haar mavo-diploma halen en wil daarna graag verder met de havo.”
Coevorden en de andere delen van Zuid- en Oost-Drenthe tellen nogal wat mensen die door een gebrekkige opleiding niet goed en duurzaam aan de slag komen. Dankzij geld van de Regiodeal kunnen de gemeenten deze mensen beter helpen. „Er is maatwerk nodig”, zegt Klijnsma. „De een moet eerst diploma’s halen, de ander moet eerst eens tot zichzelf komen, weer iemand anders moet zo snel mogelijk gaan werken.”
Klijnsma voerde in haar vorige baan als staatssecretaris van Sociale Zaken de Participatiewet in, waar de Bijstandswet in op ging. Critici menen dat de regels uit deze wet het gemeenten juist moeilijk maken dat maatwerk te bieden - neem de vrouw uit de gemeente Wijdemeren die 7000 euro van haar uitkering moest terugbetalen omdat haar moeder geregeld boodschappen voor haar deed. Klijnsma geeft aan, dat de gemeenten binnen de Participatiewet juist ruimte hebben gekregen voor maatwerk voor hun uitkeringsgerechtigden. “We hebben de uitvoering destijds bij de gemeenten neergelegd, omdat die veel beter kunnen inschatten wat individuele uitkeringsgerechtigden nodig hebben.”
Maar goed. Eerst maar een kabinet formeren. Opvallend: waar VVD en CDA landelijk niet met de combinatie PvdA en GroenLinks in zee willen, werken die vier partijen in Drenthe gebroederlijk samen, met ook nog de ChristenUnie erbij. „Het zit ook in de mensen”, stelt Klijnsma. „Hier hebben we vijf dijken van gedeputeerden, die samen heel collegiaal besturen en elkaar iets gunnen.”
Zo kan Drenthe Den Haag het goede voorbeeld geven. Staat Klijnsma, als oud-gediende in de landelijke politiek, al in de coulissen klaar mocht informateur Mariëtte Hamer er niet in slagen haar missie te volbrengen? „Ik zit hier met veel plezier in Drenthe. Ik doe wel eens wat in Den Haag, zo ben ik lid van de commissie-Donner geweest, die oplossingen heeft aangedragen om slachtoffers van de Toeslagenaffaire te compenseren, maar de formatieklus laat ik vol vertrouwen aan Mariëtte.”
