Drenthe verduurzaamt in weerwil van tijdsduur, sentiment en Haagse grillen. 'Onzekerheid werkt verlammend, het is erg moeilijk om mensen dan mee te krijgen'
Deelnemers aan het CDA-werkbezoek op de Col du VAM, met op de achtergrond de afvalverwerker van Attero. Foto: DvhN/Harald Buit
Groen gas, waterstof, warmtenet, zonneroute: Drenthe staat voor grote uitdagingen om de regionale energietransitie te doen slagen. De wil is er wel, bij bestuurders en bedrijven, al worden ze soms gegijzeld door de omstandigheden.
In het waterstof tiny house aan de rand van woonwijk Erflanden in Hoogeveen is mini-gebak. Om een paar redenen. CDA-aanvoerder Henri Bontenbal is te gast én de eerste woningen in Hoogeveen kunnen over op waterstof. Na zeven jaar praten, voorbereiden en bijschaven mag dat een mijlpaal heten.
Aan de bijeenkomst is een thema gehangen: ‘Het slagen van de energietransitie in de regio’. Drenthe wil in 2030 40 procent van het energieverbruik hernieuwbaar produceren en in 2050 energieneutraal zijn. De provincie rijdt daarbij niet op een rechte, geplaveide weg, maar eentje met bochten en kuilen.
Van papier naar uitvoering
Dat deze vrijdag gekozen is voor een bezoek aan Hoogeveen en Wijster heeft een reden. Hier knippert de energietransitie in neon letters. Van papier naar uitvoering, de Hoogeveense wethouder Jeroen Westendorp benadrukt het nog maar eens. De techniek is er, de veiligheid gegarandeerd en de eerste van tien bewoners gaan er voor: van aardgas naar waterstof.
Hij houdt een bevlogen verhaal over volhouden, communicatie en het ‘meenemen van bewoners in het proces’. Projectleider Kees Boer vult aan: ,,Als initiatiefnemers kunnen we van alles willen, maar wij gaan niet over de portemonnee van de bewoners.’’
Niettemin zijn in Erflanden de eerste van tien huizen gereed gemaakt voor de ombouw van aardgas naar waterstof. De elektra is aangepast en de leidingen zijn klaar voor gebruik van de nieuwe energiedrager. Ook wordt gewerkt aan de opslag van waterstof, ten zuiden van de NAM-locatie Ten Arlo. Het systeem van waterstofdistributie moet voor de bouwvak klaar zijn.
Of het waterstofnetwerk de komende jaren ook naar andere woningen in Erflanden uitgerold wordt, moet in een bewonerspeiling duidelijk worden. Daarna moet de gemeenteraad er nog een klap op geven.
Wat doet de prijs van waterstof?
Vijftien jaar lang zijn deelnemers aan dit demonstratieproject verzekerd dat ze niet méér voor waterstof gaan betalen dan de aardgasprijs. Maar daarna? Wat is dan de prijs van waterstof? Niemand die het kan zeggen.
Henri Bontenbal, vorige week vrijdag op werkbezoek, wijst daar ook op. ,,We weten het gewoon niet’’, constateert hij. ,,En daar houden veel mensen niet van.’’ Hetzelfde geldt trouwens voor de ontwikkeling van de gas- en stroomprijs.
Hoogeveen zet niet alle kaarten op waterstof, maar verwelkomt ook andere hernieuwbare energie; groen gas, warmtenetten, zonnepanelen, warmtepompen, hybride toepassingen. Het toverwoord in de energietransitie is versnellen. ,,Als mensen heel lang moeten wachten op de uitvoering van een project, kiezen ze zelf een oplossing’’, poneert Rendo-directeur Eddy Veenstra.
Hij wil ook vaart achter het nieuwe elektriciteitsstation op bedrijventerrein Riegmeer bij Hollandscheveld. Want het huidige elektriciteitsnet is vol. Bedrijven die zich willen vestigen zitten in de wachtkamer. Die congestie draagt niet bij aan de provinciale verduurzaming.
Opboksen
Veenstra: ,,We willen dat nieuwe transformatorstation graag in 2027 operationeel hebben, maar TenneT koerst op 2030.’’ Dat is geen onwil van de landelijke netbeheerder, maar Drenthe moet opboksen tegen steden en regio’s die met dezelfde problematiek kampen. En er is een schrijnend tekort aan technisch personeel.
Eerder al meldde de netbeheerder in het jaarverslag dat de problemen met het overvolle elektriciteitsnet waarschijnlijk nog zeker tien jaar aanhouden. Daarbij lijkt geld niet het probleem. Het demissionaire kabinet leent voor 2024 en 2025 in totaal 25 miljard euro aan TenneT voor de uitbreiding en verzwaring van het stroomnet.
Een andere manier om woningen in delen van Drenthe te verduurzamen is de aanleg van warmtenetten. Uit onderzoek blijkt dat in Hoogeveen, Beilen en Assen zo’n 30.000 huizen verwarmd kunnen worden met de restwarmte van afvalverwerker Attero uit Wijster.
Stoom
Hoe dat werkt? Onder de verbrandingsketels van Attero lopen buizen waar water doorheen stroomt. Tijdens het verbrandingsproces wordt dat omgezet in stoom. Een gedeelte gaat naar de turbine in het gebouw om elektriciteit op te wekken. Een ander deel naar het nabijgelegen energiepark. Het deel dat overblijft gaat weer terug naar de afvalverwerker. Dat zou volgens Attero voldoende moeten zijn voor het verwarmen van tienduizenden woningen.
Gedeputeerde Henk Jumelet (tweede van links) aan het woord tijdens het werkbezoek van CDA-voorman Henri Bontenbal aan het waterstofhuisje in Hoogeveen Foto: DvhN/Harald Buit
Het gezelschap, inmiddels verkast naar de Col du VAM in Wijster, laat zich over alle ontwikkelingen binnen Attero bijpraten. Op deze locatie wordt per jaar 13 miljoen kuub groen gas per jaar geproduceerd, 280.000 ton gft-afval verwerkt en op de voormalige vuilnisbelt liggen inmiddels 56.000 zonnepanelen. Verder heeft het bedrijf plannen voor de bouw van een installatie die CO2 moet afvangen.
En ja, ook hier een overvol elektriciteitsnet. Volgens Attero moeten nieuwe bedrijven die op het net aangesloten willen worden wachten tot 2032. Dat verrast zelfs de aanwezige wethouder Jan Schipper van Midden-Drenthe, die nog uitging van 2030.
Wat is draagvlak?
Bij alle nieuwe vormen van collectieve duurzame energie is draagvlak een even belangrijk als vaag begrip. Want wat is draagvlak? Hoe kwantificeer je dat? Over waterstof zijn bewoners in Hoogeveen verdeeld en steun voor aansluiting op een warmtenet is evenmin een garantie. Dat bleek begin dit jaar met de warmtenetten waarop sociale huurwoningen in Rotterdam en Amsterdam-Noord zijn aangesloten.
Warmteleveranciers Eneco en Vattenfall bleken daar de vaste lasten te hebben verhoogd, vanwege personeels- en materiaalkosten. Het gevolg: de energierekening van de bewoners ging omhoog in plaats van omlaag, zoals was voorgespiegeld.
Vastberadenheid
Het maakt de aanwezigen bij het werkbezoek in Drenthe niet minder begeesterd over de mogelijkheden van verduurzaming. Uit hun woorden klinkt vastberadenheid om het maximale uit het vuur te slepen. Zoals dat vaak gaat in een gezelschap van gelijkgestemden.
Ontwapenend nuchter klinken dan de woorden van de 85-jarige Bert Willigenburg, oud-directielid van DOC Kaas en bestuurslid van de coöperatie Pesse Energie Neutraal. Hij is een warm pleitbezorger van duurzame energie, maar kent ook de praktijk.
En die is best triest, vindt Willigenburg. ,,Er wordt bijna geen zonnepaneel of warmtepomp meer verkocht’’, verwijst hij naar de actualiteit. De Vereniging Warmtepompen meldde onlangs dat de verkoop in de eerste maanden van dit jaar hard is gekelderd, veroorzaakt door lagere gasprijzen en zorgen over het overvolle stroomnet.
Maar ook het Haagse gejojo met de salderingsregeling voor zonnepanelen en energiebedrijven die de ‘terugleverkosten’ verhogen maken bewoners kopschuw. Willigenburg: ,,Onzekerheid werkt verlammend, het is erg moeilijk om mensen dan mee te krijgen. Dat merken wij al bij onze offertes. Bijna niemand tekent.’’
Zonneroute
En passant wijst hij ook nog even op het ambitieuze megaproject voor de zonneroute langs de A37, tussen Hoogeveen en de Duitse grens, ‘dat maar duurt en duurt’. ,,Ik heb bang dat ik de uitvoering van al die zonnepanelen langs de snelweg niet meer meemaak. Terwijl ik toch van plan was om minstens net zou oud te worden als Henny van Andel.’’
